وضعیت زندگی ایرانیان ساکن اسپانیا

وضعیت زندگی ایرانیان ساکن اسپانیا با مشکلی به نام "فقدان ارتباط با یکدیگر" و "کمبود اطلاع رسانی" روبرو است، زیرا جمعیت ایرانی در کشور اسپانیا به شدت رو به افزایش است. براساس آمار رسمی اعلام شده از سوی موسسه ملی آمار اسپانیا، شمار ایرانیانی که تا سال 2012، نام خود را در دفاتر دولتی این کشور به ثبت رسانده اند، چهار هزار و 206 نفر است، درحالی که این رقم در سال 2000 میلادی یک هزار و 698 نفر ثبت شده بود. البته همانطور که گفته این آمار ثبت شده است نه آمار واقعی. برای جزئیات بیشتر درباره این موضوع به ادامه مطلب آسمونی توجه نمایید.

این آماری که ذکر شد، نشانگر آن است که دو هزار و 566 نفر از ایرانیان اسپانیا را مردان و یک هزار و 640 تن دیگر را زنان تشکیل میدهند. این آمار همچنین نشان میدهد که یک هزار و 115 نفر از شمار کل ایرانیان ثبت شده، دارای ملیت اسپانیایی هستند.

براساس قوانین اسپانیا، این کشور در صورت اقامت مداوم ده ساله، ازدواج با همسر اسپانیایی و یا سرمایه گذاری در این کشور اروپایی، به ایرانیان تابعیت اعطا میکند.

برخی دلایل سیاسی و اجتماعی نیز ممکن است در اعطای تابعیت به افراد خارجی از سوی دولت اسپانیا موثر باشد، اما تجربه نشان میدهد که چنین مواردی برای ایرانیان، بسیار نادر و اندک است. به موجب آمار رسمی دولت اسپانیا، بیش از نیمی از جمعیت مهاجر ایرانی را در این کشور، افراد دارای سنین بین 24 تا 44 سال در برمیگیرند. اما، این آمار نشان دهنده رقم واقعی ایرانیان مقیم اسپانیا نیست. برخی منابع ایرانی بر این عقیده اند که شمار ایرانیان در این کشور اکنون حدود ده هزار نفر است و روزبه روز بر تعداد آنان نیز افزوده میشود.

آنان در این زمینه به مهاجرت ایرانیان سایر کشورهای اروپایی و آمریکا که تابعیت کشورهای یادشده را بدست آورده اند به اسپانیا و نیز، وجود افرادی اشاره میکنند که بصورت غیرقانونی در اسپانیا به سر میبرند. با این توصیف، باید گفت که نه مقامهای ایرانی و نه مقامهای اسپانیایی هیچ یک آمار دقیقی از ایرانیان مقیم این کشور اروپایی ندارند.

سفارت جمهوری اسلامی ایران در مادرید، تنها زمانی از وجود ایرانیان در این کشور آگاه میشود که آنان برای مسائل مربوط به گذرنامه و روادید و احیانا، مواجهه با مشکلی به آن رجوع میکنند. دولت اسپانیا هم در مورد ایرانیان مقیم، به دفاتر ثبت خود رجوع میکند. در این میان، چه بسا افرادی باشند که با اخذ روادید از سفارت اسپانیا در تهران به این کشور سفر کنند. اما با انقضای مهلت مقرر، به وطن بازنگشته و به انبوه جمعیت مهاجران غیرقانونی در اسپانیا افزوده شوند یا همانگونه که گفته شد، با تابعیت مضاعف و کشوری دیگر، خود را به دولت اسپانیا معرفی میکنند.

در چنین شرایطی، از وضعیت بسیاری از ایرانیان مقیم اسپانیا اطلاع دقیقیدر دست نیست. این امر، دلایلی متعدد دارد. نخست آنکه، ایرانیان مقیم اسپانیا از هیچ تشکل رسمی و غیررسمی اجتماعی برخوردار نیستند. در این کشور، نه گروه سیاسی ایرانی ویژه ای فعالیت میکند، نه تشکل اجتماعی از سوی آنان ساماندهی شده است و نه دارای ساختمان و مرکزی فرهنگی برای برگزاری جشنها و مناسبتهای ملی خود هستند. هیچیک ازنهادهای دولتی ایرانی مستقر در اسپانیا اعم از سفارت یا رایزنی فرهنگی هم درحال حاضر از محلی برای اجتماع ایرانیان برخوردار نیستند و ظرف سالهای اخیر نیز برای گردهم آوردن آنان اقدام خاصی را ساماندهی نکرده اند، و زندگی در اسپانیا برای ایرانیان را کمی دشوار کرده است.

مدرسه دولتی ایران در اسپانیا نیز که دارای ساختمان جدید در داخل سفارت است و از وجود چهار معلم اعزامی و یک معلم محلی بهره میبرد، هم تنها در حال آموزش فرزندان ماموران رسمی دولتی به تعداد14 نفر در مقاطع ابتدایی و راهنمایی است.

