چی بخوریم؟ چی نخوریم!؟

تغذیه و مواد غذایی مصرفی از عوامل مستقیم سلامتی بدن است چرا که اکثر مشکلات جسمی و حتی روانی ریشه در تغذیه نامناسب دارد. آسمونی در این بخش باید و نبایدهایی در مورد مواد غذایی مصرفی برای شما عزیزان تهیه کرده است که دعوت می کنیم تا پایان همراهمان باشید

صبحانه چه بخوریم چه نخوریم؟

اغلب متخصصان و کارشناسان علوم غذایی اتفاق نظر دارند که صبحانه از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است که در صورت حذف یا بی‌کیفیت بودن ترکیبات آن می‌تواند بر سلامت افراد، اثرات نامطلوب بگذارد. در این باره مسعود فیروزکوهی، کارشناس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان پرسش های مربوط به صبحانه را اینگونه پاسخ می دهند:

دلیل گرسنگی پس از صرف صبحانه چیست؟

تعداد زیادی از افراد، پس از صرف صبحانه دچار گرسنگی زودهنگام می‌شوند و اشتها و ولع بیشتری به خوردن ناهار پیدا می‌کنند، اما همین افراد با حذف وعده صبحانه دیرتر گرسنه می‌شوند و گاه تا هنگام عصر، اشتهایی به خوردن ندارند.مصرف زیاد مواد شیرین در این وعده مثل انواع مربا، قند، شکر، چای شیرین و نان فاقد سبوس بعد از حدود نیم ساعت به دلیل ترشح انسولین و کاهش قند خون در مصرف‌کننده حالت گرسنگی ایجاد می‌کند.

به این دلیل توصیه می‌شود، در این وعده بیشتر از مواد پروتئینی و فیبری استفاده شود و همراه با مواد شیرین، یک ماده پروتئینی نظیر شیر، تخم مرغ و پنیر مصرف شود .همچنین استفاده از نان سبوس‌دار یا جو در این وعده با ایجاد سیری طولانی‌مدت فرد را کمتر دچار ریزه‌خواری می‌کند.

آیا حذف صبحانه باعث لاغری می شود؟

خیر، این روش توصیه نمی‌شود، چون به این ترتیب احتمال این که بدن دچار گرسنگی سلولی شود وجود دارد. از طرف دیگر، وقتی دریافت غذا کم شود، بدن به صورت خودکار احساس بحران در دریافت غذا می‌کند و متابولیسم یا همان سوخت و ساز را به حداقل می‌رساند و در نتیجه، کالری مازاد برای کمک به کاهش وزن سوخته نمی‌شود، در صورتی که صرف بموقع صبحانه، سبب افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود.

دلایل مهم خوردن صبحانه چیست؟

صبحانه باعث افزایش انرژی بدن برای شروع کار روزانه و ایجاد آرامش در ابتدای روز و بهبود خلق و خوی فرد می‌شود. کسانی که صبحانه می‌خورند، کمتر دچار یبوست و دیابت و پرفشاری خون می‌شوند.

این افراد حافظه کوتاه مدت و تمرکز و هوشیاری بهتر و بیشتر نسبت به کسانی دارند که صبحانه نمی‌خورند. خوردن صبحانه بخصوص برای دانش‌آموزان و دانشجویان به سبب کمک به فعالیت ذهنی و تامین سوخت لازم مغز بسیار توصیه می‌شود

غذاهای غنی در وعده صبحانه چیست؟

صبحانه خوب و با کیفیت چه صبحانه‌ای است و چه مواد مغذی‌ای را می‌توان در وعده صبحانه گنجاند تا آن را غنی کند؟ صبحانه غنی و مقوی، صبحانه‌ای است که به اندازه کافی پروتئین و فیبر در آن گنجانده شده باشد.

تخم مرغ، پنیر و شیر از ترکیبات حاوی پروتئین هستند که لزوما باید در سفره صبحانه گنجانده شوند.شیر به عنوان پایه و ترکیب اصلی در وعده صبحانه با ارزش غذایی و پروتئین بالا بخصوص برای کودکان، نوجوانان و حتی سالمندان ضروری است.

