اوریگامی؛ یک هنر دستی خلاقانه

اورریگامی طیف بسیار گسترده ای از کودکان تا اساتید دانشگاه را در بر می گیرد. تمام مردم می توانند از آن لذت برده و با خلق طرحهای جدید به تاریخ اریگامی بپیوندند. با آسمونی همراه باشید تا با تاریخچه و کاربردهای اوریگامی آشنا شوید.

تاریخچه اوریگامی

روش ساخت کاغذ ظاهرا در حدود سال 100 میلادی در چین شروع شد و تا بیش از پانصد سال به‌صورت یک راز نگهداری می‌شد. در حدود قرن ششم میلادی این صنعت توسط راهبان بودایی از چین به ژاپن وارد شداز این زمان به بعد یعنی از نیمه‌ی دوم قرن چهاردهم میلادی مصرف کاغذ برای کتاب در اروپا متداول شد. اگر چه از ابتدای همین قرن استفاده از کاغذ در انگلستان رواج یافت، ولی اولین کارگاه تولید کاغذ در قرن پانزدهم در هرتف ورد انگلستان برپا شد.

اولین کارگاه ساخت کاغذ در آمریکای شمالی در سال 1690 ایجاد شد. گروهی معتقدند که اولین بار تا کردن کاغذ در چین متداول شده است. استفاده از ماکت‌های کاغذی خانه برای سوزاندن در مراسم تدفین از دلایل این ادعا است. اما شکی نیست که این ژاپنی‌ها بودند که هنرتا کردن کاغذ را کمال بخشیدند و به‌ عبارتی از آن خود ساختند. البته هزینه‌ی بالای تهیه‌ی کاغذ ایجاب می‌کرده است که از این هنر فقط برای مراسم خاص استفاده شود، مانند پروانه‌های کاغذی نر و ماده که برای تزیین فنجان‌ها در مراسم ازدواج استفاده می‌شده است.

در دوره‌های مختلف تاریخی ژاپن، اریگامی حضور داشته است. در خلال دوره‌ی موروماچی در قرون چهاردهم تا شانزدهم میلادی (1333 – 1573) اریگامی مدرن به‌گونه‌ای اصولی توسط یک نویسنده‌ی ناشناس نگاشته شده است. سپس در دوره‌ی ادو (1603 – 1867) اریگامی به‌صورت یک سرگرمی فراگیر درآمد که البته در آن زمان Orisue نامیده می‌شد. کتاب "چگونه 1000 مرغ ماهیخوار با کاغذ بسازیم" در سال 1797 در ژاپن به چاپ رسید.

در دوره‌ی میجی (1868 – 1912) اریگامی در برنامه‌ی درسی مدارس و حتی مهدکودک‌ها وارد شد تا کودکان هنر و مهارت کار با انگشتان را بیاموزند. از آن زمان تاکنون کاغذ مربعی 15 در 15 سانتی‌متری اریگامی در همه‌جا فروخته می‌شود و اریگامی برای سرگرمی و آموزش در مقیاس وسیع مورد استفاده است. گروهی معتقدند که در اسپانیا تا کردن کاغذ مستقل از ژاپن ابداع شد. گنجشک کاغذی اسپانیایی (Pajarita)، در قرن شانزدهم میلادی و یا حتی قبل از آن ساخته شده است. در انگلستان از حدود قرن شانزدهم میلادی از روش‌هایی برای تا کردن دستمال سفره بر روی میز غذا در محافل استفاده می‌شده است، که احتمالا بعدها به خم کردن کاغذ تبدیل شده باشد.

هر چند امروزه آن را قسمتی از اریگامی می‌دانند ولی احتمال ابداع آن به طور مستقل از اریگامی نیز مطرح است. یادداشت‌هایی در زمینه‌ آموزش و خم کردن کاغذ در حدود سال 1874 به چاپ رسیده است. جزئیات نحوه ساخت پرنده در حال پرواز هم در سال 1889 چاپ شده است. افراد مشهور در زمینه‌ی اریگامی در سال 1952 "ج. لگمان" کتاب "کتاب‌شناسی خم کردن کاغذ" را به چاپ رسانید.

