نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

نیروی انتظامی یکی از ارگان های دولتی و اصلی کشور است که وظیفه حفظ امنیت کشور را بر عهده دارد. اگر می خواهید با نیروی انتظامی ایران بیشتر آشنا شوید این بخش آسمونی را تا پایان دنبال نمایید چرا که به معرفی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران می پردازیم.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران یا به‌طور مخفف "ناجا" (Islamic Republic of Iran Police Force) پلیس ایران است که در سال 1370 خورشیدی از ترکیب شدن شهربانی جمهوری اسلامی ایران و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و نیز کمیته انقلاب اسلامی به وجود آمد و در حال حاضر بطور رسمی نیروی اصلی مسئول حفظ امنیت داخلی ایران است. اما در کنار این نیرو، نهادهای دیگری مانند بسیج ، سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات نیز عملاً در کار امنیت اجتماعی دخیل هستند.

سیر تشکیل و قانون نیروی انتظامی

تاریخ برقراری امنیت شهری و کشوری به صورت مدرن به یک سده پیش بازمی‌گردد. ناصرالدین شاه قاجار در مجموعه سفرهایش به قارهٔ اروپا و بازدید پلیس جدید در آن مناطق و با به‌کارگیری یک افسر ایتالیایی تبعهٔ اتریش به نام کنت دومونت فورت نخستین سامانهٔ پلیسی نو را در ایران بنیان نهاد.

پلیس در ایران برای مدت زمانی طولانی از 2 بخش اصلی شهربانی (نظمیه) و ژاندارمری (که خود شامل دو بخش ژاندارمری مرزی و ژاندارمری روستایی می‌شود) تشکیل شده بود. کمیته انقلاب اسلامی نیز به عنوان یکی از اجزاء اصلی برقراری نظم و امنیت داخلی کشور و حفاظت از اصول ارزشی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب 1357 به این سامانهٔ پلیسی اضافه گشت.

افزایش کارکنان پلیس پس از انقلاب 1357 و لزوم ترکیب این نیروها عاملی شد تا در سال 1370 خورشیدی با تصویب مجلس شورای اسلامی، این 3 سازمان انتظامی در یکدیگر ترکیب و سامانهٔ پلیسی یکدستی حاصل شد. «قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران» در سال 70 در مجلس تصویب شد و طی آن 1 سال به دولت برای تشکیل نیروی انتظامی فرصت داده شد. بر پایهٔ مقررات تازه، پلیس ایران قسمتی از ستاد نیروهای مسلح و زیر نظر وزارت کشور گردید و در پیروی از رهبر ایران قرار گرفت.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در 3 بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتی سیاسی تشکیل شده‌است. حوزهٔ فرماندهی و حفاظت و اطلاعات تقریباً در ساختار سیستم پلیس کلیهٔ کشورهای جهان مشترک است.

فرماندهان

• امیر سرتیپ محمد سهرابی (دوران انجام ادغام): 1371–1370
• سردار سرتیپ پاسدار رضا سیف‌الهی: 1375–1371
• سردار سرتیپ پاسدار هدایت لطفیان: 1379–1375
• سردار سرتیپ پاسدار خلبان محمدباقر قالیباف: 1384–1379
• سردار سرتیپ پاسدار خلبان علی عبداللهی علی‌آبادی (سرپرست): 1384
• سردار سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی‌مقدم: 1384–1393
• سردار سرتیپ پاسدار حسین اشتری: 1393-هم اکنون

رسته‌های

رَسته اصطلاحی است برای مشخص کردن تخصص‌های نظامی که از نظر مأموریت، نوع کار و وظایف مشاغل نظامی دارای ارتباط نزدیک است. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دارای هجده رسته‌است:

• مرزبانی
• اطلاعات
• یگان ویژه
• انتظامی
• راهنمایی و رانندگی
• هوایی
• آماد و پشتیبانی
• آگاهی
• رایانه
• حقوقی
• معارف
• اداری
• هنر
• دارایی
• مخابرات
• فنی و مهندسی
• دریایی
• بهداری

بخش‌ها و رده‌های

ناجا دارای سه بخش کلی است، فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و بخش عقیدتی سیاسی. بیشتر بخش‌های نیروی انتظامی وظیفه امنیتی و نظامی دارند و دارای نیروهای مسلح هستند اما برخی بخش‌ها نیز بیشتر جنبه خدمات اجتماعی و دولتی دارد مانند صدور گذرنامه.

