شیپور یا نفخ صور در روز قیامت

نَفخ صور یا دمیدن در شیپور، رویدادی است که در زمان پایان دنیا و شروع قیامت اتفاق می‌افتد. طبق روایات هنگامی که قیامت نزدیک می‌شود، به دستور خداوند، اسرافیل یک‌بار در شیپور خویش می‌دمد و صدای عظیمی ایجاد می‌کند که تمام موجودات، جز عده کمی، می‌میرند. سپس دوباره در شیپور می‌دمد و همگی زنده می‌شوند و قیامت برپا می‌شود. آسمونی در این بخش در مورد شیپور یا نفخ صور در روز قیامت اطلاعات جالب و بسیار خواندنی برای شما عزیزان تهیه کرده است که دعوت می کنیم تا پایان همراهمان باشید.

نفخ صور واژه‌ای مرکب است که از دو جزء «نفخ» به معنای دمیدن و «صور» به معنای شیپور تشکیل شده است. صور در لغت به معنای شاخ حیوانی است که در آن می‌دمند. مشهور مفسرین معتقدند در آیات مربوط به نفخ صور، اگر صور به معنای شیپور باشد، با سیاق آیات و روایات و مأموریت اسرافیل سازگاری بیشتری دارد؛ ولی بعضی دیگر معتقدند: صور جمع «صورت» است. به این معنا که خدا مردگان را صورت‌بندی می‌کند و در آن صورت‌ها می‌دمد و آنان را زنده می‌کند.

نفخ صور در قرآن

نفخ صور یکی از نشانه‌های آغاز قیامت است که قرآن کریم بیش از ده بار به آن اشاره کرده است. آیه68 سوره زمر تصریح دارد که نفخ صور دو بار اتفاق می‌افتد که بار اول در پایان این جهان و بار دوم در هنگام شروع قیامت است. بر پایه آیات قرآن، با نفخه اول (اولین دمیدن در شیپور)، وحشت و «فزع» (ترس) همه جهانیان را فرا می‌گیرد و تمام موجودات می‌میرند، مگر کسانی که خدا بخواهد. با نفخه دوم نیز همگی ناگهان برخاسته و در انتظار محاسبه می‌مانند.

طبق نظر مفسران، تعابیر دیگری نیز در قرآن هست که به رویداد نفخ صور اشاره می‌کنند، مانند:

• «صیحه»، به معنای صدای عظیم.
• «الصاخة»، به معنای صوت شدید.
• «الراجفة»، به معنای لرزاننده.
• «الرادفة»، به معنای لرزاننده.
• «یناد الْمُناد»، به معنای ندای کسی که ندا می‌دهد.
• «نقر فی الناقور»، به معنای دمیدن در ناقور (شیپوری که از جنس شاخ حیوان است.)

نفخ صور در روایات

بر پایه روایات، هنگامی که قیامت نزدیک می‌شود، اسرافیل به بیت‌المقدس فرود می‌آید و شیپوری همراه اوست که یک‌ سر و دو طرف‌ دارد و فاصلۀ بین‌ دو طرف آن به‌اندازۀ فاصله آسمان‌ و زمین‌ است‌. او رو به کعبه ایستاده در شیپور خویش می‌دمد و همه موجودات می‌میرند، سپس اسرافیل دوباه در صور می‌دمد و همگی زنده می‌شوند. در برخی از احادیث دیگر آمده است که هرچند نفخه اول به وسیله اسرافیل انجام می‌شود، اما پس از آن اسرافیل می‌میرد و نفخه دوم را خداوند انجام می‌دهد.