همچنین "باب هربین" در سال 1955 با سری برنامه‌ی تلویزیونی "آقای چپ و آقای راست" توجه عمومی را به اریگامی جلب کرد. وی سپس کتاب مهمی به‌نام "جادوی کاغذ" را منتشر کرد که شاید یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در این رابطه تا آن زمان به‌شمار می‌رود. در سال 1967 هم "انجمن بریتانیایی اریگامی" بنیان نهاده شد که در حال حاضر از سراسر جهان عضو دارد و کتابخانه آن در مورد اریگامی بسیار قابل توجه است.

بازسازی مجدد اریگامی به ‌عنوان یک هنر خلاق در ژاپن تا حد زیادی مدیون این افراد است: - ایسائو هوندا (Isao Honda)، که کتاب اریگامی را در سال 1931 منتشر کرد. - آکیرا یوشیزاوا (Akira Yoshizawa) ‌که برای سال‌های زیادی به‌عنوان یک نابغه مسلط بر اریگامی شهرت داشته است و اولین اثرش در سال 1952 چاپ شده است.

که بر عقیده بعضی افراد رنسانس اریگامی را آغاز نموده است. - میچیو اوچیاما (Michio Uchiyama) که این هنر را از مادرش آموخته بود و در سال 1908 نوع جدیدی از اریگامی به‌نام سبک کوکو (Koko – styler) به‌نام وی به ثبت رسید. پس از جنگ دوم جهانی آثار زیادی در این زمینه به چاپ رسیده و انجمن‌های فراوانی تاسیس شده‌اند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان از انجمن بین‌المللی اریگامی نام برد که توسط "آکیرا یوشیزاوا" بنیان‌گذاری شده است.

سمبل اریگامی پرنده دریایی است ، که سمبل بین المللی صلح نیز می باشد.در ژاپن هر بچه ای عاقبت ساختن پرنده دریایی را می آموزد. الینور کوئر (Eleanor Coerr)کسی است که با نوشتن کتاب "ساداکو و هزار پرنده دریایی کاغذی به این سمبل عمومیت داد. این کتاب که بصورت گسترده ای منتشر گردید ، داستان دختر جوانی بنام ساداکو را بازگو می کند که در اثر تشعشعات رادیواکتیو بمب باران اتمی ژاپن توسط آمریکا در جنگ جهانی دوم، صدمه دیده بود.

در پایان جنگ او در بیمارستانی تحت درمان قرار گرفت.چند سال بعد سرطان خون او عود کرد. دوست او با در دست داشتن یک پرنده دریایی کاغذی به ملاقاتش رفت.او به ساداکو گفت که پرنده دریایی سمبل سلامتی است و اگر او بتواند هزار پرنده دریایی بسازد ، حالش خوب خواهد شد. دوست او ساخت پرنده دریایی را به او آموخت. کار ساده ای نبود ، اما وقتی که ساداکو در ساخت اولین پرنده دریایی مهارت یافت ، شروع کرد به ساختن ??? تای دیگر.

او دلیرانه مصمم شده بود که آنها را بسازد. ساختن پرنده دریایی چنان فکر او را بخود مشغول می کرد که از بیماریش یادش می رفت.مصمم بودن او و کارش توجه پرسنل بیمارستان و بازدیدکنندگان را به خود جلب نمود و آنها نیز مجلات ، پاکتهای عکسهای رادیوگرافی و دیگر کاغذهایی که بدستشان میرسید را برای او می آوردند تا او بتواند کارش را کامل کند. وقتی دیدکه بیماران دیگر نیز به این کارعلاقه مند شده اند او کارش را متوقف کرد و شروع به آموزش ساختن پرنده دریایی به دیگر بیماران نمود تا آنها هم بتوانند این کار را انجام دهند.

