مراحل شکایت از افراد حقیقی و حقوقی

مراحل شکایت از افراد حقیقی و حقوقی، موضوعی است که برخی از افراد برای حل اختلافات باید آن را بلد باشند. آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چه اتفاقی می‌افتد اگر هر کسی بخواهد خودش اختلافاتش را با دیگری حل کند؟ اگر افراد بخواهند به روش‌های قدیمی و بدون مراجعه به قانون انتقام بگیرند، جامعه به‌سرعت دچار بی‌نظمی و فقدان امنیت می‌شود و هر کسی نقش قاضی و دادگاه خود را ایفا خواهد کرد. به همین جهت در این مقاله از آسمونی، شما را با مراحل شکایت از افراد حقیقی و حقوقی آشنا می‌کنیم.

نقش قانون در حفظ نظم و عدالت

شکایت از شخص حقیقی و حقوقی، مستقیم با قانون در ارتباط است. هدف اصلی قانون، ایجاد نظم و برقراری اصول مشخص برای حل اختلافات میان افراد است. قانون‌گذار با تعیین شیوه‌های مشخص برای طرح شکایت و حل اختلافات، نحوه رسیدگی به دعاوی را تعیین کرده است. به همین دلیل، مراجعه به مراجع قضایی و حضور قاضی و داور برای حل اختلافات الزامی خواهد بود. دعاوی به دو دسته کلی دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری تقسیم می‌شوند.

دعوای حقوقی چیست؟

برای شکایت از یک دعوای حقوقی، ابتدا باید با مفهوم آن آشنا شویم. دعوای حقوقی، به اختلافات میان افراد بر سر موضوعاتی مانند: مسائل مالی یا شخصی گفته می‌شود. به عنوان مثال، در یک معامله ملکی که خریدار به موقع پرداخت نکند یا فروشنده ملک را تحویل ندهد، این نوع اختلافات حقوقی مطرح می‌شوند. دعاوی حضانت و طلاق نیز نمونه‌های دیگر شکایت از شخصیت حقوقی هستند. گستره دعاوی حقوقی، بسیار وسیع است و بیشتر مسائل حقوق مدنی را شامل می‌شود.

دعوای کیفری چیست؟

دعوای کیفری، زمانی مطرح می‌گردد که یک جرم رخ داده باشد و فردی از آن شکایت کند. جرایمی همچون: سرقت، کلاهبرداری، قتل، ضرب و جرح، و پولشویی نمونه‌هایی از این نوع دعاوی هستند. براساس قانون، فقط اعمالی که صراحتاً به‌عنوان جرم تعریف شده‌اند، مجرمانه تلقی می‌گردند. بنابراین، اعمالی که در قانون به آن اشاره نشده باشد، جرم محسوب نمی‌شوند.

تفاوت دعوای کیفری و حقوقی

یکی از چالش‌های متداولی که مراجعه‌کنندگان به دادگستری با آن روبه‌رو می‌شوند، تمایز بین دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی است. درک این تفاوت‌ها برای موفقیت در روند رسیدگی به پرونده‌ها، بسیار اهمیت دارد. در اینجا تفاوت‌های اصلی بین این دو نوع دعوی شرح داده شده است:

در دعاوی کیفری، شخص مرتکب عمل مجرمانه تحت پیگرد قانونی قرار گرفته و دادگاه برای او مجازات تعیین می‌کند؛ اما در دعاوی حقوقی، هدف الزام فرد به انجام تکالیف قانونی یا پرداخت حقوق دیگران است و مجازاتی از نوع کیفری اعمال نمی‌شود.

برای طرح شکایت کیفری، می‌توان از هر کاغذی استفاده کرد و آن را به مرجع قضایی تسلیم نمود؛ اما دعاوی حقوقی تنها باید در قالب دادخواست رسمی و در فرم‌های خاص مطرح شوند؛ در غیر این صورت، شکایت پذیرفته نمی‌گردد.

دعاوی کیفری، ابتدا باید در دادسرا مطرح شوند و پس از انجام تحقیقات لازم در کلانتری و دادسرا، به دادگاه ارجاع داده می‌شوند؛ اما دعاوی حقوقی مستقیماً به دادگاه تسلیم می‌شوند و نیازی به مراجعه به دادسرا ندارند.

در دعاوی کیفری، افراد می‌توانند بدون وکیل نیز شکایت کنند؛ اما برای بسیاری از دعاوی حقوقی، استفاده از وکیل دادگستری ضروری است. برای طرح شکایت کیفری، تنها یک تمبر با هزینه 2000 تومان بر روی شکایت زده می‌شود؛ اما برای دعاوی حقوقی، هزینه دادرسی بر اساس ارزش مالی موضوع دعوی محاسبه و تمبر باطل می‌گردد.

