15 آبان؛ جشن میانه پاییز

جشن میانه پاییز

ایران سرزمین جشن‌ها و آیین‌هاست. این جمله شاید رنگ و بوی اغراق داشته باشد، اما وقتی سیری کنید میان جشن‌های برگزار شده در این سرزمین، به درستی این نکته پی می‌بریم.

جشن‌ها و فاصله‌های میان آنها در متون کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آنها، موجب گسست کل این رشته خواهد شد. چنانکه در منابع ایرانی آمده است، جشن سده پس از 40 روز از شب یلدا یا چله، و پس از 100 روز از اول آبان قرار دارد.

همچنین جشن سده، پیش از 25 روز از جشن اسفندگان است. این اندازه‌ها و فاصله‌های تعریف شده در متون و منابع کهن ایرانی، تنها با گاه‌شماری ایرانی با ماه‌های سی و یک روزه (مبدأ هجری خورشیدی فعلی) که بزرگترین دستاورد دانش گاهشماری در جهان است، مطابق است.

پاییز فصل جشن‌های ایرانی است؛ از جمله جشن آبانگان در تقویم ایرانیان که چهارم آبان برگزار می‌شود. یکی دیگر از آنها جشن میانه پاییز است. پانزدهم آبان میانه فصل پاییز در گاه‌شماری ایرانی بنام «اَیاثرِم» در اوستایی «اَیاثرِمَـه» هنگام برگزاری جشنی به نام «پاییزانه» یا «جشن میانه پاییز» است که در گاه‌شمار ایرانیان به معنای «آغاز سرما» بوده است و زمان برگزاری آن در زندگی کشاورزی و دامپروری هنگامی است که گله‌های گوسفند از چراگاه‌های تابستانی به محل زمستانی خود باز می‌گردند.

در باور سنتی زرتشتیان، گاهنبار ایاسرم گاه هنگامی است که خداوند گیاهان را آفریده است. این گاه در باور سنتی زرتشتیان هنگامی است که خداوند گیاهان و رستنی‌ها را آفریده است. عنصر اجتماعی این جشن‌ها در این بود که زن و مرد، پیر و جوان و کودک، فقیر و غنی، ارباب و رعیت، همه یکسان در آن شرکت می‌کردند و در یکجا گرد می‌آمدند و از یک سفره غذا می‌خوردند و این امر باعث هم‌بستگی بیشتر اجتماعی می‌شد.

در پایان این مراسم آن چه از خوردنی باقی مانده بود به خانه افراد بینوا و نیازمند فرستاده می‌شد. جشن پاییزانه هنوز در بین مردم کرمانشاه برگزار می‌شود و از مراسم این جشن می‌توان به خواندن دعا و پختن خروس به تعداد فرزندان خانواده نام برد. ایرانی با ماه‌های سی و یک روزه که بزرگ‌ترین دستاورد دانش گاه‌شماری در جهان است، مطابق است.

این گاهنبار نیز اکنون مانند گاهنبارهای چهره‌های دیگر و با همان شیوه در خانه و یا تالارهای عمومی برگزار می‌شود. بطور کلی عنصر دینی این جشن‌ها خواندن «جشن» و نیایش است که موبدان انجام می‌دهند و حاضرین در جشن دست یکدیگر را می‌گیرند و همازور به معنی هم‌پیمان، هم‌باور و هم‌اندیش می‌شوند.

زیرا پیروزی و کامیابی در یگانگی و همازوری است. به ویژه در گذشته تحمل در برابر بلایای طبیعی، خشکسالی، سیل، زلزله، طوفان و مانند آن تنها با همازوری و پشتیبانی از یکدیگر شدنی بود. شرکت در مراسم گاهنبار وظیفه دینی برای همه بود؛ هزینه آن را همه داوطلبانه و هر کس به اندازه درآمد و تواناییش می‌داد ولی همه به یک اندازه در آن «هم‌بهره» می‌شدند.