جنگ موجب بیماری او شده بود، ساداکو همانطور که پرنده دریایی را می ساخت ، پیام صلحش را به همه جا گسترش میداد. بزودی او صد پرنده دریایی را ساخت. حال او بهتر شده بود و او توانست از بیمارستان مرخص شده و به خانه برگردد. اما ، بیماری او مجدداً عود نمود . توانش به حدی کاهش یافت که متاسفانه دیگر قادر نبود کار ساختن بقیه پرنده های دریایی را تمام کند. با کمتر از ??? پرنده دریایی کامل شده ، ساداکو به حالت کما افتاد و سپس مرد. وقتی همکلاسی هایش فهمیدند که او قادر نبوده رویای خودش را کامل کند ،همه تصمیم گرفتند تا درست کردن پرنده دریایی را بیاموزند.
بزودی آنها توانستند کار ساختن هزار پرنده دریایی ساداکو را تمام کنند و به رویای او تحقق بخشند. بچه ها تصمیم گرفتند به تمام کودکان دیگر ژاپنی نامه نوشته وداستان ساداکو را به آنها گفته و از آنها خواستند با جمع آوری پولهایشان بنای یاد بودی برای ساداکو و گسترش پیام صلح او بسازند. وقتی دولت ژاپن از این طرح مطلع شد تصمیم گرفت یک پارک در هیروشیما را بنام پارک صلح تغییر نام دهد. آنها در این پارک بنای عظیمی ساختند و شبیه پرنده دریایی ساداکو یک پرنده دریایی بزرگ ساخته و روی این بنا قرار دادند. همکلاسیهای او تصمیم گرفتند بخاطر احترام گذاشتن به ساداکو نوشته ای بر روی پایه این بنای یاد بود، نصب نمایند.

این متنی است که آنها انتخاب کردند: این فریاد ماست. این خاسته ی ماست. صلح در دنیا.

کاربردهای اوریگامی

ازمزیت های بسیار مهم اریگامی زیاد شدن شوق و علاقه به طبیعت و موجودات زنده است. تا وقتی خود ما یک درخت کاغذی را نساخته ایم پی به اهمیت زندگی و حیاط او نمی بریم، ولی هنگامی که برای ساخت آن زحمت زیادی کشیدیم از آفریدن نوع کاغذی آن بسیار لذت خواهیم برد و تازه پی می بریم که یک گیاه چه عظمت و حقوقی دارد. در این صورت نه تنها هرگز راضی به اذیت و آزار آنها نخواهیم شد بلکه بیش از پیش به آنها عشق خواهیم ورزید. رشد نظم و ترتیب بهتر درکارها، افزایش مهارت دست ها، هماهنگی اندیشه و عمل، ارزان بودن و...

هدف این هنر خلق طرح های جالب با کاغذ به کمک تاهای هندسی است و به نوعی پرورش و هماهنگی ذهن و دست می باشد.

به قول تاکتوشی نوجیما مدرس دانشگاه کیوتو و استاد اریگامی تئوری اریگامی را می توانیم برای همه چیز استفاده کنیم چونکه همه جا هست. (اُری) به معنی با اندیشه تا دادن و (گامی) به معنی کاغذ است.ترکیب آنها با یکدیگر کلمه اریگامی را می سازد. بنابراین اریگامی هنر و اندیشه ی تا دادن کاغذ (یا صفحاتی از جنس پلاستیک ، فلز و مواد دیگر) برای خلق شکل های مختلف ، می باشد به طور کلی، این طرحها با یک برگ کاغذ مربع شکل آغاز می‌شود، که هر روی آن ممکن است به رنگ متفاوتی باشد و بدون بریدن کاغذ ادامه می‌یابد.

این شکل ها تعداد زیادی از حیوانات، پرندگان، ماهی ها، وسایل بازی، وسایل دکوری، شکل های هندسی و اشکالی در ارتباط با گرافیک ، معماری ، صنعت و ... را شامل می شوند که مانند هر هنر و علم دیگری بر گرایش های مختلفی تقسیم می شود