نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (نداجا) یکی از نیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی ایران است که مسئولیت حفاظت و حراست از آب‌های سرزمینی، فلات‌قاره و مناطق انحصاری، اقتصادی و جزایر جمهوری اسلامی ایران کشور در برابر هر گونه تجاوز نظامی خارجی را دارد. فرماندهی این نیرو هم‌اکنون بر عهده دریادار حسین خانزادی است. برای آشنایی با نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران این بخش آسمونی را تا پایان دنبال نمایید.

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

به مناسبت موفقیت نظامیان نیروی دریایی ایران و به ویژه مقاومت ناوچه پیکان در برابر حمله دریائی و هوائی ارتش عراق در 7 آذر 1359، با تأیید روح‌الله خمینی، این روز، روز نیروی دریایی نامگذاری شد.

تاریخچه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

به لحاظ موقعیت استراتژیک و تاریخی خلیج فارس به عنوان یکی از اولین دریاهای محصور شناخته شده جهان، امنیت این دریا هرازگاهی مورد نظر یکی از پادشاهان ایران قرار می‌گرفته‌است. اولین گزارش از یک نیروی دریایی مجهز محلی در ایران، مربوط به دوران انوشیروان است که به قصد تسخیر عربستان، نیروی دریایی عظیمی را در ابوله واقع در اروندرود تجهیز نمود و با آن به عدن در دریای سرخ رسید و آن را مسخر خویش ساخت. البته تا پیش از آن و در لشکر کشی‌های هخامنشیان به اروپا نیز گاه ذکری از نیروی دریایی قوی ایران شده‌است.

اولین تلاش، در جهت ساخت کشتی‌های جنگی و ایجاد ناوگان مدرن در دوره صفویه و برای اخراج پرتغالی‌ها از جزیره هرمز و خلیج فارس صورت گرفت. این تلاش به دلیل دخالت انگلستان به نتیجه نرسید و اولین نیروی دریایی مدرن ایران توسط نادرشاه افشار تأسیس شد. او با خرید چند کشتی از انگلستان و هلند، موفق شد نیروی دریایی ایران را تأسیس کند. هارفورد جانس بریج انگلیسی گزارش می‌کند:

هنگامی که در 1784 وارد بوشهر شدم، از کشتی‌های نادر سه کشتی باقی‌مانده بود که هریک پانصد تن ظرفیت داشتند.

در دوران قاجاریه تا زمان ناصرالدین‌شاه، توجهی به توسعه نیروی دریایی نشد. ناصرالدین شاه به منظور توسعه نیروی دریایی، موفق به خرید یک کشتی 650 تنی مجهز به چهار اراده توپ کروپ از آلمان گردید که نام آن را پرسپولیس گذارد. همچنین کشتی کوچک دیگری نیز به نام شوش برای تردد و حفظ امنیت کارون خریداری شد. در زمان مظفرالدین‌شاه نیز چند کشتی کوچک (ازجمله کشتی مظفری) به این ناوگان افزوده شد؛ ولی طی سالهای بعدی و به دلیل مشکلات داخلی ایران (مشروطیت و پس از آن کودتای سوم اسفند) همه این کشتی‌ها با بی‌توجهی مواجه و در نتیجه به تدریج در خور سلطانی نزدیک بوشهر به آب فرورفته و غرق شدند.

به دلیل افزایش منافع انگلستان در خلیج فارس و ایران، ایران سال‌ها مورد تحریم غیر علنی کشورهای اروپایی در برابر فروش اسلحه و ازجمله کشتی‌های جنگی قرار گرفت. در سالهای 1311 و 1312، رضا شاه تصمیم به تجدید ناوگان جنگی دریایی گرفت و مأموریت خرید مخفیانه را به پرنس ارفع سپرد. نامبرده با زیرکی موفق گردید تا تعدادی ناو و کشتی و یدک‌کش از ایتالیا خریداری نموده و مقدمات آموزش افسران ایرانی در ایتالیا را فراهم آورد. مرکز نیروی دریایی ایران خرمشهر بود و در همین محل بود که پادگان، فرماندهی، مخازن و اداره بندر قرار داشت. تعداد و محل مأموریت این شناورها به شرح زیر بود.

