تفسیر سوره حجرات

این سوره در «مدینه» نازل شده و 18 آیه دارد

محتوای سوره:

در این سوره مسائل بسیار مهمی در ارتباط با شخص پیامبر و جامعه اسلامی نسبت به یکدیگر مطرح شده است.

بخشهای مختلف این سوره را این گونه می‏توان خلاصه کرد:

بخش اول: آیات آغاز سوره است که آداب برخورد با پیشوای بزرگ اسلام پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و اله، و اصولی را که مسلمانان در محضر او باید به کار بندند، بیان می‏کند.

بخش دوم: مشتمل بر یک سلسله اصول مهم «اخلاق اجتماعی» است.

بخش سوم: دستوراتی است که مربوط به چگونگی مبارزه با اختلافات و درگیریهایی است که احیانا در میان مسلمانان روی می‏دهد.

بخش چهارم: از معیار ارزش انسان در پیشگاه خدا و اهمیت مسأله تقوا سخن می‏گوید.

بخش پنجم: روی این مسأله تأکید دارد که ایمان تنها به گفتار نیست بلکه باید علاوه بر اعتقاد قلبی، آثار آن در اعمال انسانی و در جهاد با اموال و نفوس آشکار گردد.

و بالاخره آخرین قسمت این سوره از علم خداوند و آگاهی او از همه اسرار نهان عالم هستی و اعمال انسانها سخن می‏گوید که در حقیقت به منزله ضامن اجراست برای تمام بخشهائی که در این سوره آمده است.

 نامگذاری این سوره به سوره «حجرات» به تناسب آیه چهارم این سوره است که این کلمه در آن به کار رفته و تفسیر آن را به زودی خواهیم دانست.

سورة الحجرات‏

بسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَأَیهَا الَّذینَ ءَامَنُوا لا تُقَدّمُوا بَینَ یَدَی اللَّهِ وَ رَسولِهِوَ اتَّقُوا اللَّهَإِنَّ اللَّهَ سمِیعٌ عَلِیمٌ‏(1)

یَأَیهَا الَّذینَ ءَامَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصوَتَکُمْ فَوْقَ صوْتِ النَّبی‏ِ وَ لا تجْهَرُوا لَهُ بالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکمْ لِبَعْضٍ أَن تحْبَط أَعْمَلُکُمْ وَ أَنتُمْ لا تَشعُرُونَ‏(2)

إِنَّ الَّذینَ یَغُضونَ أَصوَتَهُمْ عِندَ رَسولِ اللَّهِ أُولَئک الَّذینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبهُمْ لِلتَّقْوَیلَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ‏(3)

إِنَّ الَّذینَ یُنَادُونَک مِن وَرَاءِ الحُْجُرَتِ أَکثرُهُمْ لا یَعْقِلُونَ‏(4)

وَ لَوْ أَنهُمْ صبرُوا حَتی تخْرُجَ إِلَیهِمْ لَکانَ خَیراً لَّهُمْوَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ‏(5)

یَأَیهَا الَّذینَ ءَامَنُوا إِن جَاءَکمْ فَاسقُ بنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْمَا بجَهَلَةٍ فَتُصبحُوا عَلی مَا فَعَلْتُمْ نَدمِینَ‏(6)

وَ اعْلَمُوا أَنَّ فِیکُمْ رَسولَ اللَّهِلَوْ یُطِیعُکمْ فی کَثِیرٍ مِّنَ الأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَ لَکِنَّ اللَّهَ حَبَّب إِلَیْکُمُ الایمَنَ وَ زَیَّنَهُ فی قُلُوبکمْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسوقَ وَ الْعِصیَانَأُولَئک هُمُ الرَّشدُونَ‏(7)

فَضلاً مِّنَ اللَّهِ وَ نِعْمَةًوَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ‏(8)

وَ إِن طائفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصلِحُوا بَیْنهُمَافَإِن بَغَت إِحْدَاهُمَا عَلی الأُخْرَی فَقَتِلُوا الَّتی تَبْغِی حَتی تَفِی‏ءَ إِلی أَمْرِ اللَّهِفَإِن فَاءَت فَأَصلِحُوا بَیْنهُمَا بالْعَدْلِ وَ أَقْسطواإِنَّ اللَّهَ یحِب الْمُقْسطِینَ‏(9)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصلِحُوا بَینَ أَخَوَیْکمْوَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ‏(10)

ترجمه آیات

به نام الله که رحمان و رحیم است ای کسانی که ایمان آورده‏اید در حکم کردن از خدا و رسول او پیشی مگیرید و از خدا پروا کنید که خدا شنوای دانا است ( 1) . 