از سوی دیگر، برخلاف برخی کشورهای عربی همچون عربستان، مصر، سوریه و عراق که از پایگاههای فرهنگی اجتماعی همچون مسجد و حسینیه در اسپانیا برخوردارند، ایرانیان از وجود چنین مراکزی بی بهره مانده اند. این درحالی است که بسیاری از آنان تمایل خود را به شرکت در مناسبتهای ملی و مذهبی بارها نشان داده اند. شرکت در جشن سیزده بدر در یکی از پارکهای حومه مادرید و استقبال از حضور برخی هنرمندان ایرانی از نمونه های چنین احساس همگرایی است.

در این میان، "کاسا پرسا" (خانه پارسی) که از اوایل سال جاری به عنوان یک مرکز فرهنگی- هنری توسط چند تن از فرهنگ دوستان ایرانی و اسپانیایی، دایر شده، با برنامه های هنری هفتگی خود توانسته است، گامهایی تازه را در جهت آشنایی ایرانیان و اسپانیایی های علاقمند به ایران بردارد. انجمن دوستی ایران و اسپانیا نیز که توسط چندتن از استادان و شخصیتهای اسپانیایی علاقمند به ایران از چندسال پیش فعالیت خود را آغاز کرده، همین هدف را دنبال میکند، اما درعمل نتوانسته است اقدام موثری در این زمینه انجام دهد. "میگل آنخل پرز" دبیرکل انجمن مزبور، دراین زمینه ازعدم همکاری نهادهای ایرانی شکایت دارد.

مساله عدم وجود ارتباط میان ایرانیان موجب شده است تا آنان نه تنها به عنوان یک جامعه اقلیت نتوانند در محفلی، برای تقویت روحیه و کمک به رفع مشکلات یکدیگر گردهم آیند، بلکه فرزندان خانواده های ایرانیان مقیم نیز در حال قطع ارتباط خود با فرهنگ و ارزشهای سرزمین پدری یا مادری خویشند. این درحالی است که اسپانیاییها، همواره از سرزمین پارس به نیکی یاد میکنند و بسیاری از آنان ، به آشنایی با ایران و دستیابی به آگاهی بیشتر از فرهنگ و تمدن این سرزمین کهن اشتیاق فراوان نشان میدهند.
وجود فروشگاههای متعدد فرش و خاویار ایرانی، شهرت زعفران ایران، واردات عمده محصولات دریایی به ویژه میگو از ایران و علاقه سرمایه گذاران اسپانیایی به حضور در بازار تجارت و تولید در ایران هر یک به نوبه خویش بر اشتیاق اسپانیایی ها برای شناخت بیشتر ایران افزوده است.
درچنین شرایطی، وجود مرکزی برای تشکل و ساماندهی ایرانیان ورای سلایق سیاسی و مذهبی خاص، میتواند علاوه بر افزایش علاقمندان اسپانیایی، به ارائه اطلاعات و آگاهی از ایران و جامعه ایرانی در اسپانیا نیز کمک کند.

اکنون چنین برآورد میشود که بیشتر ایرانیان ساکن در اسپانیا ازسه قشر تشکیل شده باشند. نخست، افرادی از طبقه تاجر به ویژه در زمینه فرش، خاویار، فرآورده های دریایی و خشکبار همچون زعفران و پسته که از بازار خوبی در اسپانیا برخوردار است، به گونه ای که درحال حاضر، حدود70 درصد صادرات میگو و بخش اعظم زعفران ایران به این کشور اروپایی صورت میگیرد. قشر دوم، ایرانیانی هستند که به دلایل مختلف از کشور خارج شده و در اسپانیا در بخش امور خدماتی و عمومی به کار مشغولند.
بخش ساختمان سازی یکی از مهمترین این بخشها است که در حال حاضر، شرکتهای ایرانی متعددی در زمینه ساخت، نصب تجهیزات و دیگر فعالیتهای آن به کار مشغولند. شماری از مهاجران ایرانی فاقد تخصص نیز به عنوان کارگر در همین بخش اشتغال دارند.
بخش تغذیه نیز درحال حاضر با فعالیت پنج رستوران ایرانی در شهر مادرید و چند بار و رستوران در شهر بارسلونا، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.

ایرانیان بسیاری نیز در شرکتهای مختلف اسپانیایی به فعالیت مشغولند. برخی از ایرانیان این بخش به فعالیتهای دیگری همچون خرید و فروش مواد مخدر و یا نگهبانی از دیسکوتکها اشتغال دارند. تازه ترین آمار منتشره توسط دولت اسپانیا نشان میدهد که هم اینک حدود 40 ایرانی در زندانهای مختلف این کشور به جرم ارتکاب خلاف، در حبس بسر می برند.
سومین قشر عمده ایرانیان حاضر در اسپانیا را باید دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی در دانشگاههای این کشور به حساب آورد. عدم انسجام ایرانیان در اسپانیا درحالی همچنان ادامه دارد که در این کشور، اکثر مهاجران خارجی از گروهها، اتحادیه ها و حتی انجمن های علمی و فرهنگی برخوردارند. اکنون نه تنها میان جامعه ایرانی در اسپانیا تماس چندانی وجود ندارد، بلکه دانشجویان ایرانی نیز از یک انجمن یا گروه کاری برخوردار نیستند و درنتیجه آشنایی میان ایرانیان صرفا در چارچوب روابط خصوصی محدود خانوادگی یا کاری است.
به عقیده "ساناز" دانشجوی فوق دکترای رشته گیاه شناسی در اسپانیا، یکی از دلایل عدم انسجام ایرانیها، شمار اندک آنان در مقایسه با جمعیت چند صد هزار نفری آنان در کشورهایی مانند انگلیس، فرانسه، سوئد و هلند است . وی وجود تفکرات مختلف سیاسی، عدم هماهنگی درزمینه های گوناگون و حاکمیت روحیه فرار از یکدیگر را از دیگر عواملی میداند که در کنار فقدان مرکزی برای تجمع و گردهمایی ایرانیان ، به افزایش فاصله ها در جامعه ایرانی اسپانیا کمک کرده است.

