سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور

مدیریت منابع اینترنتی یکی از مباحثی است که چند سالی است در همه کشورها فراگیر شده است. در ایران هم به تازگی صحبت در مورد مدیریت منابع اینترنتی آغاز شده است. آسمونی در این بخش در مورد مدیریت منابع اینترنتی و همچنین راه اندازی سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور صحبت می کند.

سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور

وقتی صحبت از منابع اینترنتی می‎شود معمولاً دو منبع شماره‎های اینترنتی (IP Numbers) و نام‎های دامنه اینترنتی (Internet Domain Names) مورد نظر است. برای اینکه یک دستگاه سخت‎افزاری (مانند رایانه شخصی، رایانه کارگزار، مسیریاب،…) دارای هویت اینترنتی باشد، یعنی در شبکه جهانی اینترنت قابل شناسایی باشد، لازم است این دستگاه دارای یک شماره اینترنتی منحصر به فرد باشد.

مفهوم آی پی

شماره اینترنتی از چهار جزء ـــ . ـــ . ـــ . ـــ تشکیل شده است که هر جزء عددی از 0 تا 255 است. این صورت شماره‎گذاری که به IP Version4 (یا به اختصار IPv4) معروف است هنوز معمول‎ترین روش شماره‎گذاری است. از آنجا که حفظ کردن تعداد زیادی شمارة چهار جزئی کار ساده‎ای نیست، کاربر عادی معمولاً از نام دامنه اینترنتی استفاده می‎کند که گویاتر است و به خاطر سپردن آن ساده‎تر. مثلاً نام دامنه www.nic.ir نماینده 194.225.70.96 است. وقتی نام دامنه را در صفحه مرورگر تایپ می‎کنیم. این نام به کارگزاری فرستاده می‎شود که کار آن ترجمه نام به شماره اینترنتی است و این شماره را برای اتصال مقصد مورد نظر در اختیار شبکه قرار ‎گیرد.

جزء اول سمت راست نام اینترنتی یا کد دو حرفی استاندارد اسامی کشورها و بعضی مناطق دیگر جهان است (مثل .ir برای ایران، .jp برای ژاپن، .tv برای جزایر تووالو،…)، یا یکی از پسوندهای عام مانند .com، .net، …. نوع اول را دامنه مرتبه اول کشوری (به اختصار ccTLD)، و نوع دوم را دامنه مرتبه اول عمومی (به اختصار gTLD) می‎نامند. بیش از 240 دامنه کشوری و در حال حاضر 15 دامنة مرتبه اول عمومی وجود دارد. از آنجا که نشانی هر دستگاه متصل به اینترنت باید به طور منحصر به فرد قابل شناسایی باشد، نوعی هماهنگی جهانی برای توزیع و حفاظت شماره‎ها و نام‎های اینترنتی لازم است.

این هماهنگی شامل نظارت و مدیریت داده‎های تعدادی کارگزار مادر موسوم به کارگزارهای ریشه است که در آن اطلاعات مربوط به دامنه‎های مرتبه اول نگاهداری می‎شود و مراجع نهایی نشانی‎یابی در جهان‎اند. این وظایف همواره به عهده سازمانی به نام IANA(Internet Assigned Numbers Authority) بوده است که از ‎آغاز تا مدتی عملاً به دست یکی از پیشگامان اینترنت به نام جاناتان پوستل، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اداره می‎شد. از اواخر سال 1998 با تأسیس ICANN، اداره IANA به ICANN سپرده شد. به دلایلی، مدیریت این سه منبع اینترنتی، یعنی شماره‎های اینترنتی، نام‎های دامنه‎ اینترنتی و کارگزارهای ریشه به یکی از مسایل جنجالی راهبری اینترنت مبدل شده است.

شماره‎های اینترنتی

در مورد شمار‎های اینترنتی IPv4، کلیه شماره‎های قابل تخصیص را IANA میان چهار مرکز ثبت منطقه‎ای توزیع کرده است که این چهار مرکز ثبت نیز به نوبه خود شماره‎ها را میان ارائه دهندگان عمده خدمات اینترنتی (در حال حاضر حدوداً 8000 سازمان در سراسر جهان) توزیع می‎کنند. این چهار مرکز ثبت عبارتند از APNIC (برای ناحیه اقیانوس آرام و جنوب آسیا)، RIPE (برای اروپا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا)، ARIN (برای بیشتر شمال آمریکا، بخشی از دریای کارائیب و جنوب آفریقا) و LACNIC (برای امریکای لاتین و بخشی از دریای کارائیب).

نقش IANA اکنون در این فعالیت بسیار محدود است و عمدتاً به هماهنگی لازم در برخی تغییرات توزیع میان مراکز ثبت که ضرورتاً ایجاد می‎شود اختصاص دارد. شکایتی که در این زمینه مطرح می‎شود توزیع نامتناسب (نسبت به جمعیت انسانی) تعداد شماره‎های IPv4 است به طوری که چند سال پیش به نظر می‎رسید شمارة کافی برای قسمت‎هایی از جهان مانند شرق آسیا موجود نباشد. در این زمینه سه نکته قابل ذکر است.