درباره بى روياى آرين وزير دفترى، در جشنواره فیلم فجر

سه شنبه 19 بهمن 1400

علی جعفرزاده

• بند اول: خاطره بازى

سالها پيش و پس از شهرت جهانى رمان كورى ساراماگوى فقيد، من هم مثل خيلى ها شروع كردم به خواندنش و درست در بند آخر آنجا كه يكى از كاراكترها مى گويد كه ما از اول هم كور نبوديم به اين نتيجه رسيدم كه ساراماگو با خود انديشيده كه ما نفهميده ايم كه كورى داستانى سمبوليك بوده و فراتر از ناتوانى و زوال حس بينايى است. اين با خود انديشيدن ها گاه روى اعصاب مخاطب است.

• بند دوم: رد پيش فرض ها

اين روزها سينماى ما در مورد هر فيلمى دو پيش فرض ابتدايى دارد كه هرازگاهى خوانده و شنيده مى شود: نخست اينكه همين كه فلان فيلم قصه گو بود حسن است ؛ كه خب نيست، و ديگر اينكه همين كه كارگردان به سراغ مضامين اجتماعى و تين ايجرى و تم خيانت و ملودرام نرفته جاى تقدير دارد؛ كه خب الزاماً ندارد.

• بند سوم: درباره نسلى كه مى آيد

هميشه حضور انبوه نيروهاى انسانى جوان و تازه نفس در هر حوزه اى نويدبخش است. اين كه از بين اين جوانها استعدادها و در نهايت ستاره ها متولد خواهند شد. سينماى ما در اين سالها استعدادهاى كم و بيش خوش آتيه اى به جامعه هنرى معرفى كرده است. جوانهايى كه در سالهاى اخير افق هاى روشنى گشوده اند. كم اينكه بخش فيلم هاى اول جشنواره دانشگاه سينماى ماست. ما ...

• بند چهارم: در ضرورت مشاوره

اساساً وقتى اثرى با مضمون خاصى علمى يا تخصصى مى سازيد ، استفاده از مشاوره اجتناب ناپذير است. مگر مى شود فيلمى با تم دفاع مقدس ساخت و مشاور نظامى نداشت؟ يا مثلا فيلمى با موضوع خاصى در پزشكى بدون مشاوره گرفتن مگر مى توان ساخت... اگر مشاوره نباشد گاه تمام زحمات يك گروه با اشتباهات ريز و درشت زير سوال خواهد رفت.

• بند آخر: درباره بى روياى آرين وزير دفترى

بى رويا آغاز رئال و نرمالى دارد. با يك تصادف زن جوانى وارد خانه بابك و رويا مى شود؛ زوجى كه در تدارك مهاجرتند. با افزوده شدن عنصر اضافه به ساختار روايت طبق آنچه انتظار مى رود تكانه اى بر داستان وارد مى شود و باقى ماجرا. «بى رويا» از نيمه ماجرا دچار فرو رفتن در ماجرايى معماگونه مى شود. انگار «زيبا» با همدستى «بابك» قصد دارد«رويا» را روانى و حذف كند. از ميانه داستان به بعد مخاطب با مساله بيشتر از كاراكترهاى فيلم دانستن مواجه است. دانشى كه روى سرش سنگينى مى كند و اساساً دردناك است.
فيلم در ادامه ماجراهاى معما گونه اش به زوال بيش از پيش «رويا» و در نتيجه فرستادن او به زندگى ديگرى كه ظاهراً به آن متعلق بوده است مى پردازد. و اينقدر اين ظاهراً پررنگ است كه فكر مى كنى دارد پازل خيانت و جنايت در جهانى ماليخوليايى تكميل مى شود. آن هم با حضور رويا گونه «آرش» به عنوان عنصر هميشه غايب فيلم، اما نهايتاً پرده فرو مى افتد و كارگردان از ويژگى هاى بيمارى اسكيزوفرنى مى نويسد. بى آنكه نشانه هايى در طول اثر داده باشد؛ بي آنكه بخش زيادى از مخاطبان به نقطه مورد نظر كارگردان رسيده باشند و چند بى آنكه ديگر.
انگار نوشته باشد ما از اول كور نبوده ايم و اين حركات ساراماگويى وار!

انگار پرده آخر توجيه است نه توضيح.