در بسیاری از دعاوی کیفری، حتی پس از پس گرفتن شکایت توسط شاکی، پرونده بسته نمی‌شود. به عنوان مثال، در جرایمی مانند: رشوه، قتل، یا زنا، پرونده‌ها به دلیل ماهیت عمومی جرم ادامه پیدا می‌کنند؛ در صورتی که در دعاوی حقوقی، با پس گرفتن دعوی، پرونده خاتمه می‌یابد.

در شکایت‌های کیفری، شاکی طرف اول دعوی و متهم (مشتکی‌عنه) طرف دوم است و موضوع دعوی به عنوان "اتهام" شناخته می‌شود. در دعاوی حقوقی، خواهان و خوانده طرفین دعوی هستند و موضوع دعوی را "خواسته" می‌نامند. برای احضار متهم در دعاوی کیفری از برگه‌ای به نام "احضاریه" استفاده می‌شود؛ در حالی که در دعاوی حقوقی از "اخطاریه" برای دعوت خوانده به دادگاه بهره می‌گیرند.

در دعاوی کیفری، اگر متهم به احضاریه توجه نکند و در زمان مقرر حاضر نشود، او را جلب کرده و به اجبار به دادگاه می‌آورند؛ اما در دعاوی حقوقی، اگر خوانده در دادگاه حاضر نشود، دادگاه ممکن است بدون حضور او به نفع خواهان رأی صادر کند.

در دعاوی کیفری، افراد حتی بدون وکیل می‌توانند به رأی دادگاه اعتراض کنند و خواستار تجدید نظر شوند؛ در حالی که در دعاوی حقوقی، تنها وکیل دادگستری می‌تواند از طریق دادخواست تجدید نظر اقدام به اعتراض کند. این تفاوت‌ها به مراجعه‌کنندگان کمک می‌کند تا بهتر از سیستم قضایی بهره‌برداری کرده و در روند حقوقی و کیفری موفق‌تر عمل کنند.

تفاوت دادخواست با شکایت

در دعاوی حقوقی به‌جای اصطلاح "شکایت"، از اصطلاح "دادخواست" استفاده می‌شود. برای مثال، در دعوای عدم انجام معامله، باید دادخواست ارائه گردد، نه شکایت. این نکته از نظر حقوقی اهمیت دارد؛ زیرا شکایت بیشتر به دعاوی کیفری مرتبط است.

شکایت از افراد حقیقی

شاید برایتان این سوال پیش آید که شکایت حقیقی چیست؟ در پاسخ به این پرسش باید بیان کنیم که شکایت حقیقی، به معنای پیگیری قانونی علیه یک فرد به عنوان شخصی مستقل و بدون وابستگی به نهادهای حقوقی است. در این حالت، فرد به ‌طور مستقیم مسئول اعمال و تکالیف قانونی خود محسوب می‌شود. در ادامه متن، چند نکته مهم در مورد نحوه شکایت از شخص حقیقی آورده شده است:

مراحل شکایت از افراد حقیقی

• ثبت شکایت: شکایت از افراد حقیقی می‌تواند کیفری یا حقوقی باشد. برای شکایت کیفری باید به دادسرا مراجعه و شکایت را مطرح کرد؛ اما برای شکایت حقوقی، دادخواست تنظیم و به دادگاه ارائه می‌شود.
• ارائه مدارک: شاکی باید مدارک و مستندات مربوط به شکایت مانند: قراردادها، شواهد و اسناد مرتبط با موضوع شکایت را به مرجع قضایی ارائه کند.
• رسیدگی به شکایت: در شکایت‌های کیفری، پرونده ابتدا به دادسرا فرستاده می‌شود و پس از انجام تحقیقات اولیه، در صورت تأیید شکایت، به دادگاه ارسال خواهد شد. در دعاوی حقوقی، دادگاه به ‌طور مستقیم به پرونده رسیدگی می‌کند.
• صدور حکم: پس از رسیدگی به شکایت و بررسی شواهد و مدارک، دادگاه حکم صادر می‌کند. اگر متهم (شخص حقیقی) مقصر شناخته شود، موظف به جبران خسارت یا انجام تعهدات خواهد بود.

اشخاص حقوقی و فرآیندهای قانونی

اشخاص حقوقی شامل: شرکت‌های تجاری و مؤسسات دولتی، دارای شخصیت حقوقی مستقل از افراد تشکیل‌دهنده خود هستند. برای مثال، یک شرکت سهامی عام، شخصیتی مستقل از سهام‌داران و مؤسسین خود دارد و تمامی حقوق و تکالیفی که قانون برای افراد قائل است، مگر در مواردی که ماهیتاً مخصوص انسان‌ها است به آن تعلق می‌گیرد. تصمیم‌گیری‌های شرکت‌ها، توسط مقامات قانونی مانند مدیرعامل که در اساسنامه به آن‌ها اختیارات لازم داده شده، انجام می‌شود.

