چه دعایی برآورده می شود

آنچه باید برای ما مهم باشد ، اصل استجابت دعا ها است و دیر یا زود آن مهم نیست ، زیرا گاهی مصلحت اقتضا می کند که دعا دیر اجابت شود ؛ زیرا خداوند از خیر و صلاح ما آگاه تر است. استجابت دعا دارای شرایط و نیز موانعی است. آسمونی" href="https://asemooni.com">آسمونی در این مقاله در مورد شرایط استحابت دعا و موانع استجابت دعا را برای شما عزیزان برمی شمارد.

مفهوم دعا :

دعا به معنی «خواندن» است ، خواندنی که به صورت نیایش و سرود و ستایش ، یا خواستن و طلب و درخواست مَدَد و نصرت و یاوری.

انسان مرتبط با خدا میکوشد از طریق دعا (راز و نیاز و مناجات و عبادت) به خدا نزدیک شود. وقتی با کسی آشنا شدی و ارتباط پیوسته شما زمینه اعتماد را فراهم ساخت و از دوستان صمیمی او به شمار آمدی ، در هنگام نیاز به خانه‏ اش میروی. شرط دوستی را به جا می آوری و میثاق و محبت را استوار می‏سازی. او نیزدر را باز میکند و شما را در اندرون پذیرایی می‌نماید و مورد لطف و عنایت ویژه قرار خواهد داد.

برای استجابت دعا نیز باید شرایطی را مهیا نمود و موانعی را برطرف ساخت. در ذیل به برخی از شرایط و موانع اشاره میشود :

الف) شرایط استجابت دعا :

1 - ارتباط مداوم با خدا در هر حال :

خداوند به پیامبرش دستور میدهد که «نفس خویش را در کمال شکیبایی در هر بامداد و شامگاه به دعا کردن و جلب خشنودی خدا وادار کن».

قرآن کسانی را که فقط در هنگام گرفتاری و مشکلات دعا میکنند ، مورد نکوهش قرار داده است : «وقتی به انسان گرفتاری و غمی روی می آورد ، ما را در هر حال ( خواب و بیداری ، نشسته و ایستاده ) بخواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم ، برود ( و از ارتباط خود با خدا از جهت کمیت و کیفیت بکاهد و گاهی قطع نماید ، به گونه‏ ای که) گویی اصلا ما را برای گرفتاری که به او رسیده بود ، نخوانده است ! ».

صادق (ع) می فرماید :

«کسی که پیش‏دستی در دعا نکند و فقط در وقت نزول بلا دست به دعا بردارد ، دعایش در آن وقت مستجاب نگردد و فرشتگان گویند : این آواز را نشناسیم». در روایت دیگری آمده که «به او می‏گویند : تا امروز کجا بودی؟!».

در اصول کافی آمده که خداوند به حضرت داوود(ع) فرمود :

«مرا در روزهای خوش و آسایش یاد کن تا من دعای تو را در روزهای گرفتاری و سختی اجابت کنم».

2 - دعا باید از صمیم قلب باشد :

تمام ذرات وجود انسان یک چیزی را بخواهد و طلب کند و دل و زیانش با عمل و رفتارش هماهنگ باشد.

3 - اعتماد به خدا و اطمینان به اجابت او :

امام صادق(ع) فرمود : «خدا دعایی را که از دل غافل و بی خبر برخیزد ، مستجاب نمی‏کند پس وقتی دعا کنی ، از عمق دل به او روی آور (و دلت را با زبانت همراه گردان) و سپس به اجابت دعایت مطمئن باش».

4 - قطع امید از غیر خدا و امید و اطمینان به خداوند :

امام صادق(ع) فرمود :

«هرگاه یکی از شما بخواهد که هر چه از خدا درخواست می‏کند، خدا به او عطا فرماید ، باید از همه مردم ناامید و مایوس گردد و هیچ امیدی جز به درگاه خدا نداشته باشد». او به نقطه‏ای از ایمان و توکل باید برسد که بداند همه قدرت‏ها و علل جهان تحت اراده و قدرت الهی قرار دارند.

پس از خدا بخواهد که اسباب و علل مادی و معنوی جهان را جهت صلاح و منفعت او قرار دهد.

5 - دعا باید در کنار تلاش و تدبیر باشد :

پیامبر اکرم(ص) فرمود :

«الداعی بلا عمل کالرامی بلا وتر؛ کسی که دعا می‏کند و به دنبال آن تلاش و عمل نمی‏کند ، مانند آن است که بی چله کمان تیر می‏اندازد».

دعا نمی‏تواند جای تلاش و برنامه ریزی در زندگی را بگیرد، بلکه مکمل آن می‏تواند باشد.

6 - دعا باید با حالت تضرع و دلی شکسته باشد :

امام صادق(ع) فرمود :

«هرگاه دلتان شکست، دعا کنید ، زیرا دل تا پاک و خالص نشود ، شکسته نمی‏شود»

7 - مکان دعا در استجابت تأثیر دارد :

مثلاً دعا در حرم امامان (ع) مخصوصاً حرم امام حسین(ع) و کنار خانه خدا به خصوص مقام حضرت ابراهیم(ع) و کنار حجرالاسود.

