انتشار اولین روزنامه فارسی زبان ایرانی (وقایع الاتفاقیه) به دستور امیرکبیر - 1267 ق

آسمونی : طبق نظر محققان تاریخ روزنامه نگاری ، واژه «روزنامه» همزمان با ورود و نفوذ اسلام به ایران در کشور ما رواج یافت ولی این واژه با آنچه امروز از معنی آن می فهمیم کاملا متفاوت بود و هر روز یک نسخه که حاوی اخبار دربار پادشاهان و فرمانروایان و شرح حال وزرا و بزرگان بود ، منتشر می شد. واژه «روزنامه» تا اوایل دوره قاجاریه به همین مفهوم بود ولی به تدریج مفهوم تغییر پیدا کرد و وقایع نگاران دولتی اخبار مربوط به دولت و دربار و شهرستان ها را تحت عنوان «روزنامه» می نگاشتند.

روزنامه میرزا محمد کلانتر و روزنامه خاطرات محمدحسن خان اعتمادالسلطنه ، از این نوع روزنامه ها بودند. بعد از آن که چاپخانه در ایران دایر شد ، آگهی ها و اعلان هایی که حاوی اخبار دربار و دولت بود ، انتشار یافت و دولت به جای آن که با جار زدن و منادی کردن و با استفاده از «جارچی ها» و «منادی گرها» اخبار لازم را به اطلاع مردم برساند ، از طریق «اعلان ها» و «آگهی ها» این کار را دنبال می کرد.

سرانجام نوبت به انتشار «کاغذ اخبار» میرزاصالح شیرازی رسید و شماره هایی از آن منتشر شد که فقط سه شماره از آن در دست است . آنچه تا این زمان منتشر می شد ، چیزی نبود که بتوان آن را واقعا و رسما روزنامه نامید. به همین دلیل ، «روزنامه وقایع اتفاقیه» را باید اولین روزنامه رسمی و واقعی تاریخ ایران دانست ، روزنامه وقایع اتفاقیه با همت و تدبیر میرزاتقی خان امیرکبیر و با تایید و رضایت ناصرالدین شاه منتشر شد.

در زمانی که روزنامه وقایع اتفاقیه منتشر می شد، واژه «روزنامه» به مفهوم «گزارش» بود و منظور از «روزنامه وقایع اتفاقیه» یعنی گزارش وقایعی که اتفاق افتاده است . روزنامه وقایع اتفاقیه تا شماره شانزدهم ، روزهای جمعه و از آن به بعد روزهای پنجشنبه ها در چهار صفحه و اغلب در شش صفحه و گاهی در هشت صفحه و بندرت در دوازده صفحه منتشر می شد.

قیمت روزنامه در طول ده سال تغییر نکرد و بهای تک شماره آن ده شاهی و اشتراک سالانه اش 24 قران بود. برای هر سطر آگهی نیز ده شاهی از مشتری اخذ می شد. مشهورترین دست اندرکاران روزنامه وقایع اتفاقیه عبارت بودند از: حاج میرزا جبار تذکره چی (مدیر روزنامه) ، برجیس صاحب (مترجم روزنامه) و میرزا عبدالله (نویسنده فارسی روزنامه). ویژگی ها و امتیازات ذیل را برای روزنامه وقایع اتفاقیه برشمرده اند:
اول درج قیمت خواروبار و مایحتاج مردم و درج قیمت کالا که برای پژوهش در تاریخ اقتصادی اهمیت فراوان دارد.

امتیاز دوم ، درج اعلامیه ها و اخبار دولتی.

امتیاز سوم این است که حاوی مطالبی است که از نظر جغرافیایی ، تاریخی و شرح ویژگی های جغرافیایی برخی مناطق اهمیت دارد.

زبان و ادبیات ساده و روان روزنامه ، ویژگی دیگر روزنامه وقایع اتفاقیه است.
پنجمین امتیاز روزنامه وقایع اتفاقیه این است که شامل مجموعه ای ارزشمند از وقایع ایران و جهان می باشد که از نظر تاریخ نگاری اهمیت فوق العاده دارد.

یکی دیگر از امتیازات روزنامه وقایع اتفاقیه این است که در برابر تبلیغات سیاسی و جنگ روانی کشورهای استعمارگر ، ساکت نمی ماند و تا حدودی از حقوق ایران دفاع می کرد.
از همان آغاز انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه ، موانعی بر سر راه این روزنامه به وجود آمد. اول این که عده ای موظف به خرید آن شدند. بدین ترتیب که کل اعضای دولت ایران و حکام ولایات و صاحب منصبان معتبر وظیفه داشتند این روزنامه را بخرند.

یکی از دلایل این الزام ، گران بودن روزنامه بود و مردم عادی نمی توانستند آن را بخرند. قیمت هر نسخه روزنامه ، معادل مبلغی بود که برای خرید یک و نیم کیلو گوشت لازم بود بنابراین ، گرانی و اجبار به خرید روزنامه از موانع و آسیبهای آن محسوب می شود. مانع دیگر این بود که برخی ماموران دولتی با فروش تحمیلی روزنامه به دیگران سودجویی می کردند و به حیثیت آن لطمه می زدند. به هر حال ، هم اکنون روزنامه وقایع اتفاقیه یکی از ارزشمندترین آثاری است که از دوره قاجاریه مانده است .