تعداد نفخات

دیدگاه مشهور این است که در پایان دنیا دو بار در شیپور دمیده می‌شود که دمیدن اولی را «نفخه مرگ» و دومی را «نفخه حیات» یا «نفخه بعث» می‌نامند؛ ولی بعضی تعداد آن را سه بار، یا حتی چهار بار دانسته‌اند. بدین ترتیب که نفخه اول را «نفخه فزع»، نفخه دوم را «نفخه مرگ»، نفخه سوم را «نفخه حیات» و نفخه چهارم را «نفخه جمع» می‌گویند. بنابر قول مشهور مفسران، مسئله فزع و وحشت که در قرآن ذکر شده، مقدمۀ مرگ جهانیان است که پس از نفخه اولی یا صیحه نخست واقع می‌شود، همان‌گونه که نفخه «جمع»، نیز دنباله همان نفخه حیات است؛ نه‌اینکه هر کدام از آنها نفخه مستقلی باشند و به این ترتیب، تنها دو نفخه وجود دارد.

فاصله بین دو نفخه

فاصله بین نفخه اول و دوم نیز در بعضی از روایات چهل سال و در بعضی دیگر چهارصد سال ذکر شده است. در اینکه آیا طول این سال‌ها همانند سال‌های دنیائی باشد، در روایات چیزی ذکر نشده؛ ولی متکلمان معتقدند بعد از پایان این دنیا، زمان نیز از بین می‌رود، بنابراین میان دو نفخه، مسئله فاصله زمانی مطرح نیست.

تمثیلی یا حقیقی بودن نفخ صور

درباره استعاره و کنایه بودن نفخ صور دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی معتقدند این عبارات از باب تمثیل هستند و تعبیر نفخ صور، کنایه از حاضر کردن مردم برای حسابرسی روز قیامت است. برخی دیگر با تکیه بر روایات فراوانی که در این زمینه وجود دارد آن را رویدادی حقیقی قلمداد می‌کنند. آیت الله جوادی آملی نیز بهترین معنای صور را طبق روایتی از پیامبر(ص)، شاخی از نور دانسته است که اسرافیل در آن می‌دمد.

نفخ صور در ادیان دیگر

در ادیان دیگر نیز موضوع نفخ صور بیان شده است. در عهد جدید، رساله اول تسالونیکیان، به نفخ صور به عنوان یکی از ناشناخته‌ترین و عجیب‌ترین نشانه‌های قیامت اشاره شده است. همچنین از انجیل برنابا تعدد دمیدن از صور نیز فهمیده می‌شود.

اولین مرحله ای که در روز قیامت بوجود می آید صیحه ی آسمانی و نفخ صور است . در بوجود آمدن عرصه ی قیامت اولین اتفاقی که بوجود می آید همان صیحه ی آسمانی است . علامه طباطبایی در رساله ی توحیدیه می فرمایند : ابتدا صیحه ای زده می شود که همان نفخ صور است، در اثر این صیحه ی آسمانی که بسیار بلند و کوبنده است افرادی که در دنیا هستند قالب تهی می کنند و از دنیا می روند . تمام کسانی که در آن موقع زنده هستند ، همه از بین می روند و وارد برزخ می شوند.

در سوره ی یاسین این صیحه را توضیح داده است . آیه 48 سوره ی یاسین می فرماید : افرادی که از آخرت غافل هستند با مسخره می گویند : این روزی که وعده می دهید چه موقع می آید ؟ اینها منتظر چیزی نباشند جز یک صیحه و با آن صیحه کار همه تمام می شود. این صدا همه را فرا می گیرد در حالیکه آنها در مسائل دنیایی مشغول مخاصمه بودند . آنها نه فرصت می کنند که وصیتی بکنند نه به خانواده شان سر بزنند .

امام صادق (ع) می فرماید : این صیحه ی آسمانی در آخرالزمان است . و افراد با هم در بازارها چانه می زنند و در جا می میرند . (با این صیحه ی حیات عالم دنیا تمام می شود .) هیچ کدام فرصت نمی کنند که به منزلشان برگردند و سفارش و وصیتی بکنند . در روایت داریم که قیامت ناگهان فرا می رسد . و آنها غافلگیر می شوند . پیامبر می فرماید : این حادثه چنان غافلگیرانه است که در حالیکه دو نفر پارچه ای را باز کرده اند دیگر فرصت نمی کنند که پارچه را ببندند و دنیا تمام می شود.