پلیس پیشگیری بزرگترین فرماندهی در ناجا است که مستقیماً فرماندهی کلیه کلانتری‌ها و پاسگاه‌های انتظامی سراسر کشور، پلیس فرودگاه‌های کشور، پلیس راه‌آهن، پلیس خدمات قضایی مستقر در سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، یگان‌های امداد شهرستانها، یگان‌های حفاظت سازمانهای صداوسیما، زندان‌ها و تعزیرات حکومتی، میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت از محیط زیست، جنگلبانی و منابع طبیعی را عهده‌دار مباشد.

فرماندهی پلیس پیشگیری ناجا بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار محمد شرفی است.

پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور) پلیس راهنمایی و رانندگی کلانشهرها و شهرستانها، پلیس راه

فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا بر عهده سردار سرتیپ پاسدار تقی مهری است.

پلیس آگاهی ادارات مبارزه با جرایم خاص، سرقت، جنایی، و اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز

فرماندهی پلیس آگاهی کشور را سردار سرتیپ دوم پاسدار محمدرضا مقیمی عهده‌دار می‌باشد.

پلیس مبارزه با مواد مخدر که وظیفه آن مبارزه با مواد مخدر در کشور و خرید و فروش آن و کشف باندهای بزرگ تا خرده فروشان مواد مخدر است.

فرماندهی پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا در حال حاضر سردار سرتیپ دوم پاسدار مسعود زاهدیان می‌باشد.

پلیس اطلاعات و امنیت عمومی (پاوا) با وظیفه جمع‌آوری اطلاعات و اخبار سیاسی و همچنین شناسایی باندهای قاچاق اسلحه به صورت آشکار و غیرآشکار با لباس غیررسمی و به صورت شخصی انجام وظیفه می‌کند. نام سابق این بخش از نیروی انتظامی، معاونت اطلاعات ناجا بود. همچنین فرماندهی پلیس دیپلماتیک، پلیس گذرنامه، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی، و همچنین اداره نظارت بر اماکن عمومی از زیرمجموعه‌های پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا می‌باشند.

فرماندهی پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا (معاونت اطلاعات ناجا) سردار سرتیپ دوم پاسدار غلامرضا رضاییان فر می‌باشد.

پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) در گذشته رسیدگی به جرایم مربوط به رایانه و فضای مجازی در اختیار اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای پلیس آگاهی ناجا بود که در دهه 90 با تشکیل پلیس فتا، این فرماندهی رسیدگی که جرایم مربوط به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی را عهده‌دار شد.

فرماندهی پلیس فتا ناجا را سردار سرتیپ دوم پاسدار سید کمال هادیانفر، بر عهده دارد.

فرماندهی مرزبانی (در استانهای ساحلی بصورت فرماندهی دریابانی) وظیفه حفظ و نگهداری میل‌های مرزی و سازماندهی امور مرزنشینان فعال است.

فرماندهی پلیس مرزبانی کشور بر عهده سردار سرتیپ پاسدار قاسم رضایی می‌باشد.

پلیس بین‌الملل (اینترپل) (واحد بین‌الملل نیروی انتظامی)

فرماندهی این یگان برعهده سردار سرتیپ دوم پاسدار مسعود رضوانی می‌باشد.