همچنین تخم‌مرغ در درجه دوم، تامین‌کننده پروتئین و مواد مغذی بدن است و افراد سالم می‌توانند، روزانه یک عدد تخم مرغ میل کنند، اما در موارد بیماری‌های خاص باید در مصرف آن محدودیت ایجاد شود.

همچنین مصرف پنیر همراه با مغز گردو که مقوی و حاوی بیشترین میزان امگا3 است، صبحانه مقبولی است.پودرجوانه گندم، کنجد و فلفل سیاه برای اضافه کردن روی تخم‌مرغ و پنیر توصیه می‌شود. از سایر غذاهایی که می‌تواند وعده صبحانه را غنی کند، می‌توان به فرنی و شیربرنج اشاره کرد که بخصوص برای کودکان یا سالمندانی که مشکلات دندانی دارند، مفید است.

همچنین حلیم کم چربی، عدسی کم نمک و خوراک لوبیا از جمله خوراک‌های مناسب و مغذی است که در وعده صبحانه می‌تواند گنجانده شود .

جایگزین شیرینی‌های سفره صبحانه

توت خشک، خرمای خشک زاهدی، کشمش یا مویز از جایگزین‌های با ارزش قند صبحانه و شیره میوه‌ها و عسل‌های طبیعی کم گلوکز مناسب‌تر و مغذی‌تر از شکرند. مربا و مواد شیرین بجز عسل طبیعی بهتر است محدودتر و فقط بعضی روزها همراه یک ماده پروتئینی مانند شیر یا پنیر مصرف شود.

صبحانه کره و سرشیر بخوریم یا نه؟

برای تنوع در وعده صبحانه یکی دو روز در هفته می‌توان از کره، سرشیر، خامه و پنیر خامه‌ای استفاده کرد. این گروه جزو چربی‌ها محسوب می‌شوند، نه لبنیات. در افراد بالغ و بیماران بهتر است محدود و در کنار مواد پروتئینی مصرف شوند. برای کودکان، نوجوانان و حتی جوانان فعال مصرف آن آزادتر است، اما نباید زیاده‌روی کنند .

نان صبحانه نباید باگت و ساندویچی باشد

برای وارد کردن فیبر در وعده صبحانه که کمک زیادی به مهار اشتها و جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون می‌کند، باید روزانه از نان سبوس‌دار یا نان جو استفاده شود و با توجه به این که میزان سبوس‌گیری از آردهای سنتی ما رو به افزایش است، می‌توان از نان‌های سبوس‌دار و مغز‌دار و کنجد‌دار صنعتی کارخانه‌ای که تایید شده و تحت نظر مسئولان فنی تولید می‌شوند، استفاده کرد. اغلب نان‌های فانتزی و ساندویچی فاقد سبوس هستند.

میزان نان مصرفی بسته به جثه فرد، فعالیت، نوع صبحانه و برخی موارد دیگر متفاوت است، اما بهتر است یک تا سه واحد نان سبوس‌دار یا نان جو50 درصد (متشکل از 50 درصد آرد گندم و 50 درصد آرد جو) استفاده شود که شامل یک کف دست یا 30 گرم نان است که می‌تواند تا سه کف دست یا 90 گرم افزایش یابد که البته در مورد نان لواش هر واحد آن برش‌هایی به اندازه چهار کف دست می‌شود.

صبحانه نیمرو و املت چطور بخوریم؟

در افراد سالم، مصرف نیمروی کم روغن در وعده صبحانه به عنوان تنوع مشکلی ندارد. ایمن‌ترین روش طبخ تخم مرغ، آب پز کردن آن است. در بیماران دیابتی و مبتلایان چربی و فشار خون و کبد چرب و امثال آن بهتر است از تخم مرغ آب پز استفاده و گاهی زرده آن را خارج و تنها به خوردن سفیده اکتفا کنند.

