
سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور
مدیریت منابع اینترنتی یکی از مباحثی است که چند سالی است در همه کشورها فراگیر شده است. در ایران هم به تازگی صحبت در مورد مدیریت منابع اینترنتی آغاز شده است. آسمونی در این بخش در مورد مدیریت منابع اینترنتی و همچنین راه اندازی سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور صحبت می کند.
سامانه مدیریت منابع اینترنتی کشور
ابداع یک سامانه شماره گذاری بسیار معظم به نام IPv6 است که استفاده از آن آغاز شده و احتمال استهلاک آن نمی رود
وقتی صحبت از منابع اینترنتی میشود معمولاً دو منبع شمارههای اینترنتی (IP Numbers) و نامهای دامنه اینترنتی (Internet Domain Names) مورد نظر است. برای اینکه یک دستگاه سختافزاری (مانند رایانه شخصی، رایانه کارگزار، مسیریاب، ) دارای هویت اینترنتی باشد، یعنی در شبکه جهانی اینترنت قابل شناسایی باشد، لازم است این دستگاه دارای یک شماره اینترنتی منحصر به فرد باشد.
شماره اینترنتی از چهار جزء ـــ . ـــ . ـــ . ـــ تشکیل شده است که هر جزء عددی از 0 تا 255 است. این صورت شمارهگذاری که به IP Version4 (یا به اختصار IPv4) معروف است هنوز معمولترین روش شمارهگذاری است. از آنجا که حفظ کردن تعداد زیادی شمارة چهار جزئی کار سادهای نیست، کاربر عادی معمولاً از نام دامنه اینترنتی استفاده میکند که گویاتر است و به خاطر سپردن آن سادهتر. مثلاً نام دامنه www.nic.ir نماینده 194.225.70.96 است. وقتی نام دامنه را در صفحه مرورگر تایپ میکنیم. این نام به کارگزاری فرستاده میشود که کار آن ترجمه نام به شماره اینترنتی است و این شماره را برای اتصال مقصد مورد نظر در اختیار شبکه قرار گیرد. جزء اول سمت راست نام اینترنتی یا کد دو حرفی استاندارد اسامی کشورها و بعضی مناطق دیگر جهان است (مثل .ir برای ایران، .jp برای ژاپن، .tv برای جزایر تووالو، )، یا یکی از پسوندهای عام مانند .com، .net، . نوع اول را دامنه مرتبه اول کشوری (به اختصار ccTLD)، و نوع دوم را دامنه مرتبه اول عمومی (به اختصار gTLD) مینامند. بیش از 240 دامنه کشوری و در حال حاضر 15 دامنة مرتبه اول عمومی وجود دارد. از آنجا که نشانی هر دستگاه متصل به اینترنت باید به طور منحصر به فرد قابل شناسایی باشد، نوعی هماهنگی جهانی برای توزیع و حفاظت شمارهها و نامهای اینترنتی لازم است.
این هماهنگی شامل نظارت و مدیریت دادههای تعدادی کارگزار مادر موسوم به کارگزارهای ریشه است که در آن اطلاعات مربوط به دامنههای مرتبه اول نگاهداری میشود و مراجع نهایی نشانییابی در جهاناند. این وظایف همواره به عهده سازمانی به نام IANA(Internet Assigned Numbers Authority) بوده است که از آغاز تا مدتی عملاً به دست یکی از پیشگامان اینترنت به نام جاناتان پوستل، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اداره میشد. از اواخر سال 1998 با تأسیس ICANN، اداره IANA به ICANN سپرده شد. به دلایلی، مدیریت این سه منبع اینترنتی، یعنی شمارههای اینترنتی، نامهای دامنه اینترنتی و کارگزارهای ریشه به یکی از مسایل جنجالی راهبری اینترنت مبدل شده است.
شمارههای اینترنتی
در مورد شمارهای اینترنتی IPv4، کلیه شمارههای قابل تخصیص را IANA میان چهار مرکز ثبت منطقهای توزیع کرده است که این چهار مرکز ثبت نیز به نوبه خود شمارهها را میان ارائه دهندگان عمده خدمات اینترنتی (در حال حاضر حدوداً 8000 سازمان در سراسر جهان) توزیع میکنند. این چهار مرکز ثبت عبارتند از APNIC (برای ناحیه اقیانوس آرام و جنوب آسیا)، RIPE (برای اروپا، خاورمیانه، آسیای مرکزی و شمال آفریقا)، ARIN (برای بیشتر شمال آمریکا، بخشی از دریای کارائیب و جنوب آفریقا) و LACNIC (برای امریکای لاتین و بخشی از دریای کارائیب).
