شهرستان مهاباد یکی از شهرستان‌های کردنشین استان آذربایجان غربی ایران است. اگر می‌خواهید با شهر مهاباد بیشتر آشنا شوید این بخش آسمونی را تا پایان مطالعه نمایید.
معرفی مهاباد
شهر مهاباد در جنوب استان و در دامنه رشته جبال لند شیخان کوهستانی و خوش آب و هوا قرار دارد. مهاباد شهری است که در ساحل شرقی رودخانه مهاباد واقع شده است و به خاطر قرار گرفتن در مرکز تلاقی سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان از اهمیت خاصی برخوردار است و به دلیل همین موقعیت استراتژیک اقامتگاه مسافران زیادی می‌باشد. مرکز مهاباد هم شهر مهاباد است.
تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری کل کشور آمده است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است:
- بخش مرکزی
- بخش خلیفان
شهرهای مهاباد
- شهر مهاباد
- شهر خلیفان
دهستان‌های مهاباد
دهستان‌های بخش مرکزی مهاباد
- دهستان آختاچی غربی
- دهستان مکریان شرقی
- دهستان مکریان غربی
دهستان‌های بخش خلیفان مهاباد
- دهستان کانی‌بازار
- دهستان منگور شرقی
جغرافیای مهاباد
شهرستان مهاباد با مساحت 2591 کیلومتر مربع و 215٬529 نفر جمعیت (بر اساس سرشماری سال 1390) در موقعیت طول جغرافیایی 45 درجه و 43 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 46 دقیقه شمالی ازاستوا قرار گرفته و با دو بخش، مرکزی و خلیفان دارای 224 روستا دارای سکنه می‌باشد.
مهاباد دارای آب و هوای کوهستانی با زمستانهای سرد و تابستانهای نسبتاً معتدل و چهار فصل بسیار جذاب است، رودخانه مهاباد از داخل شهر عبور می‌کند.
مردم و زبان مهاباد
%97 از مردم این شهرستان به زبان کردی تکلم کرده و سنی مذهب (شافعی) می‌باشند و تنها 2٪ از کل جمعیت این شهرستان را شیعیان تشکیل می‌دهند که اکثراً ترک‌زبان هستند. همچنین درگذشته، در این شهرستان اقلیتی از کلیمی‌ها و ارمنی‌ها نیز زندگی می‌کردند. بر اساس نتایج آمارگیری سال 1385 شهر مهاباد چهارمین شهر پرجمعیت آذربایجان غربی است. همچنین این شهر 59 امین شهر پرجمیعت ایران و 2686 امین شهر پرجمیعت جهان است. .همچنین این شهرستان (شهر با احتساب حومه) 5 امین شهرستان استان و 75 امین شهرستان پرجمعیت ایران می‌باشد. لهجه رایج کردی در استان کردستان لهجه اردلانی نام دارد که در سنندج و شهرهای اطراف رایج است و مکریانی لهجه‌ای است که در شهرستان‌های پیرانشهر و مهاباد (مکریان) رایج است.
تاریخچه مهاباد و وجه تسمیه مهاباد
نام شهرستان مهاباد در گذشته به زبان ترکی ساوجبلاغ (در لهجه مهابادی: سابلاغ) بود که در زمان حکومت رضاخان به نام مهاباد تغییر داده شد. دربارهٔ واژه مهاباد تاکنون تعبیرات و معناهای گوناگونی گفته شده‌است. مهاباد را مادآباد نیز گفته‌اند که این تعبیر هیچ گونه دلیل قابل قبولی همراه ندارد. این شهر را مه‌آباد نیز گفته‌اند که اگر به معنای جایی باشد که همیشه مه آلود است این تعبیر نیز با واقعیت وفق نمی‌کند. در فرهنگ فارسی برهان قاطع دربارهٔ واژهٔ مهاباد چنین نوشته شده‌است که نام اولین پیغمبری است که به عجم مبعوث شد و کتابی آورد که آن را «دساتیر» خوانند. بعضی نیز براین اعتقاد هستند که مهاباد به معنای جایی است که بزرگان آن جا را آباد کرده‌اند. این منطقهٔ قدیمی در زمانهای پیشین مرکز نواحی کردنشین بوده و بطلیموس آن را داروشاه و راولیستون به نام داریاس نامیده‌است.
امروزه در 3 فرسخی شهر فعلی، روستایی به نام دریاز (دریاس) مشهود است که از قرار معلوم شهر داریاس در همین نقطه واقع بوده‌است. در عصر هخامنشی منطقه، بخشی از امپراتوری عظیم هخامنشی بود و بعد از آن در زمان اسکندر بخشی از آتوپاتن ماد بود که ژنرال هخامنشی آتروپات و سپس جانشینانش بر آن جا حکومت کردند. در دوره صفویه ایالات غرب ایران میدان مبارزه و برخوردهای دو امپراتوری صفویه و عثمانی بود و حکام محلی در ولایات باختر به مقتضای توانایی یکی از دو امپراتوری هر بار تابع یکی از آن‌ها می‌شد. این شهر در گذشته بر اثر زلزله‌ای نابود و دوباره ساخته شد. پیرامون این شهر آثار تاریخی متعددی وجود دارد. قسمتی از این منطقه در سال 1946 به رهبری قاضی محمد اعلام اسقلال کرد و جزئی از جمهوری مهاباد بود. مهاباد در زمان حاکمی به نام بداق‌سلطان روند رو به پیشرفت خود را شروع کرد. یکی از اهداف بداق‌سلطان برگرداندن مهاباد به زمان اوج بوده‌است.
آثار تاریخی مهاباد
تحقیقات مورخین و آثار کشف شده توسط باستان شناسان حاکی از آن است که منطقه شهرستان مهاباد حداقل از سده‌های اول هزاره اول پیش از میلاد مسیح یکی از مناطق مسکونی ایران باستان بوده‌است. یکی از این آثار کتیبه‌ای به خط میخی منسوب به (مینوآ) می‌باشد که بین سالهای 812 تا 778 قبل از میلاد سلطنت داشته‌است. کتیبه مذکور تا سال 1890 موجود بوده‌است. آثار دیگری مانند پلکان‌های سنگی و راهروهای زیرزمینی مشهور به برده کنته کشف گردیده که بر نفوذ و هجوم قوم دیگری بنام وانیها به منطقه دلالت دارد. از دوره مادها نیز آثاری از جمله یک گور بنام فقرهقا (فرهادگاه) بجامانده‌است. بررسی آثار برجای‌مانده از زمانهای دور گذشته، نشانگر این امر است که تمدن و شهرنشینی در این منطقه از دوره مادها بوجود آمده است.