شخصی که لقمه ای را برداشته و هنوز آنرا به دهان نبرده است با این صیحه ی از دنیا می رود . در زمان ما نمونه های خوبی برای صیحه داریم . مواد انفجاری صدای بلندی ایجاد می کند . گاهی موج این انفجارها به قدری شدید است که ساختمان ها را خراب می کند یا باعث کرشدن افرادی می شود. حتی می تواند بدن افردی را متلاشی بکند . این یک چیز دست ساخته ی بشر است که چنین موجی درست می کند ولی صیحه ی آسمانی دست ساخته ی بشر نیست .

وقتی همه به عالم برزخ ورود پیدا کردند دو تا دمیدن در صور صورت می گیرد . کلمه ی نفخ صور در قرآن دوازده مرتبه آمده است که توسط اسرافیل صورت می گیرد . نفخ یعنی دمیدن و صور هم به معنای شیپور است . برای یکسری اعلان های عمومی از شیپور استفاده می کنند.

دو تا نفخ صور توسط اسرافیل که ملک مقرب الهی است دمیده می شود . یک نفخ دمیدنی برای مردن است که نفخ مرگ است که تمام افرادی که در برزخ هستند همه می میرند جن و ملائک هم می میرند . بعد از مدتی نفخ دومی دمیده می شود .

در روایتی داریم که فاصله ی این دو نفخ چهل سال است . اما ما نمی دانیم که این چهل سال چهل سال دنیایی است یا چهل سال آخرتی است . پس بین نفخ مرگ و نفخ دوم که نفخ احیا است فاصله است . در نفح دوم روح به بدن ها برگردانده می شود و وارد عرصه ی محشر می شوند .

تمام ملائکه کارگزاران الهی هستند که هر کدام کاری دارند . رئوسای ملائک چهار تا فرشته هستند که همان ملائک مقرب هستند . مَلکی که مامور رزق است که حضرت میکائیل است و رزق های مادی و معنوی را تقسیم می کند . ملکی که مامور آگاهی و علم است و وحی را می آورد حضرت جبرئیل و ملک زیر دست او است . ملکی که واسطه در مرگ است و قبض روح به دست اوست ،عزرائیل است .

حضرت اسرافیل ملکی است که واسطه در حیات است . بچه هایی که بدنیا می آیند و در جنین روح بر آنها دمیده می شود توسط اسرافیل انجام می شود. دو تا نفخ صور را اسرافیل دارد که یک مرگ عمومی برای همه و یک حیات عمومی برای همه است . این کار حضرت اسرافیل است که در بعضی از روایات داریم که اسرافیل مقرب ترین ملک است و اولین ملکی است که بر آدم سجده کرد .

حیات همه موجودات و از جمله ملائک بدست او است و از اینجا می توان عظمت این ملک را فهمید . ممکن است که این سوال پیش بیاید که واسطه مرگ حضرت عزرائیل است ، پس چرا الان حضرت اسرافیل در صور می دمد و همه می میرند . در واقع حضرت عزرائیل واسطه مرگ انسانهایی است که در دنیا هستند و باید به برزخ منتقل بشوند . اما کسانی که در برزخ هستند و موجودات دیگر و حتی خود ملائک مقرب ، واسطه ی مرگ شان توسط حضرت اسرافیل است .

به تعبیر علامه طباطبایی ، دمیدن حضرت اسرافیل در شیپور یک تعبیر کنایه از باب تشبیهی است . همان طور وقتی که یک قافله ای می خواهد حرکت بکند یا بایستد ، شیپور دمیده می شود. حضرت اسرافیل هم برای توقف جهان و از کار افتادن همه ی موجودات زنده شیپوری می دمد و این برای تقریب به ذهن است .