ای کسانی که ایمان آورده‏اید صدای خود را بلندتر از صدای رسول الله برنیاورید و با او به صوت بلند سخن مگویید آن چنان که با یکدیگر سخن می‏گویید تا اعمالتان ندانسته بی نتیجه نشود ( 2 ) . 


به درستی آنان که صوت خود را در برابر رسول خدا آهسته برمی‏آورند کسانیند که خدا دلهایشان را برای تقوی بیازموده ، ایشان مغفرت و اجری عظیم دارند ( 3) . 


به درستی آنان که تو را از پشت دیوار حجره‏ها بانگ می‏زنند بیشترشان تعقل ندارند ( 4) . 


و اگر ایشان صبر کنند تا تو از خانه به سویشان در آیی برایشان بهتر است و خدا آمرزگار رحیم است ( 5) . 


هان ای کسانی که ایمان آورده‏اید اگر فاسقی خبری برایتان آورد تحقیق کنید تا مبادا ندانسته به قومی بی گناه حمله کنید و بعدا که اطلاع یافتید از کرده خود نادم شوید ( 6 ) . 


و بدانید که رسول الله در بین شما است باید که از او اطاعت کنید و اگر او شما را در بسیاری امور اطاعت کند خود شما به تنگ می‏آیید و لیکن خدای تعالی ایمان را محبوب شما کرد و در دلهایتان زینت داد و کفر و فسوق و عصیان را مورد نفرتتان قرار داد اینان رشد یافتگانند ( 7) . 


رشدی که خود فضلی از خدا و نعمتی از او است و خدا دانای فرزانه است ( 8) . 


اگر دو طائفه از مؤمنین به جان هم افتادند بینشان اصلاح کنید پس اگر معلوم شد یکی از آن دو طائفه بر دیگری ستم می‏کند با آن طائفه کارزار کنید تا به حکم اجبار تسلیم امر خدا شود و اگر به سوی خدا برگشت بین آن دو طائفه به عدل اصلاح کنید ( و باز هم توصیه می‏کنم که ) عدالت را گسترش دهید که خدا عدالت‏گستران را دوست می‏دارد ( 9 ) . 


تنها مؤمنین برادر یکدیگرند پس بین برادران خود اصلاح کنید و از خدا پروا کنید ، شاید مورد رحمش قرار گیرید ( 10) . 

یَأَیهَا الَّذینَ ءَامَنُوا لا یَسخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسی أَن یَکُونُوا خَیراً مِّنهُمْ وَ لا نِساءٌ مِّن نِّساءٍ عَسی أَن یَکُنَّ خَیراً مِّنهُنَّوَ لا تَلْمِزُوا أَنفُسکمْ وَ لا تَنَابَزُوا بالأَلْقَببئْس الاسمُ الْفُسوقُ بَعْدَ الایمَنِوَ مَن لَّمْ یَتُب فَأُولَئک هُمُ الظلِمُونَ‏(11)

یَأَیهَا الَّذینَ ءَامَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِّنَ الظنّ‏ِ إِنَّ بَعْض الظنّ‏ِ إِثْمٌوَ لا تجَسسوا وَ لا یَغْتَب بَّعْضکُم بَعْضاًأَ یحِب أَحَدُکمْ أَن یَأْکلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُوَ اتَّقُوا اللَّهَإِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ‏(12)

یَأَیهَا النَّاس إِنَّا خَلَقْنَکم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثی وَ جَعَلْنَکمْ شعُوباً وَ قَبَائلَ لِتَعَارَفُواإِنَّ أَکرَمَکمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْإِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبیرٌ(13)

