10 اردیبهشت؛ جشن چهلم نوروز

جشن چهلم نوروز چیست؟

روز دهم اردیبهشت ماه، روزی است که در سالنامه باستانی ایرانی به نام آبان روز و به عنوان جشن چهلم نوروز شناخته می‌شد. این روز همزمان است با روز آغاز جشن”میان بهار” و از این روز به مدت پنج روز جشن گرفته می‌شده زیرا این روز را روز آفرینش آسمان می‌دانستند.در گذشته، برای این روز آداب و رسوم مختلفی در شهرهای متعددی از ایران وجود داشته است.

آداب و رسوم جشن چهلم نوروز در شهرهای مختلف

جشن چهلم نوروز در شیراز در کنار حوض ماهی سعدیه برپا می‌شد. باوری عامیانه در بین مردم وجود داشت که در این روز یک ماهی سر از آب بیرون می‌آورد که انگشتری زرین با خود به همراه دارد و آن انگشتر نشانه بخت و اقبال است.

جشن چهلم نوروز در استان کرمان و فارس در روز نهم اردیبهشت ماه با حضور مردم در دامنه کوه‌ها، کنار چشمه‌ها و دشت و دمن برگزار می‌شد. هم‌اکنون نیز این آیین در شهر کرمان و بخش پاریز از توابع شهرستان سیرجان توسط مردم و رمه‌داران برگزار می‌شود.

روز نهم اردیبهشت که چهل روز از شروع سال جدید گذشته است مردم کرمان و پاریز با فراهم نمودن غذا، به خصوص وسایل آش رشته و آش شیر و خوراکی‌های دیگر چون انواع میوه و تنقلات به دامن طبیعت می‌روند. آن‌ها در غروب چهلم به اصطلاح تنگ شوم، اسفند و کندر دود می‌دادند.

آیین دیگری که در این روز رایج بوده، رسم چک و دوره است. از این قرار که صبح چهلم زیر درختی سبز، کوزه‌ای کوچک که به اصطلاح “دوره” نامیده می‌شد، قرار می‌دادند و هر کس به نیت دل خود شیء مانند دکمه، انگشتر و یا دستمال را داخل آن می‌انداخت، سپس روی کوزه دستمالی سبز می‌گذارند. غروب آن روز، زنان و مردان در دور هم نشسته و شعر یا سرودی می‌خواندند و یک دختر نابالغ از داخل دوره یک شیء بیرون می‌آورد. هر فرد بر اساس سرودی که در موقع بیرون آوردن شیء متعلق به او خوانده می‌شد نیت خود را تفسیر می‌کرد. آن‌ها به این طریق فال می‌گرفتند.

باور عامیانه دیگر درباره این روز این بود که در روز چهلم نوروز نیت کرده و برای دختر شاه پریان سفره پهن می‌کردند، داخل سفره خوراک مرغ، نمک، انواع میوه، تنقلات و سبزی می‌گذاشتند و در کنار سفره شعر و سرود می‌خواندند و موسیقی می‌نواختند.

همچنین عشایر و مردم روستاها به ویژه رمه‌داران پس از دوشیدن شیر گوسفندان، حبوبات آش شیر را بر پشت الاغ‌ها می‌گذاشتند و به محل می‌بردند و رشته آش را نیز در همان مکان درست می‌کردند. بعد از پخت آش شیر، آن را بین مردم پخش می‌کردند و معتقد بودند اولین شیری که در شروع فصل شیردوشی می‌دوشند را باید خیرات کنند تا باعث خیر و برکت شیر و فرآورده‌های آن شود.

آیین جشن و شادی با نواختن دایره و رقص و آوازخوانی و بازی‌های کودکان و نوجوانان ادامه می‌یافت و خانواده‌هایی که با یکدیگر کدورت و ناراحتی داشتند با پادرمیانی بزرگان آشتی کرده و با هم مهربان می‌شدند.

شاید هدف از انجام چنین آیینی طلب بخشش افزون‌تر، خیر و برکت، گردهمایی و دیدن آشنایان، رفع کدورت‌ها، گردش و شادی بوده است.