همه پرسی استقلال کردستان عراق

همانطور که می دانید همه پرسی استقلال کردستان عراق در سپتامبر 2017 برگزار شد و براساس نتایج اعلام شده، بیش از 90 درصد موافق استقلال کردستان عراق بودند. آسمونی در این بخش به تحلیل همه پرسی استقلال کردستان عراق می پردازد.

معرفی همه پرسی استقلال کردستان عراق

همه‌پرسی برای استقلال کردستان عراق در 3 مهر 1396 (25 سپتامبر 2017) برگزار شد. در ابتدا برنامه‌ریزی شده بود این همه‌پرسی در سال 1393 (2014 م) در میانهٔ مناقشه بین حکومت اقلیمی کردستان عراق و حکومت فدرال عراق برگزار شود. نتایج آن برای اقلیم کردستان عراق الزام‌آور است ولی دولت فدرال عراق آن را غیرقانونی دانسته‌است.

در پی تهاجم داعش به شمال عراق که در نتیجهٔ آن پیشمرگ‌های کرد به طور غیررسمی کنترل برخی از مناطق را که نیروهای تحت کنترل بغداد رهایشان کرده بودند، در دست گرفتند، خواسته‌ها برای استقلال کردستان قوت گرفت. با عملیات مشترک نیروهای کرد و حکومت مرکزی عراق برای آزادسازی موصل، همه‌پرسی بارها اعلام شد و به تعویق افتاد؛ ولی تا آوریل 2017 انتظار می‌رفت که زمانی در سال 2017 برگزار شود.

در 7 ژوئن 2017 مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق در جلسه‌ای با حزب دموکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان، اتحادیه اسلامی کردستان، جنبش اسلامی کردستان، حزب کمونیست کردستان عراق، حزب زحمتکشان کردستان، حزب کارگران و زحمتکشان کردستان، حزب اصلاح و توسعه کردستان، فهرست ترکمان‌های اربیل ترکمان‌های عراق، جبهه ترکمن‌های عراق، جنبش دموکراتیک ترکمن، فهرست ارمنی در پارلمان کردستان، جنبش دموکرات آشوری و مجلس ملی کلدانی سریانی آشوری، برگزاری همه‌پرسی در تاریخ 3 مهر 1396 را تایید کرد.

تاریخ برگزاری همه پرسی استقلال کردستان عراق

مقام‌های بلندپایه دولتی و احزاب سیاسی کردستان عراق تاریخ برگزاری همه‌پرسی برای اعلام استقلال کردستان عراق را 25 سپتامبر 2017 اعلام کرده‌اند. این تصمیم در طی نشستی در اربیل عراق بریاست مسعود بارزانی رئیس دولت کردستان عراق گرفته شد. در بیانیه‌ای که در پایان این نشست منتشر شد آمده‌است که رای‌گیری در سه استان تشکیل‌دهنده این منطقه و همچنین نواحی خارج از مدیریت منطقه برگزار خواهد گردید. ایران، ترکیه، سوریه با این تصمیم کردها برای رفتن به سمت استقلال موافق نیستند.

موضع‌گیری‌ها در برابر همه پرسی استقلال کردستان عراق

مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق روز پنجشنبه 15 ژوئن در مصاحبه با یک مجله آمریکایی فارن پالیسی گفت که انجام همه‌پرسی برای استقلال، حق مسلم و قانونی مردم کردستان است. او گفت من به حیدر عبادی گفتم که بعد از اعلام نتایج همه‌پرسی خواهان مذاکره مسالمت‌آمیز برای استقلال هستیم. او گفت هدف از این همه‌پرسی اعلام استقلال است و همه‌پرسی مورد تایید اغلب مردم کردستان است.

در ژوئن 2017 مسعود بارزانی طی مصاحبه‌ای گفت: «این مسئله فقط به دنبال رسمیت بخشیدن به مرزهای شکننده اقلیم کردستان و سایر نقاط عراق است. زمان آن فرا رسیده که بپذیریم مدل کنونی رابطه اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق کارآمد نیست. عراق از قبل تجزیه شده بود و این رفراندوم فقط نشان می‌دهد که چه اتفاقی افتاده‌است.»

در ژوئیه 2017 مسعود بارزانی طی یک سخنرانی با انتقاد شدید از عملکرد دولت بغداد، گفت: «اگر استقلال کردستان محقق نشود، وقوع جنگ‌های خونین بعید نیست». وی گفت: «کردستان نقش بزرگی در حاکمیت شیعیان بعد از صدام داشت ولی آن‌ها علیه اقلیم عمل می‌کنند. متاسفانه شیعیان سهم کردستان از بودجه عمومی عراق را قطع کرده‌اند.» مسعود بارزانی گفت: «وقتی نمی‌توانیم در یک کشور شرکای خوبی باشیم، بهتر است همانند دو همسایه صلح‌طلب به زندگی ادامه دهیم.»