نحوه اقامه دعوی توسط اشخاص حقوقی

در صورتی که شرکت یا مؤسسه‌ای طرف دعوی قرار گیرد یا قصد اقامه دعوی داشته باشد، این دعوی باید توسط شخصی که قانون یا اساسنامه شرکت به او اجازه طرح دعوی داده، انجام گردد. به عنوان مثال، اگر اساسنامه این وظیفه را به مدیرعامل محول کرده باشد، مدیرعامل به نمایندگی از شرکت اقدام به طرح دعوی می‌کند و باید مدرکی مبنی بر سمت خود پیوست دادخواست نماید. در غیر این صورت، دادخواست از سوی دادگاه رد می‌شود.

تأثیر تغییر سمت مدیرعامل پس از طرح دعوی

در صورتی که پس از اقامه دعوی، مدیرعامل از سمت خود عزل شود یا فوت کند، رسیدگی دادگاه موقتاً متوقف می‌شود تا جانشین وی معرفی گردد. پس از معرفی جانشین، جریان رسیدگی ادامه پیدا می‌کند.

استفاده از وکیل در دعاوی شرکت‌ها

مدیرعامل شرکت می‌تواند برای اقامه دعوی از وکیل استفاده کند، به شرطی که اساسنامه به وی اجازه این کار را داده باشد و مدرک سمت مدیرعامل نیز پیوست دادخواست گردد. در غیر این صورت، امکان طرح دعوی از سوی وکیل وجود نخواهد داشت.

اقامه شکایت کیفری توسط شرکت‌ها

در شکایات کیفری، مدیرعامل یا هر شخصی که در اساسنامه به او اجازه طرح شکایت داده شده، می‌تواند اقدام کند. اگر فرد فاقد سمت و اختیار باشد، در جرایم قابل گذشت مانند: تصرف عدوانی، دادگاه رسیدگی را متوقف می‌کند؛ اما در جرایم غیرقابل گذشت نظیر: سرقت، حتی اگر فرد شکایت‌کننده فاقد سمت باشد، دادگاه موظف به رسیدگی است.

مسئولیت مدیرعامل و سهامداران در قبال پرداخت خسارت

مدیرعامل، به عنوان نماینده شرکت، اگر در چارچوب قانون و اساسنامه رفتار کرده باشد، مسئولیت شخصی در قبال خسارات وارده ندارد و حکم دادگاه تنها بر اموال شرکت اجرا می‌شود. سهامداران نیز بر اساس نوع شرکت، مسئولیت محدودی در پرداخت خسارت دارند. به‌عنوان‌مثال، در شرکت سهامی عام، سهامداران فقط به میزان سهام اسمی خود مسئولیت دارند، در حالی که در شرکت‌های تضامنی، شرکا مسئولیت پرداخت کامل بدهی‌ها را بر عهده دارند.

مراحل شکایت حقوقی و حقیقی

برای تنظیم شکایت از یک دعوای حقوقی، باید با فرآیند دقیق آن آشنا باشید. در ادامه متن، به مراحل اصلی طرح دعوا و نحوه پیگیری آن می‌پردازیم:

مرحله اول: تنظیم دادخواست

دادخواست یک فرم چاپی است که باید با دقت تکمیل شود.

• اطلاعات خواهان: شامل مشخصات شما به عنوان خواهان
• اطلاعات خوانده: اطلاعات مربوط به طرف مقابل دعوا
• ضمائم و مدارک: مستندات و مدارکی که برای اثبات ادعای خود دارید.
• خواسته دعوا: مثلاً فسخ قرارداد و دریافت خسارات
• شرح خواسته: در این بخش توضیحات کامل درباره دلیل طرح دعوا و مستندات قانونی ارائه می‌شود.

در تنظیم دادخواست، توجه داشته باشید که قاضی فقط به آنچه در خواسته آمده است، رسیدگی می‌کند. اگر قصد دارید موضوعات متعددی مانند: تخلیه ملک و دریافت اجاره‌های معوقه را مطرح کنید، باید در دادخواست به ‌صورت واضح به همه موارد اشاره شود.

مرحله دوم: ثبت دادخواست

پس از تکمیل دادخواست، آن را باید به دفاتر خدمات قضایی ارائه دهید. اگر در شهر شما چنین دفتری وجود ندارد، می‌توانید به دادگاه عمومی یا شورای حل اختلاف مراجعه کنید. همچنین، باید هزینه دادرسی را پرداخت کنید که بسته به نوع دعوا متفاوت است.