8 - زمان دعا :

دعای پنهانی و در تاریکی شب زودتر به اجابت میرسد ، مخصوصا در قنوت یا سجده نماز «وتر» که بعد از خواندن هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع خوانده میشود.

قرآن می فرماید :

«پروردگار خود را به حالت تضرع و تذلل و در پنهانی و خفا بخوانید».

دعا در شب‏های ماه رمضان و رجب و دهه اول ذی الحجه و غیر آن دعا را به اجابت نزدیک می‏کند.

9 - توسل به چهارده معصوم(ع) و آن‏ها را بر پایه آیه شریفه «وابتغوا الیه الوسیله» وسیله و شفیع قرار دادن 

10 - غسل توبه نماید :

سپس با وضو چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و سه مرتبه توحید و یک مرتبه سوره «الناس» و یک مرتبه «فلق» را بخوانید. بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفرالله ربی و اتوب الیه و بعد از هفت مرتبه «لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم»

سپس بگویید :

یا عزیز یا غفار اغفرلی ذنوبی و ذنوب جمیع المؤمنین و المؤمنات فانه لا یغفر الذنوب الا انت.»

به این ترتیب شخص در جاده دعا قرار می گیرد و باید مراقب باشد تا راه دعا را درست بپیماید و به بیراهه نرود. نشانی راه دعا را ذکر خواهیم کرد.

ب) موانع استجابت دعا

امام علی(ع) می ‏فرماید:

«المعصیة تمنع الاجابة؛ گناه مانع اجابت دعا است».

گناهان سه نوع تأثیر منفی در دعا می‏گذارند :

1 - لذت دعا و مناجات را سلب می‏کنند.

انسان دعا می‏کند، اما لذت نمی‏برد و رقت قلب پیدا نمی‏کند.

2 - مانع استجابت دعا می‏شوند.

3 - توفیق دعا کردن یا شرکت نمودن در مجالس دعا را از انسان سلب می‏کنند.

برخی از گناهان در عدم اجابت دعا تأثیر بیشتر دارند که در ذیل به نمونه‏ای از آن‏ها اشاره می کنیم.

امام سجاد(ع) فرمود :

«گناهانی که مانع استجابت دعا می ‏شوند ، عبارتند از : بد دلی و سوءظن به مؤمنان و کارهای آنان ؛ طینت و درونی ناپاک داشتن ؛ نفاق و دورویی با برادران و خواهران ایمانی ؛ عدم اطمینان به اجابت دعا ؛ تأخیر نمازهای واجب (و نخواندن آن در اول وقت فضیلت) آن که وقت آن بگذرد ؛ بدزبانی و فحاشی و اهانت کردن ؛ نزدیک نشدن به خدا به وسیله صدقه و کارهای نیک».

نیز فرمود : «از جمله گناهانی که مانع استجابت دعا می ‏گردد ، نافرمانی و رنجاندن خاطر پدر و مادر است».

در برخی از روایات ، بداخلاقی سبب باز گرداندن دعا معرفی شده است.

علل عدم اجابت دعاها از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع) :

مردی به حضرت عرض کرد : خداوند می ‏فرماید : «ادعونی استجب لکم» پس چرا ما دعا می کنیم ، ولی اجابت نمی شود ، حضرت فرمود : چون دل‏های شما در هشت مورد خیانت و بی وفایی کرد :

1 - خدا را شناختید، ولی حقش را آن گونه که بر شما واجب بود ، ادا نکردید. از این رو آن معرفت به کار شما نیامد.

2 - به پیامبر خدا ایمان آوردید ، ولی در عمل با سنت و روش او مخالفت کردید ، پس ثمره ایمان شما چه شد؟

3 - کتاب خدا (قرآن) را خواندید ، ولی در عمل با آن مخالفت کردید.

4 - گفتید ما از آتش دوزخ می ترسیم ، ولی در همه حالات به واسطه گناهان خود به سوی جهنم می روید.

5 - گفتید ما به بهشت تمایل و رغبت داریم ، ولی کارهایی انجام می ‏دهید که شما را از بهشت دور می‏سازد.

6 - نعمت‏ های خدا را استفاده می‏کنید ، ولی شکر و سپاس گزاری نمی‏کند.

7 - خداوند فرمود : شیطان دشمن شما است ، شما نیز او را دشمن گیرید. شما به زبان او را لعن می‏کنید ، ولی در عمل با او دوستی می‏نمایید و از او اطاعت می کنید.

8 - عیب‏های مردم را برابر دیدگان‏تان قرار دادید و عیب‏های خود را پشت سرانداختید ، در نتیجه کسی را ملامت می‏کنید که خود به ملامت سزاوارتر از او هستید.

با این وضع چه دعایی از شما مستجاب گردد ، در صورتی که شما راه‏ها و درهای دعا را به روی خود بسته‏اید؟!

