وزارت امور خارجه ایران

وزارت امور خارجه ایران یکی از 18 وزارتخانهٔ دولت ایران است و در کنار شورای عالی امنیت ملی وظیفهٔ رسیدگی به امور بین‌المللی کشور را به عهده دارد. در حال حاضر دکتر محمدجواد ظریف سکان‌دار این وزارتخانه است. آسمونی در این بخش به معرفی وزارت امور خارجه ایران می پردازد.

تاریخچه وزارت امور خارجه ایران

وزارت امورخارجه، اولین وزارتخانه تاسیس‌شده در ایران است که در زمان آقامحمدخان قاجار و به منظور برقراری روابط سیاسی با سایر دولت‌ها، تأسیس شد. در ابتدا، آن را سازمان امور خارجی یا دفترخانه غُربا می‌نامیدند. نخستین فردی که برای تصدی این وزارتخانه، گماشته شد، رضاقلی‌خان منشی‌الممالک بود که پیشتر، زمامدار وزارت امور داخله بود و به مدت 12 سال، سرپرست سازمان امور خارجی شد و بعد از آن، نوبت به معتمدالدوله نشاط رسید. نخستین نظامنامه این وزارتخانه، توسط مؤتمن الملک، تنظیم شد و در سال 1299 هجری قمری، به تصویب شاه وقت رسید. دومین نظامنامه این وزارتخانه، به همت نصرالله مشیرالدوله تدوین شد و در سال 1318 هجری قمری، به امضای مظفرالدین‌شاه رسید.

نخستین سفارتخانه‌های خارجی دایر شده در ایران، عبارتند از: سفارت روسیه در سال 1814 برابر با 1192 تأسیس شد. سفارت انگلستان در سال 1800 (میلادی) برابر با 1179 تأسیس شد و امور هلند را نیز تصدی می‌کرد. سفارت آلمان درسال 1859 (میلادی) برابر با 1238 دائر شد. سفارت اتریش و هنگری در سال 1873 (میلادی) برابر با 1252 تأسیس شد. سفارت اتازونی در سال 1883 (میلادی) برابر با 1261 تأسیس شد. سفارت ایتالیا در سال 1886 (میلادی) برابر با 1264 تأسیس شد. سفارت بلژیک در سال 1890 (میلادی) برابر با 1269 تأسیس شد.

معاونان و مشاوران وزارت امور خارجه ایران پس از تغییر ساختار (از بهمن 1396)

ساختار وزارت امور خارجه از ابتدای بهمن 1396 تغییر کرد. افراد ذیل از ابتدای بهمن 1396 در این پست‌ها قرار خواهند گرفت:

• وزیر : محمدجواد ظریف
• قائم‌مقام وزیر : مرتضی سرمدی
• معاون سیاسی : سید عباس عراقچی
• معاون اقتصادی : غلامرضا انصاری
• معاون حقوقی و بین‌الملل : غلامحسین دهقانی
• معاون ایرانیان و امور مجلس : حسین پناهی آذر
• رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی : سید محمد کاظم سجاد پور
• معاون اداری و مالی : محمد تقی صابری
• دستیار ارشد وزیر در امور ویژه سیاسی : حسین جابری انصاری
• مشاور وزیر : حسن قشقاوی

وزیران وزارت امور خارجه ایران

• کریم سنجابی
• ابراهیم یزدی
• ابوالحسن بنی‌صدر
• صادق قطب‌زاده
• محمدعلی رجایی
• میرحسین موسوی خامنه
• علی‌اکبر ولایتی
• سید کمال خرازی
• منوچهر متکی
• علی‌اکبر صالحی
• محمدجواد ظریف

سخنگویان پیشین وزارت امور خارجه ایران

سخنگویان وزارت امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران به ترتیب به شرح زیر می‌باشد:

•     منوچهر ظلی
•     باقر نصیرالسادات سلامی (پیرامون فوریهٔ 1980 م. [بهمن یا اسفند 1359])
• مرتضی سرمدی (احتمالاً از 1368 تا 1370)
• محمود محمدی (از 1370 تا 1378)
• حمیدرضا آصفی (از 1378 تا 1385)
• سید محمدعلی حسینی(دیپلمات) (از 1385 تا 1387)
• حسن قشقاوی (از 1387 تا 1388)
• رامین مهمانپرست (از 1388 تا اردیبهشت 1392)
• عباس عراقچی (از اردیبهشت 1392 تا شهریور 1392)
• مرضیه افخم (از شهریور 92 تا آبان 94)
• صادق‌حسین جابری انصاری (از آبان 94 تا خرداد 95)
• بهرام قاسمی (از خرداد 95 تا کنون)

