نگاهی به حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب

حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب که بیشتر با عنوان عملیات طبس شناخته شده است یکی از مهمترین بخش های تاریخ ایران محسوب می شود. آسمونی در این بخش نگاهی به حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب می اندازد.

نگاهی به حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب

عملیات طبس با نام عملیاتی عملیات پنجه عقاب در ارتش آمریکا، عملیاتی نظامی در 5 اردیبهشت 1359 بود که توسط نیروی دلتا برای آزادسازی آمریکایی‌های گروگان گرفته‌شده توسط دانشجویان پیرو خط امام در تهران انجام شد. این عملیات نخستین تجربهٔ عملیاتی نیروی دلتا بود.

به گزارش آسمونی در پی ناکامی دولت ایالات متحده آمریکا در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در تهران که در ماجرای تصرف سفارت آمریکا بازداشت شده بودند، جیمی کارتر رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا دستور انجام عملیات آزادسازی را صادر کرد. برژینسکی می‌گوید:روز اول آوریل (13 فروردین) جیمی کارتر از من خواستار تشکیل جلسهٔ اضطراری شورای امنیت ملی شد و گفت که به نظر وی زمان اقدام فرا رسیده‌است. کارتر جلسه یاد شده را با این سخنان آغاز کرد: به نظرم امکان خلاصی گروگان‌ها بسیار بعید به نظر می‌رسد و ما بایستی حاکمیت خود را اعمال کنیم و حالا وقت آن است که عمل مناسب انجام پذیرد و جدول زمانی آن هم تهیه شود؛ و ادامه داد: «ما باید برای آزادی گروگان‌ها وارد عمل شویم و عملیات در اولین فرصت ممکن باید آغاز شود.»

شرح حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب

به گزارش آسمونی در 5 اردیبهشت 1359 (24 آوریل 1980) 6 هواپیما و 8 بالگرد آمریکایی برای آزادی 53 گروگان در تهران وارد فضای پروازی ایران شدند. در هنگام اجرای عملیات با ورود به حریم هوایی ایران یکی از بالگردها در 120 کیلومتری راور کرمان دچار نقص فنی شده و به اجبار فرود می‌آید و سرنشینان آن به بالگردی دیگر منتقل می‌شوند و همان بالگرد نیز دچار نقص فنی شده و به ناچار به ناو هواپیما بر بازمی‌گردد. 6 هواپیما و 6 بالگرد دیگر خود را به طبس رسانده و در تاریکی شب در منطقه‌ای دور افتاده بدون متوجه شدن نیروهای نظامی ایرانی فرود می‌آیند. در حین سوختگیری یکی دیگر از بالگردها دچار نقص فنی شده و در مجموع در حالیکه هنوز عملیات آغاز نشده، 3 فروند بالگرد از دست رفته بود؛ پس از تماس با مرکز عملیات، کارتر رئیس‌جمهور آمریکا دستور بازگشت نیروها را می‌دهد. در هنگام برخاستن هواپیماها و بالگردها طوفان شن آغاز شده و یک هواپیمای سی130 و یک بالگرد سی‌اچ-53 به هم خورده و هر دو آتش می‌گیرند که در این حادثه 8 نفر از نیروهای آمریکایی در آتش سوخته و 4 بالگرد هم روی زمین باقی گذاشته می‌شوند، نیروها با 5 هواپیما خود را به ناو هواپیمابر ناو نیمیتز می‌رسانند و بدین‌ترتیب عملیات به‌طور کامل شکست می‌خورد.

تحلیل‌ها در مورد حادثه صحرای طبس و عملیات پنجه عقاب

سید روح‌اله خمینی در پیامی در تاریخ 5 اردیبهشت ماه 1359 گفت: «آیا جز این بود که یک دست غیبی در کار است؟ چه کسی هلی کوپترهای آقای کارتر را ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن‌ها ساقط کردند. شن‌ها مأمور خدا بودند، باد مأمور خداست.». وی همچنین در روز 7 اردیبهشت 1359 طی حکمی ابوالحسن بنی صدر رئیس‌جمهور ایران را مسئول رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله به ایران نمود.

به گزارش آسمونی حسن عباسی معتقد است فرسودگی تجهیزات و هلی‌کوپترهای استفاده شده در این عملیات و اشتباه استراتژیک و ضعف لجستیک ارتش آمریکا سبب بروز این حادثه شد. به گفته وی با استناد به شاهد عینی بالگردها که مسوول هوادریای نیروی دریایی ایران بوده، از آنجائیکه فرمانده تفنگداران آمریکایی می‌دانست که قرار است این بالگردها در ورزشگاه امجدیه تهران باقی بماند، بالگردهای «فرسوده» را به طبس فرستاد.

سرهنگ جیمز کایل فرمانده هوایی عملیات، پنج مشکل اصلی را مطرح می‌کند که به نظرش دلایل اصلی شکست نیروهای آمریکا بودند: اشتباه در پیش‌بینی وضع هوا، ضعف در استفاده از ابزار ارتباطی و نقص کنترل و فرماندهی، مورد سؤال بودن تصمیم توقف خلبانان، محدودیت‌های تاکتیکی نامعقول و فاکتورهای برنامه‌ریزی پرواز.

جولیتو کیه‌زا، روزنامه‌نگار ایتالیایی، در کتابی با عنوان «هدف تهران: تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده»، با بررسی منابع خبری و اطلاعاتی مختلف، چنین نتیجه‌گیری کرده‌است که شوروی که در آن زمان، افغانستان را به اشغال خود درآورده بود، از همان ابتدای عملیات تهاجم آمریکا، کلیه تماس‌های مخابراتی و حرکت‌های نیروهای آمریکایی را زیر نظر داشته و از طریق تماس با کاخ سفید، تقاضای قطع فوری عملیات را کرده و گفته که در غیر این صورت به پشتیبانی ایران، دخالت نظامی خواهد کرد و بعد از این تماس است که کارتر تصمیم به قطع عملیات می‌گیرد.