استفاده از املت کم روغن در وعده صبحانه اگر با گوجه فرنگی تازه تهیه شود، برای افراد سالم از نیمرو غنی‌تر است. همچنین مصرف خیار و گوجه خرد شده در کنار نان و پنیر و گردو می‌تواند صبحانه مقبول و مناسبی باشد. مصرف سیب و انگور و آبمیوه بخصوص آب پرتقال برای این وعده عالی است.

در وعده صبحانه زیاده‌روی نکنید

این که می‌گویند در وعده صبحانه به هر میزان که اشتها دارید بخورید چون تنها وعده‌ای است که سبب افزایش وزن نمی‌شود، صحت ندارد. صحیح است که صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی است، اما در هیچ وعده‌ای نباید زیاده روی کرد، زیرا باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود و بیماری‌های مرتبط با اضافه وزن را به دنبال دارد .وعده صبحانه بهتر است همراه با خوردن میان وعده بین صبحانه و ناهار کامل شود.

آخر شب‌ها چه بخوریم و چه نخوریم؟

1. مواد غذایی پر چرب

مواد غذایی روغنی، سنگین و چرب، نه تنها باعث می‌شود که در صبح روز بعد، احساس تنبلی و کندی کنید، بلکه همچنین باعث می‌شوند که معده‌تان برای هضم همه‌ی آن مواد غذایی، بیش از حد کار کند. از چیزهایی مانند فست فود، آجیل یا غذاهای پر پنیر، قبل از خواب دوری کنید.

2. مواد غذایی شیرین یا پر کربوهیدرات

ممکن است یک تکه‌ی کوچک از یک چیز شیرین قبل از خواب، همان چیزی باشد که شما برای آرام خوابیدن به آن نیاز دارید. اما شما یک تکه‌ی بزرگ از یک کیک شکلاتی می‌خورید! افزایش ناگهانی سطح قند خون شما می‌تواند باعث شود سطح انرژی‌تان به سرعت بالا و پایین شود، و این فرایند در خواب شما اختلال ایجاد می‌کند. از کیک، کوکی‌ها و سایر دسرها، و همچنین کربوهیدارت‌هایی مانند کراکر یا نان سفید اجتناب کرده و بجای آنها، مثلا یک سیب بخورید.

3. گوشت قرمز و سایر پروتئین‌ها

مصرف گوشت قرمز در آخر شب هم، مانند غذاهای چرب در معده‌ی شما خواهند نشست و بخواب رفتن را برایتان در حالیکه آن را هضم می‌کنید، دشوار می‌سازد (گوشت قرمز ممکن است بدترین تاثیر را روی شما بگذارد، اما خوردن تکه‌ی بزرگی از گوشت مرغ نیز همان تاثیر را خواهد گذاشت). شما مجبور نیستید بطور کامل از پروتئین اجتناب کنید، فقط مطمئن شوید که از سهم‌های کوچک و خالص استفاده می‌کنید. مانند برش‌های نازک سینه‌ی بوقلمون یا یک فنجان ماست.

4. مواد غذایی تند

ادویه‌ها ممکن است یک درمان طبیعی برای طیف وسیعی از بیماری‌ها باشند، اما هنگامی که در آخر شب، هوس خوردن چیزی می‌کنید، از سس‌های تند دوری کنید. غذاهای تند و فلفلی ممکن است معده‌ی شما را نارحت کنند و مواد شیمیایی موجود در غذاهای تند، می‌توانند حواس شما را نیز تحریک کرده و به خواب رفتن را برایتان دشوار سازند.

5. سهم‌های بزرگ

میان وعده‌ی آخر شب، نباید به یک وعده‌ی غذایی تبدیل شود! مقدار کل کالری را زیر 200 نگه دارید تا هیچ مشکلی در به خواب رفتن و در خواب ماندن، پیدا نکنید. با این کار، احساس خوبی نیز خواهید داشت، چون می‌دانید تمام عادات غذا خوردن سالمتان در طول روز را درست قبل از خواب بی اثر نکرده‌اید.