به این صورت نیست که شیپور و بوقی باشد بلکه این تشبیه است . احتمال بعدی این است که این تشبیه نیست بلکه اسرافیل برای میراندن و زنده کردن موجودات یک ابزاری دارد . آن ابزار بگونه ای این دم الهی و نفس رحمانی را به اذن خدا وارد می کند که آن دم به هر کسی بخورد در دفعه ی اول باعث مرگش و در دفعه ی دوم باعث زنده شدن آن می شود.

آن دم و نفس رحمانی به همه می خورد ولی شیپور شبیه شیپورهای این دنیایی نیست . آن ابزار شبیه به شیپور است. عظمت آن ابزار عظمت کل آسمان و زمین است . امام سجاد (ع) فرمود : صور اسرافیل شاخ بزرگی است که دو طرف دارد . ( از یک طرف دمیده می شود و دو تا خروجی دارد که یک خروجی برای عالم پایین یا زمین است و یک خروجی برای موجودات آسمانی است ) که فاصله ی این دو سر به اندازه ی فاصله ی آسمان و زمین است و همه جا را فرا گرفته است . هیچ موجودی نیست که دم به آن نخورد . پس این یک شیپور معمولی نیست و یک ابزار برای رساندن دم الهی به همه ی موجودات است .

پیامبر فرمود : این شیپور مادی نیست و یک موجود مجرد نوری است . این شیپور سوراخ هایی به تعداد افراد موجودات عالم دارد . دمیدن موضوعیت دارد نه صدا . هر کدام از این نفخ های صور آثاری دارد . نفخ اول که در اثر آن همه ی موجودات می میرند اولین اثرش این است که یک هولی در همه ی موجودات بوجود می آید و در اثر همان فزع موجودات از دنیا می روند یعنی یک مرگ توام با وحشت . در قرآن داریم : روزی که در صور دمیده بشود و همه ی آنهایی که در آسمان و زمین هستند دچار اضطراب و فزع می شوند مگر یک عده ای که خدا بخواهد . وقتی در شیپور دمیده می شود آن روز ، روز هولناکی برای کافرین است . در سوره ی زمر آیه 90 می فرماید : هر کس که به آخرت حسنه ای بیاورد خدا به آنها جزای بهتری می دهد و از فزع و ترس روز قیامت در امان هستند . حسنه یعنی خوبی مطلق که در آن بدی نباشد . حسنه ولایت امیرالمومنین است .

کسی که این ولایت را با خودش بیاورد در امان است . داریم که ولایت امیرالمومنین دژی است که هر کسی وارد ولایت بشود ایمن است .زیرا ولایت امیرالمومنین همان ولایت خداست . کسی که تحت سرپرستی خدا زندگی اش را اداره کرده است و اهل ولایت است از فزع در امان است . وقتی حادثه ی قیامت اتفاق می افتد همه ی کرات درگیر این حادثه می شوند . وقتی در کرات و کهکشان ها زلزله پیش بیاید خیلی هول و ترس دارد . قرآن می فرماید : در آن روز چشمها خاضع ، گریان و ترسان است .

 در همان روز یک عده خندان هستند . پیامبر فرمود که سه تا چشم هستند که در آن روزی که همه گریان هستند آنها خندان هستند : چشمی که از خشیت خدا در این دنیا گریه داشته باشد ( اگر کسی اشک چشم نداشته باشد باید خودش را درمان کند . امام سجاد (ع) می فرماید : خدایا گِله می کنم از چشمی که خشک باشد ) ، چشمی که از حرام چشم پوشیده است و از نگاه حرام پر نشده است ( اگر نگاه آلوده باشد قلب را بشدت آزار می دهد .مرحوم آیت الله قاضی آنقدر مراقب چشمش بود که چشم ترس شده بود و و قتی به نامحرمی می رسید چشمش ناخودآگاه فرو می افتاد . مرحوم حائری یزدی می گفت که اگر من در خواب هم نامحرمی ببینم چشم می پوشم . یکی از شاگردان آیت الله ارباب گفت : استاد ما قسم می خورد که من نود سال عمر دارم ولی یک نگاه حرام نداشته ام )