کاخ سعدآباد ; کاخ ییلاقی دوران قاجار

شاید در نگاه اول تهران به عنوان پایتخت ایران یک شهر مدرن و به دور از معماری سنتی و خانه‌های اصیل ایرانی باشد ولی علاوه بر بافت تاریخی که هنوز در قلب تهران وجود دارد چند مجموعه نفیس از کاخ‌ های درباری از دوران قاجار و پهلوی در گوشه کنار شهر پیدا می‌شود که وقتی از به آن وارد می‌شوی چند دهه به عقب برمیگردی و از هیاهوی پایتخت شلوغ ایران فاصله می‌گیرید . یکی از این مجموعه‌ های نفیس کاخ سعد آباد است که به عنوان کاخ ییلاقی و در دوران قاجار از آن استفاده می‌شد و در دوره پهلوی به اوج شکوه خود رسید.

کاخ سعد آباد : 

یکی از زیباترین کاخ‌ های این مجموعه کاخ سبز است که در بالای تپه‌ای بلند با سنگ‌ هایی که رگه‌ های سبز آن چشم را خیره می‌کند و شیروانی زیبایش مشرف به تمام مجموعه و شهر است . در این کاخ زیبا که بعد از گذشت حدود 100 سال هنوز در اوج زیبایی قرار دارد مجموعه ای نفیس از صنایع دستی مانند خاتم کاری و فرش ایرانی قرار دارد که این کاخ را مانند جواهری دست نخورده نشان می‌دهد.

در این کاخ به توضیح دو اتاق زیبا خواهیم پرداخت که شاهکار مجموعه کاخ سعد آباد به حساب می‌آیند . یکی از آنها اتاق خاتم است و دیگری تالار آینه که میزبان با کیفیت‌ ترین صنایع دستی ایران یعنی خاتم کاری و فرش ایرانی است.

اتاق خاتم :

اتاق خاتم که دفتر کار رضا پهلوی بوده است جایی است که انگشت به دهانتان خواهد کرد . اگر در مورد خاتمکاری که ظریف ترین سوغات اصفهان است بدانید میفهمید که برای ساخت یک ظرف کوچک خاتم کاری روزها زمان میبرد ، حال تصور کنید تمام اتاق و لوازمش از خاتم ساخته شده است . در این اتاق خاتم‌کاری های نفیس استاد محمد صنیع خاتم شیرازی بر روی کلیه وسایلش به چشم می خورد دیوارهای این اتاق نیز مزین به هنر تذهیب استاد حسین طاهر زاده بهزاد هستند . قاب عکسی در این اتاق توجه را به خود جلب می کند که از خاتم است و تصویری از تاجگذاری رضاشاه در 4 اردیبهشت ماه 1305 در کاخ گلستان را در خود دارد . فرش ایرانی این اتاق هم به قدری زیباست که نگاه تاب رها شدن از آن را ندارد.

تالار آینه کاخ سبز :

هرچه در مورد فرشی که در اتاق خاتم وجود داشت را چندین برابر کنید ، چون در این اتاق با یکی از زیباترین فرش‌ های ایرانی مواجه خواهید شد . آینه کاری های نفیس دیوار و سقف این اتاق باعث شده تا نام تالار آینه را بر آن بگذارند . این قسمت در مدت 4 سال و زیر نظر هنرمندان ایرانی به این زیبایی درآمده است . بر روی آینه ها جلوه هنر زیبای رودرزی (گچ بری بر روی آینه) نیز به چشم می خورد.

فرش ایرانی نفیس تالار آینه :

حال دوباره به سراغ شاهکار این اتاق یعنی فرش 70 متر مربعی کف آن می‌رویم که کار استاد عبد المحمد عمو اُقلی ، بافت مشهد و دارای 70 رج است . استاد عبد المحمد عمو اغلی از تجار و تولید کنندگان صاحب نام تبریزی در زمینه نساجی بود که در فاصله سال های 1250 تا 1270 خورشیدی به مشهد رفت و به کار بافت فرش روی آورد . تهیه نقشه های منحصر به فرد و رنگ آمیزی، مواد مورد استفاده و هماهنگ کردن نقشه و رنگ قالی از مهارت های این بافنده به شمار می رفت.

از ویژگی‌ های بارز فرش‌ های برادران عمواغلی وزن اندک ، لطیف بودن ، استفاده از رنگ‌های طبیعی ، بافت ریز قالی و تعداد گره فراوان می‌باشد . تعداد کمی از قالی‌های عمواوغلی در اواخر دوره قاجار و بقیه اوایل و اواسط دوره پهلوی بافته شدند.

"سیسیل ادواردز" قالی‌شناس انگلیسی در کتاب معروف قالی ایران می‌نویسد: قالی کوزه کنانی در حقیقت نمونه شگفت‌آور و شاهکار هنر قالی بافیست، که حد اعلای مهارت و استادکاری را در این حرفه نشان می‌دهد . در مدت 50 سال قالی‌ های نفیسی را در نقاط مختلف ایران و کشورهای مغرب زمین دیده‌ام ، ولی قالی‌ ای که توسط عمواواغلی بافته شده در زمره نفیس‌ ترین قالی‌ های نو بافت جهان است . طرح متن و حواشی آن را باید زیبایی مطلق و جوهر زیبایی خواند . نقش‌های سروناز و یا نگاره‌ های ماری به طور زیبایی جلوه‌گری می‌کنند ، که هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهد و چون ذره بین نداشتم ، نتوانستم گره‌ ها را به طور دقیق شمارش کنم.

طرح فرش موجود در تالار آینه ، گلدانی با دسته گل مجلل است که تاریخ 11 آذرماه 1307 بر روی آن قرار دارد و در بالایش این کتیبه به چشم می خورد:

حسب الامر مبارک بندکان اعلیحضرت همایونی رضاشاه پهلوی شاهنشاه ایران

یکی از استادان مجرب جناب آقای جلیل جداری قسمت هایی از این فرش را در سال های 1371-1373 مرمت کرده است