هوا ناجا (واحد هواپیمایی نیروی انتظامی)

فرماندهی این یگان برعهده سردار مستاجران می‌باشد.

یگان ویژه (کنترل اجتماعات، جلوگیری و مقابله با اغتشاشات، حفاظت سواحل، حفاظت ورزشگاه‌ها، واحدهای ویژه رهایی گروهان و عملیات ویژه معروف به «نوپو» - نیروهای ویژه پاسدار ولایت)

فرماندهی یگان‌های ویژه ناجا بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی است

یگان امداد (یگان‌های امداد بصورت مستقیم تحت امر فرماندهی انتظامی شهرستان خود عمل می‌کنند. از نظر چارت سازمانی فرمانده‌های این یگان‌ها با نظر مستقیم فرماندهی پلیس پیشگیری انتخاب می‌شوند)

لازم است ذکر شود در ساختار ناجا، یگان امداد بصورت کشوری و ناحیه‌ای (استانی) وجود ندارد. فرماندهی یگان امداد تهران بزرگ در حال حاضر بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن عربسرخی می‌باشد که پیش از این فرماندهی یگان ویژه تهران بزرگ را عهده‌دار بود

دژبان کل ناجا (فرماندهی پلیس حفاظت از شخصیت‌ها نیز از رده‌های زیرمجموعه دژبان ناجا می‌باشد)

سازمان وظیفه عمومی ناجا (وظیفه تقسیم نیروهای وظیفه بین نیروهای مسلح ایران را بر عهده دارد)

ریاست این سارمان بر عهده سردار سرتیپ پاسدار بهرام نوروزی بوده و سردار سرتیپ دوم پاسدار ابراهیم کریمی جانشین وی می‌باشد

سازمان عقیدتی سیاسی ناجا (ساعس ناجا)

ریاست سازمان عقیدتی سیاسی ناجا بر عهده حجت‌الاسلام و المسلمین بهرامی می‌باشد

سازمان حفاظت اطلاعات ناجا (ساحفا ناجا)

ریاست سازمان حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی را سردار عبدالله زاده عهده‌دار می‌باشد

بازرسی ناجا (197)این یگان مسولیت رسیدگی به شکایات،جرایم،انتقادات و پیشنهادات از عملکرد کارکنان و سازمان ناجا را دارد و ریاست بازرسی ناجا را سردار سرتیپ دوم پاسدار محرم مجرد عهده‌دار می‌باشد

دانشگاه علوم انتظامی امین (دانشکده افسری پلیس)

معاونت نیروی انسانی ناجا (ریاست این معاونت بر عهده امیر سرتیپ دوم خلبان محمد زارعی، فرمانده سابق هواناجا می‌باشد)

معاونت عملیات ناجا (مرکز فوریتهای پلیسی 110 توسط این معاونت کنترل و فرماندهی می‌شود)

معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)

معاونت پارلمانی و امور مجلس

معاونت اجتماعی ناجا (ریاست از مرکز بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار دکتر سعید منتظرالمهدی، سخنگوی ناجا می‌باشد)

معاونت بهداشت، امداد و درمان ناجا (بهداد ناجا)

مرکز مطالعات راهبردی ناجا (ریاست این مرکز برعهده سردار سرتیپ پاسدار احمدرضا رادان، جانشین سابق ناجا می‌باشد)

همچنین در هر یک از استان‌های کشور ستاد فرماندهی انتظامی استان مستقر است که وظیفه انجام امورات انتظامی و مربوطه در آن استان را بر عهده دارد.

لباس

لباس نیروی انتظامی بطور عمده سبز رنگ است اما اخیراً بنابر کارکرد هر واحد لباسهایی با رنگ و مدل‌های مختلف در این نیرو به کار گرفته می‌شود. این لباس در کلیه یگان‌ها و معاونت‌های ستادی ناجا بصورت پیراهن یونیفرم سبز روشن و شلوار سبز تیره، در یگان‌های عملیاتی عمدتاً بصورت لباس رزم یکدست سبز تیره، در یگان‌های ویژه بصورت لباس رزم لجنی رنگ با طرح پیکسلی، در فرماندهی مرزبانی و دریابانی بصورت لباس رزم با طرح لجنی و رنگ خاکی، و در پلیس راهور بصورت پیراهن سفید و شلوار سورمه‌ای می‌باشد.