مرحله سوم: ارجاع به شعبه رسیدگی

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع می‌گردد و اگر دادخواست شما نقصی نداشته باشد، زمان رسیدگی مشخص خواهد شد. در غیر این صورت، به شما ۱۰ روز فرصت داده می‌شود تا نقص‌ها را برطرف کنید.

مرحله چهارم: رسیدگی در دادگاه

در این مرحله، دادگاه صلاحیت رسیدگی به دعوا را بررسی می‌کند و در صورت داشتن صلاحیت، حکم صادر خواهد شد. اگر دادگاه صلاحیت نداشته باشد، پرونده به مرجع صلاحی ارسال می‌گردد.

ثبت شکایت اینترنتی

یکی از نوآوری‌های بزرگ در زمینه عدالت و حقوق، امکان ثبت شکایت اینترنتی است. در گذشته، افراد برای ثبت شکایت از افراد مجبور بودند به دفاتر قضایی مراجعه کرده و زمان زیادی را در صف انتظار بمانند و اغلب، به دلیل ناقص بودن مدارک، فرآیند ثبت شکایت به تعویق می‌افتاد. اما امروزه، با سامانه ثبت شکایت آنلاین، دیگر نیازی به اتلاف وقت و هزینه‌های اضافی نیست.

سامانه ثبت شکایت آنلاین

برای تسهیل در ثبت شکایت، قوه قضاییه سامانه‌ای آنلاین راه‌اندازی کرده است که با توجه به زیرساخت‌های مناسب، کاربری ساده و موثری دارد. این سامانه، امکان ثبت شکایت برخی موارد را به صورت کاملاً آنلاین و بدون نیاز به حضور فیزیکی فراهم کرده است. از طریق این سیستم، افراد می‌توانند شکایت خود را به‌ راحتی و با سرعت بیشتری ثبت و پیگیری کنند.

نحوه ثبت شکایت در سامانه ثنا

برای شروع فرآیند ثبت شکایت اینترنتی، ابتدا باید در سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیک قضایی) ثبت‌نام کنید. پس از دریافت کد ثنا و ایجاد حساب کاربری، می‌توانید به راحتی شکایت خود را در سامانه ثبت نمایید. مراحل عبارتند از:

• ورود به سامانه به آدرس https://adliran.ir/
• انتخاب گزینه "خدمات قضایی من" از بخش خدمات ویژه
• وارد کردن نام کاربری و رمز عبور ثنا
• انتخاب گزینه "ثبت و اصلاح شکوائیه اینترنتی"
• تکمیل فرم شکایت و وارد کردن اطلاعات مربوط به متشاکی و جرم
• ثبت نهایی شکایت و دریافت کد رهگیری

پیگیری شکایت در سامانه ثنا

پس از ثبت شکایت، برای پیگیری وضعیت آن، می‌توانید در روزهای آتی به سامانه مراجعه کرده و با استفاده از کد رهگیری، وضعیت شکایت خود را بررسی کنید. این کد، به شما اجازه می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه حضوری به دادگاه، شکایت خود را پیگیری نمایید. با استفاده از ثبت شکایت اینترنتی، دیگر نیازی به حضور فیزیکی نیست و می‌توانید از امکانات آنلاین برای پیگیری سریع‌تر و راحت‌تر پرونده‌های خود بهره‌مند شوید. 

مراحل رسیدگی به شکایت از شخص حقیقی و حقوقی، ممکن است پیچیده و زمان‌بر باشد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که می‌توانند بدون کمک وکیل این مراحل را طی نمایند، اما یک وکیل می‌تواند با تخصص و تجربه خود، شما را از اتلاف وقت و هزینه بی‌مورد نجات دهد و روند پیگیری پرونده را تسریع کند. کارشناسان و وکلای متخصص به شما کمک می‌کنند تا بدون نگرانی، شکایت خود را به‌ درستی ثبت و پیگیری کنید. 

سخن پایانی

مراحل شکایت از افراد حقیقی و حقوقی، تفاوت‌هایی دارند که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد. در شکایات مربوط به افراد حقیقی، شخص به‌ طور مستقیم به عنوان مسئول در پرونده حضور دارد و باید در صورت لزوم خود را به دادگاه معرفی کند. در مقابل، شکایت از افراد حقوقی نظیر شرکت‌ها و سازمان‌ها، باید توسط نمایندگان قانونی آن‌ها مانند مدیرعامل یا فرد دارای سمت رسمی در اساسنامه انجام شود. در نهایت، شما می‌توانید با وجود وکیل، مسیری کوتاه‌تر را برای خود برگزینید.