کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 (جمعه سیاه مکه)

کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 که به جمعه سیاه مکه معروف شده است یکی از رخدادهای تاریخی تلخ برای مسلمانان به ویژه برای ایرانیان بود. آسمونی در این بخش به معرفی کامل کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 (جمعه سیاه مکه) می پردازد.

کشتار حجاج در مکه که در روز 9 مرداد 1366 (31 ژوئیه 1987) روی داد، به کشتار حجاج عمدتاً ایرانی که به شعارهای سیاسی موسوم به «اعلان برائت از مشرکین» در طول مناسک حج واجب پرداخته‌بودند، اشاره دارد. این رویداد سبب ایجاد تنش در روابط ایران و عربستان سعودی شد. در این واقعه 275 تن از حجاج ایرانی، 85 عربستانی از جمله نیروی پلیس و 45 تن از حجاج دیگر کشورها کشته و شماری نیز زخمی شدند.

یک تمبر 1987 ایران با توصیف «قتل‌عام حجاج بیت الله الحرام در راهپیمایی برائت از مشرکین جمعهٔ خونین ذی الحجهٔ 1407 ه‍.ق 9 امرداد 1366 ه‍. ش»
این کشتار در زمان حکومت ملک فهد اتفاق افتاد.

در روز جمعه 9 مرداد 1366 پس از آن که حجاج ایرانی در طی تظاهرات برائت از مشرکین، «شعار مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسرائیل» سر می‌دادند، نیروهای امنیتی عربستان بر آنان آتش گشودند. در این واقعه 402 نفر به تیر مستقیم یا در اثر ازدحام جمعیت کشته (275 ایرانی، 85 نیروی پلیس عربستانی و 45 تن از حاجیان دیگر کشورها) و 649 نفر زخمی (303 ایرانی، 145 عربستانی و 201 از دیگر ملیت ها) شدند. پس از این واقعه، حکومت عربستان سعودی سفارتخانه خود را در تهران تعطیل و روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.

نظرات و روایات نقل شده از حادثه کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 (جمعه سیاه مکه)

حسینعلی منتظری چند ماه بعد از این واقعه در نامه‌ای به روح‌اللّه خمینی نسبت به عملکرد مسئولان ایرانی در این واقعه اعتراض کرد. وی نوشت:
بسیاری از افراد مورد اطمینان که خود ناظر جریان و در خط مقدم راهپیمایی بوده‌اند می‌گویند همهٔ گناه گردن سعودی‌ها نیست و ممکن بود راهپیمایی آبرومندانه انجام شود و به این‌جا هم منجر نشود، ولی در اثر تندی بچه‌ها و بی‌برنامگی اجمالاً هجوم و حمله از طرف بچه‌های نپختهٔ ما شروع شد و سوژه به دست دشمن داد، هر چند دشمن مجهز و مهیا بود و دنبال بهانه می‌گشت تا ما را سرکوب کند. دشمن در سال قبل از آن در موضوع جاسازی و قرار دادن مواد منفجره در ساکهای حجاج با ما عاقلانه برخورد کرد و تا اندازه‌ای اغماض کرد و ما موضوع را رسیدگی نکردیم بلکه مغرور شدیم و در سال بعد چنین مصیبت بزرگی برای عالم اسلام رخ داد.

علیرضا نوری زاده در مورد کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 (جمعه سیاه مکه) می‌گوید:

در سال 1986، یک سال قبل از این حادثه، مقامات عربستان سعودی در چمدان شماری از حجاج ایرانی 150 کیلوگرم مادهٔ منفجره بسیار قوی پیدا کردند و بعدها مشخص شد که این حجاج از ماجرای مواد منفجره خبری نداشته‌اند و این مواد منفجره از سوی دستگاه حج و زیارت در این وسایل کار گذاشته شده بود.
هاشمی رفسنجانی در خاطرات سال 1365 در مورد کشتار حجاج ایرانی در 9 مرداد 1366 (جمعه سیاه مکه) می‌نویسد:
آقای بشارتی اطلاع داد که عربستان اعلان کرده چند نفر از حجاج ایرانی در ساکهای خود تی‌ان‌تی داشته‌اند.
در پی این حادثه 113 نفر از حجاج ایرانی دستگیر شدند که به جز دو یا سه نفر از آنها باقی آزاد شدند. رفسنجانی در خاطرات خود در سال 1366 از گزارش عبدالله نوری یاد می‌کند که در آن ضمن غیرقابل گذشت بودن کار عربستان، به تندروی نیروهای داخلی هم اشاره شده است.