باقرالعلوم یعنی چه؟

امام محمد باقر (ع) را به نام باقرالعلوم می نامند. دلیل دادن چنین لقبی به این امام بزرگوار چیست؟ یکی از اسباب فضیلت هرانسانی نسب است، در رابطه با نسب ایشان همین بس که از ناحیه پدر و مادر منسوب به امام است، چون پدرایشان امام زین العابدین (ع) و مادر، حضرت فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) است امّا یکی از القاب معروف این امام همام، باقر است، از این جهت باقر نامیده شده چون شکافنده همه علوم است، پس تمام فقهاء و علماء و دانشمندان در همه زمینه ها به نحوی از این منبع علم کسب فیض نموده و می نمایند.

 شاید گفته شود مگر امیر مؤمنان حضرت علی (ع) منبع انوار حکمت و معدن احکام الهی نبود پس چرا این عمل را انجام نداد. باید گفت مولای متقیان هم صاحب علم لدنی بود، امّا مردم دنبال کسب علم نبودند و برای علم ارزشی قائل نمی شدند. و با اینکه ایشان برای کسب علم به مردم تذکر و هشدار می داد و می فرمود:

أیها الناس سلونی قبل أن تفقدونی، فلانا بطرق السماء أعلم منی بطرق الارض....

ای مردم (معارف الهیّه واحکام شرعیّه وآنچه را که تا قیامت واقع می شود) از من بپرسید پیش از آنکه مرا نیابید، که من به راه های آسمان داناترم از راه های زمین.

مع ذلک گوهرشناسی وجود نداشت تا قدر گوهر بداند. به جزء افراد معدودی از این دریای بیکران علمی استفاده نکردند. ولی به تدریج در زمان امام باقر (ع) به اهمیّت علم، بالاخص معارف اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین پی بردند و مانند تشنگانی که به آب گوارا رسیده اند از اقیانوس علمی آن حضرت تا اندازه ای استفاده کردند و امام هم چون زمینه را برای قیام علمی فراهم دید، اقدام به شکافتن بعضی علوم مورد نیاز مخصوصاً علم فقه و دستورات اسلامی نمودند.

هرچند در قرآن کریم همه دستورات شرعی اسلام و مسائل زندگی و سایرعلوم و فنون نهفته است ولی نیاز به مفسّر و شکافنده دارد و هرکسی لیاقت چنین کار عظیمی را ندارد، امروزه مکتب شیعه از کسانی متابعت می کند که برای تبین علوم اسلامی، مورد تأیید خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) هستند و بارها در مناسبتهای گوناگون نام آنها را به عنوان اوصیاء بعد از خود بیان فرموده است، من جمله آنها کسی است که پیامبر او را به عنوان باقر یعنی شکافنده علوم معرفی نموده اند که از امام صادق (ع) اینگونه نقل شده است.

از امام صادق (ع) روایت شده که حضرت فرمودند: جابربن عبدالله آخرین نفر از اصحاب رسول خدا (ص) بود که باقی مانده بود و او کسی بود که از همه خلق بریده و به ما اهل بیت روی آورده بود. جابر در مسجد الرسول درحالی که با عمّامه اش به صورتش معجر انداخته بود می نشست و پیوسته با خود می گفت: ای باقر، ای باقر، اهل مدینه که می شنیدند با هم می گفتند جابر هذیان می گوید. ولی جابر به آنها می گفت به خدا قسم هذیان نمی گویم بلکه از رسول خدا (ص) شنیدم که به من می فرمود: ای جابر، تو مردی از اهل بیت مرا درک خواهی کرد که اسمش اسم من و خوی و سرشتش خوی و سرشت من است که علم را می شکافد و توسعه می دهد و این همان مسأله ای است که مرا به این فرا می خواند ....

جابر شخصیّتی بود که حامل رساندن سلام پیامبر (ص) به امام باقر (ع) بودند که به این وظیفه هم عمل نمود. خلاصه با جرأت باید گفت فقه شیعه علمی ریشه دار است. چون از منبع لایزال الهی توسط پیامبر (ص) و اوصیاء بر حق ایشان سرچشمه گرفته است.