بسیار خب. اما بجای این موارد، چه چیزهایی باید بخورید؟ سهم‌های کوچک و سبک که هم هوستان را فرو خواهند نشاند، و هم به خواب شما کمک می‌کنند. به یاد داشته باشید مقدار الکلی که مصرف می‌کنید را نیز محدود کنید، چون نوشیدنی بیش از حد می‌تواند شما را در شب، بیدار نگه دارد.

برای جوان ماندن چه بخوریم و چه نخوریم

غذاهای با کیفیت پایین، نظیر چربی‌های ترانس و اشباع، منجر به التهاب می‌شوند. بنا بر گفته‌ی پزشکان «سالخوردگی و پیری نیز از نظر علمی یک فرایند التهابی مزمن است. پس شما می‌توانید در سن جوانی هم به دلیل رژیم غذایی نامناسب و تحریک این التهاب در بدن پیر به نظر برسید.»

برای مثال خوردن زیاد شکر و کربوهیدرات‌های صنعتی و فراوری شده نظیر ماکارونی، نان باگت و خوراکی‌های سوپرمارکتی، می‌توانند کلاژن پوست می‌شود. دقت کنید که این مواد غذایی دارای کیفیت تغذیه‌ای پایین، با افزایش التهاب بدن همان طور که بر سلامت کلی بدن تأثیرات مخرب می‌گذارند و باعث افزایش فشارخون، چربی خون، دیابت و چاقی می‌شوند، بر سلامت پوست و مو نیز تأثیرگذارند. در واقع این خوراکی‌ها با فعال کردن عوامل التهابی این تأثیر را بر بدن می‌گذارند؛ اما غذاهای دیگری هم هستند که در جهت مثبت بر سیستم التهابی بدن تأثیر گذاشته و با سرکوب عوامل التهابی، ساخت کلاژن را تحریک کرده و به ما پوستی شاداب و جوان هدیه می‌کنند. پس بهتر است این مواد غذایی را در دو دسته جدا تعریف کنیم: مواد غذایی که باید محدود شوند و مواد غذایی که باید مصرف شوند.

مواد غذایی که باید محدود شوند :

1 – چیپس سیب‌زمینی و سرخ کردنی‌ها

هر ماده غذایی که طی فرایند تولید و یا پخت آن در چربی غوطه‌ور شده باشد باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود. در این میان لازم است به طور ویژه از مصرف چربی‌های اشباع پرهیز کنیم. همان چربی‌هایی که با ورود به بدن باعث کاهش چربی خوب HDL و افزایش چربی بد LDL می‌شوند. پس قبل از خرید هر میان‌وعده و یا هر ماده غذایی بسته‌بندی‌شده اول جدول ترکیبات غذایی آن را مطالعه کنید و از خریداری موادی که دارای ترکیبی به عنوان «روغن هیدروژنه» هستند پرهیز کنید.

2 – دونات ها و شیرینی‌ها

این خوراکی‌ها سرشار از شکرند. شکر هم که گفتیم از موادی است که به طور مستقیم با التهاب در ارتباط است. چرا که باعث برانگیخته شدن و تحریک عوامل التهابی در بدن می‌شود.

3 – هات داگ، پپرونی و سوخاری‌ها

همان طور که می‌دانید گوشت‌های فراوری شده دارای سطح بالایی از چربی‌های اشباع‌اند. این گوشت‌ها همچنین مقدار بالایی نیترات هم دارند که طی فراوری به آن‌ها افزوده شده است. نیترات هم مانند چربی‌های اشباع عوامل التهابی را در بدن تحریک می‌کند.

4 – گوشت‌های پرچرب

بهترین گوشت، گوشت ناب و بدون چربی است. به همین خاطر است که در رژیم درمانی همیشه توصیه به مصرف گوشت مرغ و ماهی و محدود کردن گوشت قرمز داریم. گوشت قرمز هرچه قدر پرچرب تر باشد قدرت بالاتر در پیر کردن شما خواهد داشت.