تداوم همین فاصله ها و عدم اطلاع رسانی مناسب به جامعه ایرانی مقیم اسپانیا موجب شده است تا با وجود نزدیک به یکسال فعالیت، هنوز بسیاری از ایرانیان مقیم از وجود "کاسا پرسا" و برنامه های آن بیخبر باشند، درحالی که دلشان برای شنیدن نوای موسیقی و آواز ایرانی پر میکشد. این مشکل باعث شده است تا برنامه های فرهنگی که هرچندگاه یکبار در شهر بارسلونا - دومین شهر بزرگ اسپانیا و یکی از مراکز مهم اقامت ایرانیان در این کشور- برگزار میشود، نیز با استقبال شایسته روبرو نشود. نتیجه فقدان تشکل و عدم اطلاع رسانی یادشده، تنها بروز ناهماهنگی میان ایرانیان مقیم نیست. تعطیلی خط هوایی "ایران ایر" در مسیر تهران - مادرید، عدم افزایش شمار گردشگران اسپانیایی به تهران - که دومین قطب گردشگری جهان است - و نیز، یکسان دانستن ایرانیها با عربها از دیگر ثمرات چنین وضعیتی در اسپانیا است.

"خوسه ماریو" دانشجوی اسپانیایی دانشگاه "کارلوس سوم" مادرید میگوید:

متاسفانه قشر عظیمی از جامعه اسپانیا، تفاوتی میان عرب و ایرانی نمی شناسند و حتی بسیاری از آنان نمیدانند که ایران، همان سرزمین تمدن باشکوه پارس است.

او توضیح میدهد: اسپانیا به دلیل همجواری با کشورهای افریقایی، از مهاجرین عرب زیادی برخوردار است و به دلیل عدم آگاهی، اکثریت قریب به اتفاق جامعه اسپانیا، همه مسلمانان را عرب میدانند. رفتار مردم اسپانیا با ایرانیان مانند رفتارشان با عرب هاست. اما وقتی صحبت ازفرهنگ پارسی میشود، آنگاه متوجه میشوند که ایران همان سرزمین پارس است. اسپانیایی ها به ویژه افراد سنین بالاتر براساس نوشته های تاریخی و کتابهای درسی خود، از عظمت و شکوه تمدن پارس باخبرند و از همین رو، برخی از آنان به فراگیری زبان فارسی نیز علاقه ویژه ای نشان میدهند.
این علاقه موجب شده است تا ظرف چند سال اخیر، تشکیل کلاسهای زبان فارسی در دانشگاههای سوییا، سالامانکا، آلیکانته، بارسلونا و کمپلوتنسه مادرید با استقبال خوبی روبرو شود. اما مشکل بزرگ اینگونه دانشجویان آن است که جایی برای تمرین موزشهای خود جز در صورت سفر به ایران ندارند و دانش و اطلاعات آنان ازاین کشور، درچارچوب آموخته های کلاسی محدود میماند. "پومپئو ردا" از مسئولین دانشکده علوم انسانی دانشگاه "آئوتونوما" بارسلونا که خود دو بار به ایران سفر کرده است، میگوید: من در اینجا تلاش بسیاری کردم تا بتوانم با جوامع ایرانی آشنا شوم و پس از مدتها پیگیری موفق شدم با چند گروه خصوصی ایرانی ارتباط برقرار کنم.

وی میافزاید: به جرات میتوانم بگویم بسیاری از افراد اسپانیایی نمیدانند آثار تاریخی مشهوری مانند "تخت جمشید" که آنان ، آن را متعلق به کشور "پرسیا" میدانند، در واقع ، ایرانی است اما آنان فکر میکنند که ایران و پرسیا(پارس ) دو کشور جدا از هم هستند.
در چنین اوضاعی، نه تنها اقدامات بخش خصوصی، بلکه تلاشهای نمایندگهای دولتی ایران برای برگزاری همایشها یا کنگره ها نیز به گوش ایرانیان و علاقمندان به آن در اسپانیا نمیرسد.

چنین پیداست که باید طرح گسترش ایران شناسی را در اسپانیا از نقطه ای دیگر اما بصورت پایه ای آغاز کرد.