شورای اسلامی شهر تهران

شورای اسلامی شهر تهران

به گزارش آسمونی اولین قانون شوراها یا به تعبیر آغازین خود انجمن‌های بلدیه به دوران آغاز انقلاب مشروطیت در سال 1286 شمسی و 1907 میلادی باز می‌گردد. بر اساس این قانون که به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید قانون بلدیه به عنوان یکی از آرمان‌های بزرگ انقلاب مشروطیت برای اولین بار حقوق سیاسی مردم ایران را به رسمیت شناخت و به شهروندان حق انتخاب شدن و انتخاب کردن در زمینه مدیریت و اداره امور شهر اعطا کرد. این قانون در طی بیش از یک قرن مشمول تغییر و تحولاتی شد، قانون مذکور سازمان مدیریّت شهری را ترکیبی از انجمن بلدیه و اداره و شعب جزء آن می داند.

بعد از روی کارآمدن رضاخان پهلوی، او برای آغاز اصلاحات در اکتبر 1299 تهران یک مشاور آمریکایی در زمینه حکومت شهری و یک مهندس آمریکایی برنامه ریزی شهری را به خدمت گرفت. رضاخان قانون بلدیه مصوّب 1286 را لغو کرد و برای تمرکز بیشتر نظام برنامه ریزی وتأمین اعتبار مالی شهرداریها ، قانون بلدیه دیگری در سال 1309 تصویب گردید. این قانون انتخاب شهردار و سایر اعضای شهرداری را در اختیار وزارت داخله قرار داد. این قانون گر چه توانست مشکلاتی از جمله تأمین اعتبارات مالی ضروری برای اداره امور شهرداری را تا اندازه ای حل کند، امّا با تضعیف نقش انجمن بلدیه ، در عمل آرمانهای قانون بلدیه مصوّب دوران مشروطیت را در زمینه مشارکت شهروندان در اداره امور کم رنگ کرد.

به گزارش آسمونی سوّمین قانون شهرداری کشور با عنوان »قانون تشکیل شهرداری ها و انجمن شهرها و قصبات» در سال 1328 شمسی مصادف با 1949 میلادی به تصویب رسید و جایگزین قوانین پیشین گردید. اگرچه این قانون نسبت به قانون قبلی که در دوره رضاخان به تصویب رسیده بود مترقی به نظر می رسید ، اما تصمیم گیری و انتخاب شهردار را به طور کامل به انجمن شهر نداد.

پس از سرنگونی دولت دکتر مصدق ، شاه به سرعت به تحکیم پایه های قدرت خود پرداخت. در چنین شرایطی ، قانون جدید شهرداری در یازدهم تیرماه سال 1334 شمسی مصادف با 1955 میلادی به تصویب کمیسیون مشترک رسید. قانون جدید همان

لایحه قانون شهرداری بود که در آن اصلاحاتی انجام شده بود. طبق قانون سال 1955، هر حوزه شهرداری انجمنی داشت به نام انجمن شهر که اعضاء آن مستقیماً با رأی مخفی و اکثریت نسبی برای مدت چهار سال انتخاب می شدند. میزان حق الجلسه طبق آیین نامه ای بود که وزارت کشور تهیه و به تصویب هیئت دولت می رسید اما پیش از آن عضویت در انجمن شهر افتخاری بود. اجازه انتخاب شهردار دیگر به اعضاء انجمن داده نشد.

به گزارش آسمونی موارد متعددی از قانون شهرداری مصوب سال 1334 مورد تجدید نظر قرار گرفت اما کلیت آن تا امروز باقی مانده است. طبق این قانون شهرداری به دو قسمت سیاست گذاری و قسمت اجرا تقسیم شد که قسمت سیاست گذاری و برنامه ریزی با انجمن شهر و قسمت اجرا با شهردار بود.

نگاهی کلان به قوانین شوراها از 1286 تا 1357 نشان می دهد در ابتدای تأسیس شهرداری یا بلدیه در ایران، سازمان اداری شهرداری به گونه ای طراحی گردید که درآن انجمن بلدیه از بلدیه جدا نبود و رئیس انجمن به عنوان کلانتر یا شهردار که مستخدم دولت محسوب میگردید انجام وظیفه می نمود و هر یک از اعضا انجمن نیز ریاست کمیسیون هایی را برای اداره امور بلدیه بر عهده داشته است. این ترکیب مدیریتی متفاوت از ترکیبی بود که بعدها و در حال حاضر مرسوم است. در ترکیب جدید میان شورا ، شهرداری جدایی وجود دارد و شورا صرفاً وظیفه قانون‌گذاری و نظارت را برعهده دارد. از ویژگی های دیگر این که هیچ نهاد دولتی حق انحلال انجمن یا شورا را ندارد.