- آسمونی
- مجله اینترنتی
- فیلم و سینما
- دانستنی سینما
- ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت اول)
ماهيت نظريه هاى تازه در جهان رسانه (قسمت اول)
دوشنبه ٣٠ بهمن ١٤٠٢
محمد حسين صفرى
مدرنیته و آغاز تئوری رسانه ها
مدرنیته مفهوم دشواری است که نه در مورد ماهیت آن توافق وجود دارد و نه در مورد اینکه دوران مدرن از چه موقعی آغاز شده است. برخی آغاز آن را اواخر سده پانزدهم همزمان با رفرماسیون و رنسانس می دانند و گروهی دیگر سده 18 را مبدأ مدرنیته می دانند؛ اما جوامع غربی در اواسط سده نوزده با توسعه سرمایه داری و صنعتی شدن و پیشرفت علم و ظهور دموکراسی به شهرها و .... مدرنیته را شروع شده می دانند که مبدأ تحولات عظیم و همه جانبه است.
مدرنیسم یا عصر روشنگری تا قرن 20 بوده است و با آثار منفی مثل آلودگی های زیست محیطی، عدم فراغت، حقوق بشر، توسعه فقر و شکاف طبقاتی همراه بوده است؛ ولی پست مدرنیسم یا همان جهانی سازی از سلطه رسانه ها صحبت می کند.
نظریه جامعه توده ای
یعنی دهه های 1930 تا 1940 . اساس این نظریه بر آن است که رفتار انسان را می توان به عنوان پاسخ و واکنشی به انگیزه های جهان خارج از درون انسان ارزیابی کرد. نظریه پردازان این دوره عبارتند از: آگوست کنت – پارتو – مانهایم – دورکهایم – توسین و... .
مکتب فرانکفورت
(دهه 1960) . ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو پیشگامان این مکتب بوده اند. این مکتب می گوید: سرمایه داری مسئول خلق نیازهای کاذب، آگاهی های کاذب و فرهنگ توده ای است که در مجموع کارگران را به بردگی کشانده است. ( سی رایت میلز- کتز- لازار سفلد و ماکوزه ) (1950-1970) با ریشه چپ و مارکسیستی معتقدند رسانه ها بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان مهم ترین ابزار قدرت سیاسی در دست گروه نخبگان درآمد تا انطباق جامعه را با کل نظام اقتصادی – سیاسی میسر سازد . رسانه ها بی طرف نیستند و اعتقاد به تحقیقات کیفی – انتقال نظریات توسعه و دموکراسی به جهان سوم نوعی سلطه است و این نظریه قبل از جامعه اطلاعاتی مطرح شده است.
روبرت پارک و مکتب شیکاگو
به شرایطی نظر دارد که تحت آن شرایط اطلاعات می تواند باعث پیشبرد و تقویت ارزش های اجتماعی و دموکراسی شود. این شرایط در ضمن شامل مسائلی چون کنترل اجتماعی و نقش رسانه ها در تغییر و تحول ارزش ها و رفتارهای اجتماع هم بوده است . این مکتب به چارچوب فرهنگی متوسل بوده ، و به جمع آوری اطلاعات از خلال گفتگوهای شفاهی تأکید داشت.
فمینیسم
آثار فمینیستی در عرصه رسانه ها ریشه در جنبش های زنان در دهه 1960 دارد . کتاب مهم این جنبش به نام "راز زنانگی " (1964) اثر بتی فریدان بوده که به نقد رسانه ها پرداخته است. و اینکه اعمال تبعیض علیه زنان در رسانه ها شکل گرفته است و اعتقاد داشت که مسائل زنان به طور جدی دررسانه ها مطرح نمی شود. بخش عمده اولین مطالعات در دهه 1970 و اوایل 1980 به مشکلات و مسائل عدم حضور زنان در عرصه رسانه ها و نواقص تصویری که از زنان در رسانه ها و نواقص تصویری که از زنان در رسانه های جمعی مطرح شده ، اختصاص داشت.
تئوری تأثیر محدود
تئوری تأثیر مستقیم در دهه های 1960 – 1970 با فرضیه تأثیر محدود جایگزین شد. مبانی فکری این نظریه با ردّ تئوری تأثیر مستقیم به خاطر غیر علمی و ساده لوحانه بودن آن در تحولاتی که ریشه در آمریکا در سال های جنگ جهانی دوم و وقایع آن دارد، می باشد . بررسی های هاولند و لاسول برروی این موضوعات که انواع مختلف تبلیغ و تأثیر آنها بر مردم چگونه است ، با تئوری تأثیر مستقیم را مردود دانست و نشان داد که مخاطبان آدم های منفعل منفرد و به سادگی نفوذپذیر نیستند ؛ بلکه افرادی هستند که آنچه را می بینند و می شنوند بر اساس باورهایی که از پیش در آنها تکامل یافته و تجزیه و تحلیل می کنند. و اینکه آدم ها در اجتماع زندگی می کنند و روابط اجتماعی میان آنها عامل مهمی در درک آنان از پیام ها و مدل های رسانه ای است.
تئوری استفاده و لذت
مخاطبان نیازها و آرزوهای خود را در فرآیند درک معنی و مفهوم پیام های رسانه ای دخالت می دهند. این نیازها و آرزوها هستند که تعیین می کنند مخاطبان پیام ها را چگونه درک و دریافت کنند در واقع کانون توجه از اینکه رسانه ها با مردم چه می کنند به این که مردم با رسانه ها چه می کنند تغییر یافته است . در این رویکرد پر مفهوم ترین پیام رسانه ای هم نمی تواند در مخاطبی که برای آن پیام در چارچوب محیط اجتماعی و فکری خود کاربردی نمی یابد ، تحول ایجاد کند . رویکرد استفاده و لذت بر آن است که ارزش ها و علایق و نقش اجتماعی مخاطبان مهم تر از هر چیز است و مردم بر اساس این عوامل آنچه را می خواهند ببینند و بشنوند ، انتخاب می کنند . این تئوری بر سه فرض استوار است :
- مردم از رسانه ها برای اهداف شخصی خود استفاده می کنند.
- مردم این اهداف را می شناسند و می توانند معرفی کنند.
- به رغم تفاوت افراد از نظر استفاده آنها از رسانه ها این امکان وجود دارد که بتوان برخی زمینه های مشترک را میان آنها پیدا کرد.