در ژوئیه 2017 حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق در جلسه هفتگی هیات دولت با تکرار مواضع قبلی خود در مورد همه‌پرسی استقلال منطقه کردستان تاکید کرد که این همه‌پرسی غیرقانونی و مغایر با قانون اساسی عراق است. وی تاکید کرد که دولت بغداد هرگز در این راستا تعامل نخواهد داشت.

با اینکه آمریکا مخالفت خود را از همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان طرح کرده‌است اما به گفته هوشیار زیباری در ژوئیه 2017 رفراندوم استقلال کردستان عراق در تاریخ 25 سپتامبر برقرار می‌شود.

در ژوئیه 2017 مسعود بارزانی گفت گلوله را در مقابل گلوله پاسخ خواهیم داد و در مقابل زور بغداد دست بسته نخواهیم بود.

در حالی که همسایگان کردستان عراق در ایام نزدیک به تاریخ مقرر همه‌پرسی مخالفت خود را اعلام کردند و علی‌رغم بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی ایران و ترکیه و رزمایش‌های نظامی این دو کشور در نزدیکی مرز اقلیم و همچنین تهدید اقتصادی دولت ترکیه، مسعود بارزانی گفت: «پیام ما به همسایگان این است که برای برقراری مناسباتی عالی با آنها خوشحال هستیم.

کردها هرگز عامل بی‌ثباتی نبوده‌اند و مرزهای بین‌المللی را رعایت می‌کنند.» وی همچنین بیان داشت که در مبارزه با دولت اسلامی (داعش) با عراق همکاری خود را ادامه خواهد داد. بارزانی گفت «این جنایت نیست که از مردم کردستان دربارهٔ آرزویشان برای آینده سوال شود.» و در جمع مردم اعلام کرد «رفراندوم دیگر نه در دستان من است و نه در دستان احزاب دیگر، بلکه در دستان شماست.»

واکنش‌های بین‌المللی به همه پرسی استقلال کردستان عراق

• ایران: ایران: سیدعلی خامنه‌ای رهبر ایران با گفتگوها برای چند بخش کردن عراق مخالف است.
• ایران شنبه 17 ژوئن 2017 مخالفت خود با انجام همه‌پرسی استقلال کردستان عراق را اعلام کرد شایان یادآوری‌ست که طی این هفته مقامات کردستان، واقع در شمال عراق، که دارای خودمختاری است به این رفراندوم فراخواندند.
• ترکیه: ترکیه نیز که با استقلال کردستان مخالفت می‌کند، تمایل کردستان عراق در اجرای این همه‌پرسی را یک اشتباه بزرگ توصیف کرد.
• ایالات متحده آمریکا روز جمعه چهارم اوت 2017 در یک تماس تلفنی رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا با مسعود بارزانی صحبت کرده و ضمن تشکر از همراهی پیشمرگه‌های کرد در مبارزه با گروه موسوم به دولت اسلامی، مخالفت واشینگتن با برگزاری همه‌پرسی استقلال در اقلیم کردستان را توضیح و تاکید کرده‌است.
• اسرائیل: بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل گفته‌است " از تلاش‌های مشروع مردم کرد برای دستیابی به دولت خود حمایت می‌کند. ”
• کاتالونیا: آرتور ماس، رهبر حزب دموکراتیک اروپایی کاتالان و رئیس‌جمهور سابق کاتالونیا، گفت از رفراندوم استقلال کردستان حمایت می‌کند و از رهبری اقلیم برای دفاع از دموکراسی قدردانی کرد.

• 

دیگر بازیگران در همه پرسی استقلال کردستان عراق

دفتر سیاسی حزب دمکرات کردستان ایران، در تاریخ 10 ژوئن 2017، در ارتباط با تصمیم حکومت اقلیم کردستان عراق در مورد برگزاری رفراندوم اعلام استقلال، بیانیه‌ای منتشر کرد، در این بیانیه حزب دمکرات کردستان ایران، ضمن تبریک به ریاست کردستان عراق و احزاب و جریان‌های سیاسی و همچنین مردم کردستان عراق، این تصمیم را یک تصمیم تاریخی و گامی مهم و حق مسلم مردم کردستان در راستای به رسمیت شناخته شدن حق تعیین سرنوشت این بخش از کردستان عراق خوانده‌است.

حزب کارگران کردستان: جمیل بایک، رهبر پ‌ک‌ک، گفت: «همه‌پرسی دموکراتیک یک حق طبیعی برای مردم است و کسی نمی‌تواند آن را متوقف کند»

کوزوو: ویسار یمری، رهبر بزرگترین حزب اپوزسیون، گفت: «هیچ‌کس حق ندارد مردم کرد را از استقلال و زندگی در آزادی و صلح در همبستگی با دیگر مردم جهان، محروم کند.»

نتایج همه پرسی استقلال کردستان عراق

آری: 2٬861٬471 رأی (92.73%)

خیر: 224٬464 (7.27%)