سخنان حکیمانه از عمر خیام

عمر خیام نیشابوری متولد بیست و هشتم اردیبهشت ماه 427 در شهر نیشابور است. از مهم تریم لقب های او می توان به خیامی و خیام نیشابوری اشاره کرد. آسمونی در این بخش تعدادی از رباعیات و اشعار و سخنان حکیمانه از عمر خیام را منتشر می کند.

زندگینامه عمر خیام

عمر خیام با نام اصلی غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری ریاضیدان، ستاره‌شناس، فیلسوف، و شاعر ایرانی قرن دوازدهم میلادی بود. خیام به عنوان یکی از تأثیرگذارترین دانشمندان قرون وسطی به شمار می‌رود. او رسالات متعددی در مورد فیزیک مکانیک، جغرافی، کانی‌شناسی و اخترشناسی نوشت.

عمر خیام که در نیشابور در شمال شرقی ایران به دنیا آمد، در سن جوانی به سمرقند عزیمت کرد و تحصیلات خود در آنجا کسب کرد. بعد از آن، وی به بخارا رفت و خود را به عنوان یکی از ریاضیدانان و اخترشناسان مهم عصر طلایی اسلام تثبیت کرد. خیام نویسنده یکی از مهمترین رسالات در مورد جبر پیش از دوران مدرن با عنوان فارسی جبر و مقابله (1070 میلادی) است. وی همچنین نقش مهمی در اصلاح سیستم تقویمی داشت.

اعتبار خیام به عنوان فیلسوف و آموزگار، و تعداد کم آثار فلسفی باقیمانده او، به اندازه نوشته‌های علمی و اشعار وی مورد توجه قرار نگرفته است. محمود زمخشری عالم ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری از خیام با عنوان «فیلسوف جهان» یاد کرد. خیام برای چند دهه فلسفه ابن سینا را در نیشابور، محل تولد و دفن خود، تدریس کرد. آرامگاه خیام یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که هر ساله به وسیله عده زیادی بازدید می‌شود.

در خارج از ایران و کشورهای فارسی زبان، خیام از طریق ترجمه آثارش و ترویج به وسیله دیگر دانشمندان بر روی ادبیات و جوامع تأثیرگذار بوده است و بیشترین تأثیر وی درکشورهای انگلیسی زبان صورت گرفته است. توماس هاید فیلسوف انگلیسی (1636-1703) اولین غیر ایرانی بود که به مطالعه خیام پرداخت. ادوارد فیتزجرالد (1809-83) با ترجمه‌های معروف خود و اقتباس رباعیات خیام، موجب شد که عمر خیام تبدیل به مشهورترین شاعر شرق در دنیای غرب شود.

عمر خیام در سال 1131 میلادی درگذشت و مقبره وی در باغ خیام قرار گرفته است. آرامگاه عمر خیام به وسیله هوشنگ سیحون معمار سرشناس ایرانی بازسازی شد.

سخنان حکیمانه از عمر خیام

ای چرخ فلک خرابی از کینه تست

بیدادگری شیوه دیرینه تست

ای خاک اگر سینه تو بشکافند

بس گوهر قیمتی که در سینه تست

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

این کوزه چو من عاشق زاری بوده است

در بند سر زلف نگاری بوده‌ست

این دسته که بر گردن او می بینی

دستی ست که برگردن یاری بوده است

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

اسرار ازل را نه تو دانی و نه من

این حل معما نه تو خوانی و نه من

هست در پس پرده گفتگوی من و تو

چون پرده بر افتد نه تو مانی و نه من

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

گر کار فلک به عدل سنجیده بدی

احوال فلک جمله پسندیده بدی

ور عدل بدی بکارها در گردون

کی خاطر اهل فضل رنجیده بدی

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

یک روز ز بند عالم آزاد نیم

یک دمزدن از وجود خود شاد نیم

شاگردی روزگار کردم بسیار

در کار جهان هنوز استاد نیم

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

در کارگه کوزه گری رفتم دوش

دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش

ناگاه یکی کوزه برآورد خروش

کو کوزه گر و کوزه خر و کوزه فروش

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

از جمله رفتگان این راه دراز

باز آمده کیست تا بما گوید باز

پس بر سر این دو راههٔ آز و نیاز

تا هیچ نمانی که نمی آیی باز

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

آن مایه ز دنیا که خوری یا پوشی

معذوری اگر در طلبش میکوشی

باقی همه رایگان نیرزد هشدار

تا عمر گرانبها بدان نفروشی

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

در کارگه کوزه گری کردم رای

در پایه چرخ دیدم استاد بپای

میکرد دلیر کوزه را دسته و سر

از کله پادشاه و از دست گدای

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

آن قصر که جمشید در او جام گرفت

آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت

بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر

دیدی که چگونه گور بهرام گرفت

*** سخنان حکیمانه از عمر خیام ***

این قافله عمر عجب میگذرد

دریاب دمی که با طرب میگذرد

ساقی غم فردای حریفان چه خوری

پیش آر پیاله را که شب میگذرد