5 – الکل

الکل حرام است و این نیازی به توضیح ندارد اما برخی در توجیه مصرف الکل می‌گویند مصرف الکل در مقدار متعادل در هر روز برای سلامتی مفید هم هست. اما آیا ضروری هم هست؟ و یا اینکه این افراد واقعاً اعتدال را رعایت می‌کنند یا فقط قصد توجیه خود را دارند؟ واقعیت آن است که مصرف الکل در مقادیر بالا فرایند پیری را شدیداً تسریع می‌کند؛ و حتی مصرف متعادل آن هم برای سلامتی ضروری نیست.

مواد غذایی که باید مصرف شوند

به رژیم غذایی مدیترانه‌ای سری بزنید. سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات کامل، لبنیات کم چرب و گوشت‌های کم چرب با التهاب مقابله کرده و از سرعت فرایند پیری می‌کاهند. تا حد ممکن تلاش کنید غذاها را به صورت تازه و فراوری نشده مصرف کنید. برای مثال به جای خریدن آب سیب از سوپر مارکت، یک سیب تازه بخورید.

در اینجا به چند ماده غذایی که مبارز پیری هستند می‌پردازیم:

1 – کاهو

این سبزی که سرشار است از ویتامین C و ویتامین A یکی از مخالفان جدی پیری در نظر گرفته می‌شود. کلم بروکلی، اسفناج، شاهی و کاسنی هم از دیگر یاران این سبزی هستند.

2 – روغن زیتون

از مدت‌ها قبل مطالعات جامع و فراگیر جهانی نشان دادند که روغن زیتون به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع یک ماده غذایی مبارز علیه بیماری‌های قلبی و عروقی است و آن را علت آمار پایین بیماری‌های قلب و عروقی در یونان دانستند؛ اما امروزه ما می‌دانیم که این روغن زیتون حاوی پلی فنل ها یا همان آنتی‌اکسیدان های قوی است که فرایند التهابی پیری را جدا کند می‌کنند.

3 – ماست

اگرچه تأثیر مستقیم ماست در فرایند پیری هنوز به طور قاطع مشخص نشده اما همه ما می‌دانیم که ماست سرشار از کلسیم است. ماده معدنی که مهم‌ترین تأثیر را در فرایند پوکی استخوان دارد. حاوی باکتری‌های مفید برای سلامت بدن است و نیز به دلیل این ترکیبات باعث کاهش سرعت فرایند پیری در بدن می‌شود.

4 – ماهی

30 سال قبل محققان مطالعه‌ای را در آلاسکا شروع کردند با این هدف که علت کم بودن بیماری‌های قلبی عروقی و طول عمر بالای مردم در این منطقه را پیدا کنند. امروزه این محققان علت پایین بودن شیوع این بیماری را مصرف بالای ماهی دانسته‌اند. ماهی از بهترین منابع چربی امگا 3 است که همه ما با تأثیر حفاظتی آن بر علیه بیماری‌های قلبی، چربی خون، سلامت پوست و مو، فعالیت‌های ذهنی، یادگیری و صدها تأثیر دیگر آن با بدن آشنا هستیم.

5 – شکلات

مصرف شکلات، اما نه هر شکلاتی، منظورمان شکلات تلخ و خالص است، با سلامت قلبی عروقی بهتر و افزایش طول عمر در ارتباط است. شکلات حاوی مقادیر بالایی از فلاوونوئیدها است که به جنگ با فرایندهای التهابی و پیری بر می‌خیزد. از دیگر تأثیرات مصرف شکلات تلخ می‌توانیم به کاهش چربی خون و فشارخون، کاهش خطر دیابت نوع 2، بیماری‌های کلیوی و افسردگی اشاره کنیم.

6 – مغزها و حبوبات

این مواد غذایی سرشار از پروتئین، فیبر و مواد مغذی‌اند. مغزها همچنین از منابع چربی امگا 3 در نظر گرفته می‌شوند. لازم است این مواد غذایی را حتماً به رژیم غذایی‌تان وارد کنید. لوبیا قرمز، عدس، لوبیا سویا و سایر لوبیاها و از مغزها گردو، بادام‌زمینی و پسته بهترین مغزها برای مصرف هستند.