- آسمونی
- مجله اینترنتی
- سالنامه
- تقویم هجری قمری
تقویم هجری قمری
گاه شماری هجری قمری یکی از سالنامه های رایج در کشورهای مسلمان است. این گاهشماری براساس چرخش ماه است. آسمونی در این بخش به معرفی گاه شماری هجری قمری می پردازد.
جهت بزرگنمایی و دانلود گاهشمار قمری بر روی عکس زیر کلیک کنید:
نگاهی بر تقویم هجری قمری
گاهشماری هجری قمری، گاهشماری براساس چرخش ماه است که توسط مسلمانان و نیز در بسیاری از کشورهای اسلامی به عنوان سالنمای مذهبی یا در مواردی سالنمای مدنی استفاده می‌شود.
از این سالنمای در بسیاری از آیین‌های اسلامی، از قبیل روزه، حج، تعیین ماه‌های حرام، و عزاداری استفاده می‌شود.
در زمان خلافت عمر بن خطاب، خلیفه دوم برای اداره ممالک مفتوحه با کمک دبیران ایرانی اقدام به تأسیس دیوانخانه به سبک ساسانی نمود از اولین اقدامات دبیران ایجاد مبدأ گاه شماری برای سررسید باژ و گزیه (بعدها باج و خراج و جزینه) به تقلید از مبدأ تاریخ یزدجردی بود برای همین تاریخ هجرت پیامبر اسلام جایگزین تاریخ تاجگذاری شاه ساسانی شد که 16 سال با هم اختلاف داشتند.
گاه اجمالاً از آن به عنوان تقویم قمری نیز یاد می‌شود. قبل از جهانی شدن گاهشماری میلادی در بسیاری از کشورهای اسلامی و رسمی شدن گاهشماری هجری خورشیدی در ایران و افغانستان، سالنمای هجری قمری سالنمای اصلی سرزمین‌های اسلامی بود و وقایع تاریخی در اکثر قریب به اتفاق موارد با این گاهشماری ثبت می‌شد.
گاهشماری قمری در میان اعراب پیش از اسلام رواج داشت در ابتدا ماهی افزوده به نام نسی نیز وجود داشته که تقریباً هر سه سال بنحوی در گاهشماری قمری قرار می‌گرفته که ماه‌ها همواره در یک سال خورشیدی قرار گیرند. اما در سال 10 هجری پس آمدن آیهٔ 36 و 37 سورهٔ توبه مبنی بر اینکه تعداد ماه‌های سال نزد خداوند دوازده ماه می‌باشد، استفاده از این ماه منسوخ شد.
ترتیب ماه های قمری
| ماه ها به ترتیب | ماه قمری |
| 1 | محرم |
| 2 | صفر |
| 3 | ربیع الااول |
| 4 | ربیع الثانی |
| 5 | جمادی الاول |
| 6 | جمادی الثانی |
| 7 | رجب |
| 8 | شعبان |
| 9 | رمضان |
| 10 | شوال |
| 11 | ذوالقعده |
| 12 | ذوالحجه |
تقویم قمری نسبت به تقویم شمسی هر سال 10 روز اختلاف پیدا می کند و بنابراین هرساله ده روز جابجا می شود؛ از این رو دقیقاً نمی توان معادل دقیق ماه های قمری را نسبت به ماه های شمسی عنوان کرد.
تاریخچه گاه شماری هجری قمری
گاهشماری هجری قمری از همان ابتدای مهاجرت مسلمانان از مکه به مدینه معمول نشده‌است بلکه 15 سال بعد از تاریخ هجرت محمد و در زمان خلافت عمر بن خطاب، خلیفهٔ دوم به رسمیت شناخته شد. مشهور است که مسلمانان صدر اسلام بنابر پیشنهاد علی بن ابی طالب و تصویب خلیفه وقت، هجرت سرنوشت ساز پیامبر اسلام از مکه به مدینه را مبدأ سال قمری قرار داده‌اند. بدین جهت، تاریخ قمری را تاریخ هجری قمری نامیده‌اند.
چون عمر احساس کرد که برای تقسیم ثروت و پرداخت حواله‌ها، تاریخی لازم است که بتواند آینده و گذشته را بداند، از یکی از ایرانیان، رسم معمول را در این خصوص پرسید و متوجه شد که ایرانیان برای دانستن سن، مبدأ تاریخی را برگزیده بودند. عمر بعد از مشورت با یارانش تاریخ هجرت محمد را آغاز تاریخ اسلام قرار داد. اگرچه محمد در هشتم ربیع‌الاول به مدینه رسیده بود، اما اول محرم را اول سال هجری قرار دادند.
مبدأ گاه شماری هجری قمری
مبدأ گاهشماری هجری قمری مانند گاهشماری هجری خورشیدی، سال هجرت پیامبر اسلام، محمد، سال 622 میلادی از مکه به مدینه می‌باشد. آغاز هجرت پیامبر اسلام از مکه روز دوشنبه (1 ربیع‌الاول/ 24 شهریور سال 1 هجری) برابر با 13 سپتامبر 622 میلادی قدیم (ژولیانی) و 16 سپتامبر 622 میلادی جدید (گرگوری) و ورود پیامبر به مدینه روز 8 ربیع‌الاول همان سال می‌باشد.
سرآغاز گاه شماری هجری قمری
سرآغاز گاهشماری هجری قمری روز جمعه «1 محرم سال 1 هجری قمری» (27 تیر سال 1 هجری شمسی) برابر با 16 ژوئیه 622 میلادی قدیم (ژولینی) و 19 ژوئیه 622 میلادی جدید (گریگوری) است. بر این اساس، دو ماه از سال اول هجری (از اول محرم تا اول ربیع‌الاول که هجرت رخ داد)، پیش از آن که واقعه هجرت صورت گرفته باشد، جزو سال اول هجری قمری محسوب شد.