«پس تقوا پیشه کنید ؛ کارهایتان را اصلاح کنید ؛ امر به معروف و نهی از منکر کنید تا خدا دعایتان را مستجاب کند.

راه دعا از دیدگاه امام صادق(ع) :

شخصی خدمت امام صادق(ع) عرض کرد :

دو آیه در قرآن است که تاویل و معنای آن را نمی دانم. یکی «ادعونی استجب لکم» است ، که ما هر چه دعا می کنیم ، اجابت نمی شود. حضرت فرمود : «من سر عدم اجابت دعایتان را به شما می گویم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت کنی و آن گاه او را بخوانی ، دعایت را اجابت می کند ، ولی تو با (دستورهای) او مخالفت کرده ، نافرمانی‏ اش می کنی. او نیز اجابت نمی‏کند. با این حال ، اگر خدا را از راهش بخوانی - اگر چه گناهکار باشی - خدا دعایت را مستجاب می کند».

آن شخص پرسید : راه دعا چیست؟ فرمود : «نماز  که خواندی ، ابتدا تمجید کرده ، او را به بزرگی می ستایی و به هر نحو که می توانی ، حمد و ستایش می کنی ، سپس بر پیامبر(ص) و آلش درود می‏فرستی و به تبلیغ رسالتش گواهی می دهی ، و بر ائمه هدی سلام می دهی ، آن گاه نعمت‏های خدا را بر خود می‏شماری و او را به خاطر آن‏ها ستایش و شکر می‏کنی. بعد به گناهان خود یکایک اعتراف می‏کنی و هر کدام را که به یادداری ، اقرار می نمایی.

هر کدام را به خاطر نداری ، به طور سربسته به زبان می آوری و از همه گناهان به درگاه خدا توبه می کنی و تصمیم می گیری که دیگر گناه نکنی و از روی پشیمانی و صدق نیت و خلوص ، و در بیم و امید از آن‏ها  استغفار و طلب آمرزش می کنی ، سپس می گویی : «اللهم انی أعتذر الیک من ذنوبی و استغفرک و أتوب الیک فأعنی علی طاعتک و وفّقنی لما اوجبت علیّ من کل ما یرضیک فانی لم أر أحداً بلغ شیئاً من طاعتک الا بنعمتک علیه قبل طاعتک ، فأنعم علیّ بنعمة أنال به رضوانک و الجنةَ . بعد از رعایت این مراتب ، حاجت خود را بخواه، که امیدوارم خدا ناامیدت نکند و حاجتت را برآورد».

چند تذکر :

1 - گاهی با وجود تمام شرایط دعا ، دعا مستجاب نمی ‏شود ، چون به مصلحت ما نیست ، یعنی چیزی را طلب می کنیم که به سود ما نیست ، اگر چه می پنداریم به نفع ما و خیر است.

2 - گاهی دعا مستجاب می‏شود ، ولی از روی مصالحی تحقق عملی آن به تأخیر می افتد ، حتی ممکن است تا بیست سال طول بکشد تا محقق گردد.

3 - در روایت است خداوند وقتی بنده‏ای را دوست داشته باشد ، اجابت دعای او را به تأخیر می ‏اندازد تا بنده‏اش با او راز و نیاز گوید.

از این رو مؤمنان ثابت قدم هیچ گاه از تکرار دعا مأیوس نمی‏شوند، بلکه می ‏گویند :

دست از طلب ندارم تا کام من برآید                  یا جان رسد به جانان یا جان ز تن درآید

4 - گاهی اجابت دعاها در آخرت به صورت پاداش نمایان می شود و در دنیا خواسته اش بنابر مصالحی داده نمی شود. اگر کسی بداند خداوند در عوض عدم اجابت دعا در دنیا ، چه پاداشی برای او در آخرت در نظر گرفته است ، هرگز نا امید نمی شود.

امام صادق(ع) می فرماید :

«روز قیامت خداوند متعال می فرماید: ای بندة من!‌ تو مرا خواندی و من اجابتت را به تأخیر انداختم. اکنون ثواب و پاداش تو چنین و چنان است. پس مؤمن آرزو می کند که کاش هیچ دعایی از او در دنیا اجابت نمی شد ، برای آن ثواب و پاداش نیک که می بیند».

از روایات استفاده می شود که هیچ دعایی بی اثر نیست و هر دعایی در دنیا و آخرت تأثیر مناسب خود را دارد.

امام سجاد(ع) می فرماید :

«دعای مؤمن یکی از سه فایده را دارد : یا برای او در آخرت ذخیره می گردد ، یا در دنیا برآورده می شود ، یا بلایی را که می خواست به او برسد ،‌ از وی می گرداند».

علاوه بر مطالب یاد شده ، همیشه به این نکته توجه داشته باشید که نماز و روزه و دعا و غیره ، مطلوبیت ذاتی دارند و فلسفه دعا تنها بر آوردن حوائج به ویژه خواسته های دنیوی نیست ، بلکه خود دعا و مناجات با خدا،‌ صرف نظر از اجابت یا عدم اجابت ، ارزش دارد و به اصطلاح طلب مهم تر از مطلوب است.