- آسمونی
- مجله اینترنتی
- علمی و دانستنی
- زمین و محیط زیست
- آلودگی هوای تهران را اینگونه باید مهار کنیم
آلودگی هوای تهران را اینگونه باید مهار کنیم
از نیمه اول دهه هفتاد خورشیدی آلودگی هوا یکی از آشکارترین چالشهای زیست محیطی شهر تهران بوده است به گونه ای که براساس برآوردها، سالانه هزاران تن آلاینده وارد هوای شهر تهران میشود. اما چگونه می توان آلودگی های تهران را مهار کرد، آسمونی در این بخش، مقاله ای کامل در مورد نحوه مقابله با آلودگی تهران را برای شما عزیزان تهیه و تنظیم کرده است.
کیفیت پایین سوختهای تولید داخل و بنزین آلوده، وجود مجتمعهای صنعتی، پالایشگاهها، کارخانهها و کرج، تخریب ساختمانها، راهبندانهای سنگین، تمرکز کلان جمعیت، بافت شهری نامناسب، کمبود فضای سبز، اوضاع نامناسب اقلیمی و عوامل جوی، ناوگان فرسوده و ناکارآمد ترابری عمومی، شمار زیاد خودروها (4 میلیون و200 هزار خودرو) و فرسوده و نااستاندارد بودن دست کم سیصدهزار خودرو در شهر و نیز وجود شمار زیاد موتورسیکلتهای کاربراتوری که هر یک هشت برابر یک خودرو آلودگی تولید میکنند، بلندمرتبهسازی و تراکمفروشی از جمله مهمترین عوامل و زمینههای این آلودگی به شمار میآیند.
افزون بر موارد یاد شده از شهرکهای اقماری و شهرهای پیرامونی پایتخت روزانه 25 درصد به شمار خودروهای در حال تردد شهر تهران افزوده میشود. دیگر آنکه، موقعیت جغرافیایی پایتخت در فزایندگی و گستردگی این آلودگی بسیار مؤثر است، به گونهای که تهران با مساحتی نزدیک به 800 کیلومتر مربع در دامنه جنوبی کوههای البرز واقع شده است. اگرچه شیب عمومی شهر به جنوب است، اما در داخل شهر هم ناهمواری بسیار است. بلندیهای البرز، دیواره شمالی و کوههای محدوده بیبی شهربانو، دیواره شرقی شهر را تشکیل میدهند، اما ارتفاع نواحی جنوبی و غربی تهران چندان بلند نیست.
سدهای کوهستانی شمال و شرق، مانع برون رفت مواد زایدی میشوند که توسط بادهای غربی به داخل فضای شهر آورده شدهاند و آلودگی هوای شهر بویژه در نواحی مرکزی و شرقی را دامن میزنند. با توجه به اینکه بادهای غالب تهران جهت غربی و بیشتر صنایع در غرب تهران مستقر هستند، میتوان انتظار داشت که هوای شهر اغلب آلوده باشد. گزارشها و دادهها گویای آن هستند که هر ساله همزمان با سردشدن هوا و اُفت دما که با پایداری و سکون نسبی هوا همراه است، هوای شهر تهران در وضعیت خطرناک و هشدار قرار میگیرد. بر پایه گزارش ایستگاههای سنجش کیفیت طی چند روز نخست دی ماه امسال، هوای چندین منطقه تهران در وضعیت هشدار و ناسالم برای همه گروههای جامعه قرار گرفت.
از آنجا که پیش بینیها گواه بر افزایش آلودگی هوای استان و پایداری هوای آلوده بود کمیته اضطرار آلودگی هوا، مدارس مهدکودکها، پیشدبستانیها و مدارس ابتدایی بیشتر شهرهای استان تهران در روز شنبه 4 دی 95 را تعطیل اعلام کرد. واقعیت آن است که هشدار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران برای چندمین بار طی دو ماه اخیر درباره نتایج پیشبینی آلودگی هوا و شاخص آلودگی در وضعیت نامطلوب، جدای از روندها، کنشها و واکنشهای سالهای پیشین نیست، بدین معنا که روزهایی که هوای پایتخت در وضعیت هشدار قرار میگیرد و غلظت آلایندهها به اندازهای میرسد که سازمانها و نهادهای دستاندرکار در قالب کمیته اضطرار آلودگی هوا ناگزیر به نشستهای تصمیمگیری فوری برای مدیریت بحران آلودگی میشوند که آن هم عمدتاً در قالب اقدام های زودگذر مانند تعطیلی مدارس، گاه ادارات و معادن شن و ماسه، گسترش محدوده طرح ترافیک، اجرای طرح زوج و فرد خودروها از در منازل و درخواست از شهروندان برای استفاده نکردن از خودروهای شخصی و پرهیز از تردد به صورت تک سرنشین در روزهای آلوده نمود مییابد. واقعیت آن است که بارگذاری جمعیت و وسایل نقلیه چندین برابر ظرفیت مسکونی و معابر پایتخت است.
برابر پژوهشهای انجام شده امروزه شمار وسایل نقلیه تهران چهار برابر گنجایش معابر است و این به معنای آکندگی گنجایش معابر و خیابانهای این شهر است. بر پایه گزارشها، هم اکنون بیش از چهار میلیون خودرو و حدود دو میلیون موتورسیکلت فعال در تهران وجود دارد. این در حالی است که موتور سیکلتهای کاربراتوری هر یک هشت برابر یک خودرو آلودگی تولید میکنند.