به زودی یک مرکز ثبت مخصوص آفریقا نیز شروع به کار خواهد کرد. نقش IANA اکنون در این فعالیت بسیار محدود است و عمدتاً به هماهنگی لازم در برخی تغییرات توزیع میان مراکز ثبت که ضرورتاً ایجاد میشود اختصاص دارد. شکایتی که در این زمینه مطرح میشود توزیع نامتناسب (نسبت به جمعیت انسانی) تعداد شمارههای IPv4 است به طوری که چند سال پیش به نظر میرسید شمارة کافی برای قسمتهایی از جهان مانند شرق آسیا موجود نباشد. در این زمینه سه نکته قابل ذکر است.
▪ نکته اول اینکه در بدو راهاندازی اینترنت که توسعة همهگیر آن و ظهور تجارت الکترونیک پیشبینی نمیشد، به نظر میآمد شمارههای موجود عملاً غیرقابل استهلاک باشند و از اینرو به متقاضیان اولیه که عمدتاً دانشگاهها، مراکز علمی و بعضی صنایع کشور امریکا بودند با سهلانگاری بلوکهای بزرگی از شمارههای اینترنتی اختصاص یافت.
▪ نکته دوم اینکه پس از جهانی شدن اینترنت و احساس کمبود شمارههای IPv4 در بعضی مناطق جهان، از چند سال پیش یک برنامه به کارگیری شمارههای استفاده نشده همراه با جابجایی شمارهها در امریکای شمالی آغاز شد که منجر به اصلاح قابل ملاحظهای درتوزیع شمارهها شده است به طوری به نظر میرسد IPv4 تا سالها کفاف نیاز را خواهد کرد.
▪ نکته سوم ابداع یک سامانه شمارهگذاری بسیار معظم به نام IPv6 است که استفاده از آن آغاز شده و احتمال استهلاک آن نمیرود. در اینجا لازم است به یک نکته اختلاف که اخیراً در مورد توزیع شمارههای IPv6 بروز کرده است اشاره شود. توسط آقای ژائو رئیس ITU این پیشنهاد مطرح شده است که از آغاز، شمارههای IPv6 یا بخش عمدهای از آن مانند پیش شمارههای تلفنی برحسب هویت کشوری توزیع شود. این پیشنهاد عکسالعمل شدید گروه مراکز ثبت چهارگانه منطقهای را به دنبال داشته است. در بیانیه اخیر این گروه پیشنهاد ژائو به دلایل زیر مورد انتقاد قرار گرفته است:
1) این پیشنهاد هیچ منطق فنی ندارد. مرزهای اتصال اینترنتی بر مرزهای سیاسی منطبق نیستند و شمارهبندی براساس هویت کشوری میتواند مخل بهینهسازی مسیریابی باشد.
2) همانطور که نیاز به بازنگری در توزیع IPv4 نشان داد، پیش داوری کلان در مورد توزیع منابع اینترنتی معمولاً موفق نیست و باید یک نظام شناور مبتنی بر نیازهای واقعی و اولویتهای فنی مبنای تصمیمگیری باشد.
3) پیشنهاد ژائو در واقع کوششی برای تفوق بخشیدن به نقش بخش دولتی به کمک یک تصمیم فنی فاقد حسن ذاتی است، و این خلاف روح موازنه میان بخشهای دولتی و غیردولتی است. در هر صورت از آنجا که در کشورهایی که اینترنت تحت کنترل شدید دولت قرار دارد، عملاً یک اپراتور دولتی تأمینکننده اینترنت است، منظور نظر ژائو خود به خود تأمین میشود.
بعضی نمایندگان بخش خصوصی و جامعه مدنی نیز نظر ژائو را از این جهت که تسهیلکنندة سانسور، پالایش و شنود است، مورد انتقاد قرار دادهاند.