نمایندگان ایران در مجامع بین‌المللی

• نمایندهٔ دائم ایران در سازمان ملل متحد (غلامعلی خوشرو)
• نمایندهٔ ایران در یونسکو (احمد جلالی)
• نمایندهٔ ایران در فائو (مجید دهقان شعار)
• نمایندهٔ ایران در سازمان تجارت جهانی (اسفندیار امیدبخش)
• نمایندهٔ ایران در یونیسف (?)
• نمایندهٔ ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (رضا نجفی)

سفیران وزارت امور خارجه ایران

کارمندان وزارت امور خارجه ایران

کارمندان وزارت خارجه بر اساس اساسنامه مصوب 1347 بر دو گروه تقسیم می‌شوند: 1- اداری (خدمات و پشتیبانی) 2- سیاسی

شرایط ورود به رسته سیاسی: بر اساس ماده سه مقررات استخدامی وزارت خارجه، کلیه کارمندان وزارت خارجه به دو رسته سیاسی و اداری تقسیم می‌شوند. ورود به رسته اداری شرایط خاصی ندارد ولی بر اساس ماده پنج اساسنامه، شرط ورود به رسته سیاسی؛ داشتن لیسانس یا بالاتر در یکی از رشته‌های علوم سیاسی و بین‌المللی، حقوق بین‌الملل و اقتصاد بین‌الملل، نداشتن تابعیت غیراکتسابی ایران؛ نداشتن همسر خارجی یا همسری که دارای تابعیت اکتسابی باشد، و علاوه بر اینها شرکت در امتحان کتبی و کسب بهترین معدل و انجام مصاحبه جهت آزمون فن بیان و وضع ظاهر و شخصیت. (2) شرایط مدیریت در وزارت خارجه: بر اساس مفاد ماده 22 اساسنامه وزارت خارجه، مدیران کل و روسای ادارات از بین کارمندان رسته سیاسی که به مقام سفارت رسیده باشند؛ انتخاب می‌شوند و سرپرستان ادارات باید حداقل مقام رایزن دوم باشند. میزان سوابق مورد نیاز برای تغییر مقام‌های سیاسی در وزارت خارجه به این شرح است: وابستگی به دبیر سومی دو سال دبیر سومی به دبیر دومی سه سال دبیر دومی به دبیر اولی سه سال دبیر اولی به رایزن سومی سه سال رایزن سومی به رایزن دومی سه سال رایزن دومی به رایزن یکمی سه سال برای عبور از رایزن یکمی به درجه سفیر سه سال و با تصویب شورای معاونین و موافقت وزیر. برای ورود به هر یک از مدارج فوق نیاز به آزمون و بررسی سوابق و صلاحیت‌ها است.

اساسنامهٔ وزارت امور خارجه ایران

اساسنامه وزارت خارجه از دوره قاجار تا اواخر دوره محمدرضا پهلوی سه بار تجدید و اصلاح شده اما از آن زمان تا کنون هیچگونه تغیری نکرده‌است و اساسنامه و عملکرد فعلی بر پایه همان اساسنامه دوره پهلوی است.

رویدادهای مهم تاریخی وزارت امور خارجه ایران

• وزیر خارجه زمان قاجار:
• وزیر خارجه محمد مصدق
• وزیر خارجه دکتر فاطمی
• چاقو خوردن دکتر فاطمی:

ناگهان شعبان بی مخ و یارانش با چاقوهای برهنه به دکتر فاطمی حمله‌ور شده و ضرباتی چند وارد کردند. خانمی که بعداً فهمیدم خانم سلطنت فاطمی خواهر دکتر فاطمی است و از طریق خبر رادیو مطلع شده بود که برادرش را دستگیر کرده و به محل دفتر فرمانداری نظامی تهران که آن موقع در داخل کاخ شهربانی (ساختمان شماره 9 فعلی وزارت امور خارجه) بود، آورده‌اند خود را به آن محل رسانده که مصادف با حمله چاقوکشان به دکتر فاطمی شده و خود را سپر بلا کرد. حمله کنندگان شش ضربه به دکتر فاطمی و 11، 10 ضربه به خانم سلطنت فاطمی وارد کردند. دکتر فاطمی را درحالی که روی زمین افتاده بود و خون از بدنش جاری بود با همان جیپی که آورده بودند از محل دور کردند در آن تاریخ رئیس کل شهربانی سپهبد مهدیقلی علوی مقدم، فرماندار نظامی تهران سرتیپ تیمور بختیار و فرمانده گارد شاهنشاهی سرتیپ نعمت‌الله نصیری (ارتشبد بعدی معدوم) بودند