واکاوی دادهها و یافتهها نشان میدهند آلودگی هوای تهران از یک سو برآیند موقعیت محصور جغرافیایی این کلانشهر است که شرح آن در بالا رفت و از سوی دیگر، پیامد ناکارآمدی مدیریت فضا در مقیاس شهری و کشوری و مداخله جریانهای مؤثر غیرپاسخگو در فرآیند ساختوساز است که به آشفتگی جریان هوا و وزش باد و فزایندگی دامنه آلودگیهای کلانشهر تهران انجامیده است.
هرچند آلودگی هوا طی دو ماه اخیر بیشتر در پیوند با وارونگی دما بوده است اما درباره ماندگاری آلودگی در دیگر ماههای سال نمیتوان این واقعیت را نادیده گرفت که بلندمرتبهسازی در غرب و شمال غرب شهر تهران به ویژه در منطقه 22، یعنی درست در مسیر وزش بادهای غالب این شهر، محدودیت مسیر وزش باد را در پی داشته است. بر پایه طرح جامع پیشین، قرار بود منطقه22 به عنوان منطقه تلطیفکننده هوای تهران نقش بیافریند. در این باره، استدلال شورای عالی شهرسازی و اطلاعات پژوهشکده سازمان هواشناسی گواه بر تأیید وضعیت یادشده است.
بر پایه یافتههای موجود در حال حاضر، 17 سازمان، ارگان و نهاد به شکلی درگیر آلودگی هوا هستند که کارکرد این سازمانها اعم از دولت، مجلس، دانشگاه، مراکز پژوهشی و شهرداری در کنترل برنامهریزی آلودگی هوا مشخص نیست. دادهها گویای آن هستند که درصد کمی از سوخت مصرفی کشور یورو 4 واقعی با کیفیت مناسب است، بدین معنا که از حدود60 میلیون لیتر بنزین تولیدی کشور 28 میلیون لیتر کیفیت یورو 4 دارد و مابقی آن کیفیت یورو 2 است. نکته مهم دیگر درباره آلودگی هوا، استفاده از قطعات بیکیفیت حتی در خودروسازیهای کشور است، آنجا که به جای استفاده از قطعات باکیفیت در سامانه سوخترسانی و کاتالیستهای کنترل آلایندگی خودرو، از قطعات با کیفیت پایین و ارزان استفاده میشود تا به جای آنکه حداقل پس از دو سال مصرف سوخت بیکیفیت کارایی خود را از دست بدهند، پس از شش ماه عملاً دیگر کارایی لازم را ندارند و به آلودگی بنزینهای بیکیفیت دامن میزنند.
بر این پایه، مقابله با بحران آلودگی هوای تهران اراده استوار و باوری نظاممند میخواهد که از توان یک نهاد و سازمان خارج است و نیازمند نوعی هماهنگی و اقتدار در حوزه عمل در مقیاس ملی است، بدین معنا که باید از رهگذر همکاری دولت با بانکها، خودروهای حمل و نقل همگانی فرسوده نوسازی شوند، از ثبت و سفارش و تولید موتور سیکلتهای کاربراتوری جلوگیری شود، علاوه بر این جریمه خودروهای فرسوده، محدودیت استفاده از موتورهای کاربراتوری در دستگاههای دولتی و شهرداریها، حذف سهمیه سوخت خودروهای فرسوده طی یک برنامه چندساله از دیگر اقداماتی است که میتواند موثر باشد، همچنین کاهش زمان اعتبار معاینه فنی خودروها به سالانه، نظارت و ممیزی برای استانداردسازی بنزینها از سوی سازمانها بخصوص وزارت نفت و ملزم شدن همه سازمانها و نهادها به اجرای قوانین زیستمحیطی، توجه به هشدارهای سازمان هواشناسی بویژه در زمانهای سرد سال که با وارونگی دما همراه است، همگی میتوانند در مهار آلودگی کلانشهر تهران کارآمد باشند.
از آنجاییکه عمده انتشار آلایندههای هوا از منابع متحرک در شهر تهران است بنابراین در این زمینه باید موارد ذیل را مدنظر قرار داد:
- سرعت بخشیدن به توسعه مسیرها و ناوگان حمل و نقل عمومی
- جایگزینی خودروهای فرسوده با تأکید بر جایگزینی با خودروهای هیبریدی
- 3- نظارت مناسب و بازنگری در دستورالعملهای معاینه فنی خودروها (فیلتر ذرات دیزل، استفاده از کاتالیست)
- 4- تشویق تولیدکنندگان خودرو به تولید بیشتر خودروهای هیبریدی
- 5- تولید و توزیع سوخت مناسب با استانداردهای روز دنیا
در رابطه با منابع ثابت میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
- تولید با بهینهسازی مصرف سوخت و انرژی
- استفاده از تعدیل فرآیندهای آلاینده یا کنترل آلایندههای هوا
- جایگزینی سوخت با سوختهایی با آلایندگی کمتر
- توسعه و استقرار صنایع متناسب با شرایط محیط زیستی تهران و پیرامون آن