• ناو ببر (خرمشهر و گشت زنی در آب‌های خلیج فارس)
• کشتی سیمرغ (خرمشهر)
• کشتی شاهرخ (خرمشهر)
• ناو پلنگ (آبادان و گشت زنی در آب‌های خلیج فارس)
• کشتی کرکس (بندر شاهپور، بندر امام خمینی فعلی)
• کشتی شهباز (بندر شاهپور، بندر امام خمینی فعلی)
• پنج شناور دیگر (بندر شاهپور، بندر امام خمینی فعلی)

در سوم شهریور 1320، نیروی دریایی جدید ایران مورد شبیخون نیروهای انگلیس و شوروی قرار گرفت و تقریباً تمام شناورها و تأسیسات خود را ازدست داد. در این واقعه دریادار غلامعلی بایندر در جنوب و ناوسروان یدالله بایندر در بندر انزلی به همراه حدود ششصد نفر نظامی دیگر کشته و مجروح شدند.

تجهیزات و امکانات نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

قبل از سال 1971 نیروی دریایی ایران بطور کل با تجهیزات ایالات متحده و بریتانیا اداره می‌شد. در طول 8 سال بعد نیروی دریایی ایران ناوچه‌های مدرن انگلیسی و آمریکایی را به ناوگان خود اضافه نمود، شامل ناوشکنها، ناوچه‌ها، تعدادی شناور کوچک شامل قایقهای گشتی و هاور کرافت، همچنین شاه ایران چهار ناوشکن مدرن نیز به آمریکا سفارش داده بود که با سقوط شاه به ایران تحویل داده نشد و این چهار ناوشکن به عنوان کلاس کید (به انگلیسی: Kidd class) به خدمت نیروی دریایی آمریکا درآمد.

در دهه 1970، ایران با برنامه گسترش نفوذ خود به اقیانوس هند اقدام به مجهز کردن ناوگان دریایی خود کرد که این مهم با وقوع انقلاب ایران (1357) در سال 1979، جنگ ایران و عراق و محدودیت بودجه به واقعیت نپیوست. این مسایل باعث شد تا نیروی دریایی با توانایی محدود در ابراز قدرت در خلیج فارس روبرو شود. بعد از انقلاب ایالات متحده تحریمهای اقتصادی، تجاری و نظامی، بخصوص بر نیروی دریایی وارد کرد که باعث زمین گیر شدن چندین کشتی شد.

در دهه 90 نیروی دریایی ایران تعدادی قایق گشتی، زیردریایی، موشک ضد کشتی سطحی به ناوگان خود اضافه کرد، و کشتیهای غربی موجود را به موشکهایی که از چین، کره شمالی و روسیه خریده بود مجهز کرد و در همین زمان اقدام به برگزاری مانورهای متعدد با نیروی دریایی پاکستان و هندوستان کرد. قابل ذکر است که تمامی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که کشورهای حاشیه خلیج فارس را شامل می‌شوند، فاقد زیر دریایی اند و ایران تنها دارنده زیر دریایی در این منطقه است.

به معنی کشتی مهم سطحی، ایران دارای دو ناوشکن با عمر 50 سال است که یک فروند به صورت فعال و یک فروند به صورت نیمه فعال در بندر بوشهر نگهداری می‌شود. نیروی دریایی ایران دارای کشتی فرماندهی(Capital ship) نیست، بزرگترین کشتیهای آن پنج ناوچه است که تمام آن‌ها با موشک‌های مدرن ایرانی نور مجهز شده‌است. تمرکز اصلی نیروی دریایی ایران به نظر ساخت ناوچه‌های موشک انداز، قایقهای تندرو بزرگ و متوسط است برای حمل موشک‌های مدرن.

سه عدد از چهار ناوچه (Vosper Mark5) هستند که چهل سال از خدمت آن‌ها می‌گذرد که البته به موشکهای مدرن ضد کشتی چینی مجهز هستند. یک کشتی آموزشی (حمزه) در اصل یک کشتی تفریحی (Yacht) دولتی بوده‌است که هم‌اکنون به موشکهای مدرن مجهز است، که البته در بندر انزلی در دریای خزر پهلو گرفته‌است. شش کشتی در مرزهای جنوبی ایران به وسیله 3 زیر دریایی روسی تهاجمی کیلو کلاس (SSK Kilo) روسی و زیر دریایی غدیر و زیردریایی نهنگ کلاس نیمه زیر دریایی حمایت می‌شوند، زیر دریایی‌های روسی کیلو کلاس به عنوان سریعترین زیردریایی‌های دیزلی جهان شناخته می‌شوند.