قَالَتِ الأَعْرَاب ءَامَنَّاقُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَ لَکِن قُولُوا أَسلَمْنَا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الایمَنُ فی قُلُوبکُمْوَ إِن تُطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسولَهُ لا یَلِتْکم مِّنْ أَعْمَلِکُمْ شیْئاًإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ‏(14)

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ ءَامَنُوا باللَّهِ وَ رَسولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَ جَهَدُوا بأَمْوَلِهِمْ وَ أَنفُسهِمْ فی سبیلِ اللَّهِأُولَئک هُمُ الصدقُونَ‏(15)

قُلْ أَ تُعَلِّمُونَ اللَّهَ بدینِکمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مَا فی السمَوَتِ وَ مَا فی الأَرْضِوَ اللَّهُ بکلّ‏ِ شی‏ءٍ عَلِیمٌ‏(16)

یَمُنُّونَ عَلَیْک أَنْ أَسلَمُواقُل لا تَمُنُّوا عَلی إِسلَمَکمبَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکمْ أَنْ هَدَاشْ لِلایمَنِ إِن کُنتُمْ صدقِینَ‏(17)

إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ غَیْب السمَوَتِ وَ الأَرْضِوَ اللَّهُ بَصِیرُ بمَا تَعْمَلُونَ‏(18) 

ترجمه آیات

ای کسانی که ایمان آورده‏اید هیچ قومی حق ندارد قومی دیگر را مسخره کند چه بسا که آنان از ایشان بهتر باشند ، هیچ یک از زنان حق ندارند زنانی دیگر را مسخره کنند چون ممکن است آنان از ایشان بهتر باشند . 


و هرگز عیبهای خود را بر ملا مکنید ( که اگر عیب یکی از خودتان را بر ملا کنید در واقع عیب خود را بر ملا کرده‏اید ) و لقب بد بر یکدیگر منهید که این بد رقم یادآوری از یکدیگر است که بعد از ایمان باز هم یکدیگر را به فسوق یاد کنید و هر کس توبه نکند همه آنان از ستمکارانند ( 11 ) . 


هان ای کسانی که ایمان آورده‏اید ! از بسیاری گمانها اجتناب کنید که بعضی از گمانها گناه است ، و از عیوب مردم تجسس مکنید و دنبال سر یکدیگر غیبت مکنید ، آیا یکی از شما هست که دوست بدارد گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟ قطعا از چنین کاری کراهت دارید و از خدا پروا کنید که خدا توبه پذیر مهربان است ( 12) . 


هان ای مردم ما شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را تیره‏هایی بزرگ و تیره‏هایی کوچک قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید نه اینکه به یکدیگر فخر کنید و فخر و کرامت نزد خدا تنها به تقوی است و گرامی‏ترین شما باتقوی‏ترین شما است که خدا دانای با خبر است ( 13 ) . 


اعراب بادیه‏نشین به تو گفتند ایمان آوردیم . 


بگو : نه ، هنوز ایمان نیاورده‏اید و باید بگویید اسلام آوردیم چون هنوز ایمان در دلهای شما داخل نشده و اگر خدا و رسول را اطاعت کنید خدا از پاداش اعمالتان چیزی کم نمی‏کند که خدا آمرزگار رحیم است ( 14) . 


مؤمنین تنها آنهایی هستند که به خدا و رسولش ایمان آورده و دیگر شک به خود راه ندادند و با اموال و جانهای خود در راه خدا جهاد کردند تنها اینان صادقند ( 15 ) . 


بگو آیا خدا را از ایمان خود با خبر می‏سازید و حال آنکه خدا می‏داند آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است ، و او به هر چیزی دانا است ( 16) . 


بر تو منت می‏نهند که اسلام آوردند بگو اسلام خود را بر من منت ننهید بلکه این خدا است که بر شما منت دارد که به ایمان هدایتتان کرد اگر به راستی ایمان داشته باشید ( 17) . 


آری ، تنها خدا است که غیب آسمانها و زمین را می‏داند و خدا به آنچه می‏کنید بینا است ( 18) .