سلسله مراتب

فرماندهان ارشد نیروی انتظامی توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران و معمولاً بنا به پیشنهاد وزیر کشور تعیین می‌شوند، اما عملکرد نیروی انتظامی زیر نظر وزیر کشور است، همچنین وزیر کشور جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی می‌باشد. نیروی انتظامی از چندین معاونت مختلف تشکیل شده‌است. هریک از استان‌های کشور یک ناحیه انتظامی به حساب می‌آیند و شهرستانهای تابعه هر استان مناطق انتظامی آن ناحیه به‌شمار می‌آیند.

تخلفات

در سال 2008 سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی مقدم فرمانده وقت نیروی انتظامی ایران اعلام کرد که سالانه 1500 نفر به دلیل تخلفاتی همچون فرار از خدمت، تمرد از دستور، سهل‌انگاری، خسارت به بیت‌المال، ترک پست، دریافت رشوه و مسائل انضباطی از نیروی انتظامی اخراج یا رها می‌شوند؛ که این رقم کمتر از 5٪ کل پرسنل نیروی انتظامی را تشکیل می‌دهد.

در8 آبان 1388 یکی از مسئولین نیروی انتظامی اعلام کرد که نیروی انتظامی در بحث مربوط به دیه 12 میلیارد تومان بدهی دارد و در این راستا باید قانون بکارگیری سلاح و اصل تیراندازی در بین کارکنان ناجا آموزش داده شود. در 27 آبان 1388 اسماعیل احمدی مقدم آمار بدهی را 8 میلیارد تومان و مربوط به سال‌های گذشته دانست وی افزود در افکار عمومی این‌طور پیش آمده‌است که نیروی انتظامی سالی 10 تا 12 میلیارد تومان بدهی دیه دارد و این تصور می‌شود که تیراندازی‌های مأموران پلیس بسیار زیاد است.

در تابستان 1393، شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که 170 میلیون دلار پول فروش محموله‌های نفتی وزارت نفت را از این نیرو طلب دارد. این طلب به موجب تحویل یک محموله نفتی یک میلیون و ششصد و چهل هزار بشکه‌ای (به ارزش 185٫24 میلیون دلار) به یکی از شرکت‌های زیرمجموعه این نیرو در سال 1391، و توافق برای فروش نیابتی آن‌ها بوده‌است که علی‌رغم فروش این محموله، سرتیپ پاسدار احمدی مقدم از بازپرداخت بدهی خود به خزانه دولت، امتناع کرده‌است.

شرایط استخدام در نیروی انتظامی

استخدام در پلیس کشور (ناجا) به دو صورت درجه داری و افسری انجام می‌گیرد. داوطلبان با مدرک تحصیلی دیپلم از طریق آموزشگاه‌های درجه داری بصورت پیمانی (خدمت پنج ساله) و با درجه گروهبان یکمی به استخدام نیروی انتظامی در می‌آیند.

افسران پلیس نیز از طریق قبولی در دانشگاه علوم انتظامی امین بصورت رسمی (خدمت 30 ساله) و با درجات ستوان‌سومی برای فارغ التحصیلان دوره کاردانی، و ستوان‌دومی برای فارغ التحصیلان دوره کارشناسی استخدام می‌شوند.

دانش آموختگان سایر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور نیز پس از طی دوره‌های آموزشی در مجتمع آموزشی نصر (واقع در دانشگاه علوم انتظامی امین) بصورت افسر پیمانی به استخدام نیروی انتظامی در می ایند.