هسته اصلی قوای تهاجمی ایران چندین قایق موشک انداز کوچک چینی، فرانسوی، و ایرانی است. که شامل 5 کشتی واکنش سریع (Catemaran) کت - 14 (Cat-14) چینی است که اخیراً طراحی و ساخته شده‌اند. باور بر این است که این کتمران‌ها توانایی حرکت با سرعت 50 نات (93 کیلومتر در ساعت) را دارند که همه مجهز به آخرین مدل از موشکهای ضد کشتی (موشک نور و موشک قادر) هستند و بقیه ناوگان ایران شامل 250 قایق گشتی ساحلی است.

ایران با تولید اژدر حوت که به گفته مقامات و متخصصین ایرانی سریعترین اژدر دنیاست توان بازدارندگی خود را افزایش داد و با تولید موشک بالستیک رادار فعال خلیج فارس از سال 2011 حالا دیگر توانایی انهدام اهداف فراتر از 200 کیلومتری را دارا می‌باشد.

با دستور خامنه‌ای از سال 2001 به بعد نیروی دریایی ایران با تعمیر اساسی تجهیزات خود و با تجهیز آن‌ها به موشک‌های کاملاً بهینه‌سازی شده توانایی مقابله با تهدیداتی با برد 300 کیلومتر را دارا است؛ و تقریباً تمام خلیج فارس و دریای عمان را پوشش می‌دهد. ایران با راه‌اندازی خط تولید ناوشکن‌های کلاس موج در بندرعباس و بندر انزلی در حال افزایش تعداد ناوچه‌های خود با ناوچه‌های جدید تولید داخل است. در حال حاضر ناوچه سهند در خط تولید بندر عباس در حال ساخت است. نیروی دریایی هم‌اکنون ناوشکن بومی جماران در خلیج فارس و ناوچه دماوند در دریای خزر و ناوشکن شهید بایندر که تعمیر اساسی و بومی‌سازی شده‌است را در اختیار دارد. این نیرو هم‌اکنون موفق به ساخت هاورکرافت بومی تندر شده‌است. ضمن اینکه بزرگترین ناو خاورمیانه به نام ناو خارک با بیش از250متر طول و با قابلیت حمل 4الی6 بالگرد در خدمت این نیرو قرار دارد. این نیرو توانایی حمله به ناوهای جنگی آمریکا را دارد. همچنین نیروی دریایی ایران در تلاش است تا وارد منطقه غرب اقیانوس اطلس شود.

در طول جنگ ایران و عراق خسارات زیادی به نیروی دریایی ایران وارد شد ٫ این خسارات به مراتب بیشتر گردید زمانی که نیروی دریایی ایالات متحده برای اسکورت نفتکشهای کویتی وارد خلیج فارس شد ٫ این عملیات بین 1987–1988 ادامه یافت که به اختصار عملیات اراده جدی، (Operation Earnest Will) نام گرفت. در این عملیات کشتی تدارکاتی ایرانی ٫ ایران ارج، (Iran Ajr) توسط نیروهای آمریکایی توقیف و سپس غرق‌شد، در 14 آوریل 1988 ٫ یکی از مینهای ایرانی چیزی نمانده بود که باعث غرق شدن رزمناو موشک انداز ساموئل بی رابرتز (U.S.S. Samual B. Roberts - FFG-58) شود ٫ 4 روز بعد از آن نیروهای آمریکایی برای تلافی به دو سکوی نفتی ایرانی حمله کردند که در جریان این حمله که به عملیات آخوندک (Operation Praying Mantis) معروف شد، ناوشکن سهند غرق شد و خسارات بسیار سنگینی به نیروی دریایی ایران وارد گردید. از ناوهای جدید نیروی دریایی ارتش ایران می‌توان به ناوهای نیزه، تبرزین و سیرجان اشاره کرد.

آمار دقیق و رسمی سایت گلبال از نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

ناوچه 300 فروند

ناوشکن 5 فروند

ناو هواپیمابر در حال ساخت

قایق تندرو 2000 فروند

گارد ساحلی 37

ناو مین گذار 8 فروند

مین دریایی 10000 عدد

ناو پشتیبانی 6 فروند

هلیکوپتر سیکورسکی سی اچ 53 23 فروند

هلیکوپتر سی کینگ 56 فروند

ناو دوزیست 6 فروند

ناو پیشرفته 2 فروند