ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

ازدواج علی (ع) و فاطمه (س)، در 1 ذی‌الحجه سال دوم هجری رخ داد و خطبه عقد، پیش از آن از سوی پیامبر جاری شده بود. ما در این بخش آسمونی به شرح کامل ماجرای ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) می پردازیم.

 برخی محققان، فاصله خطبه عقد تا عروسی آن دو را ده ماه دانسته‌اند. بر اساس منابع روایی، پیش از امام علی(ع)، کسان دیگری از مهاجران و انصار، تمایل خود برای ازدواج با حضرت فاطمه(س) به پیامبر (ص) اعلام کردند اما با مخالفت وی روبرو شدند.

مهریه حضرت زهرا(س) در منابع مختلف بین 400 تا 500 درهم ذکر شده که این مبلغ، مهر السنة خوانده می‌شود. امام علی(ع)، بر اساس آنچه در روایات نقل شده، برای تامین مهریه، زره خود را فروخته است. در شب ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، مردم مدینه به دعوت پیامبر(ص) اطعام شدند. پیامبر(ص) دست حضرت فاطمه(س) را در دست امام علی(ع) گذاشت و پس از حضور در خانه آن دو برایشان دعا کرد که خداوند دلهایشان را به هم نزدیک و نسلشان را مبارک گرداند.

خواستگاری حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

ماجرای خواستگاری از حضرت فاطمه (س)، با تفاوت‌هایی در منابع شیعه و سنی نقل شده است. بنابر این منابع، چند تن از صحابه در مدینه مانند ابوبکر، عمر بن خطاب و عبدالرحمن بن عوف به خواستگاری فاطمه(س) رفتند. پیامبر (ص) در پاسخ به این درخواست‌ها، ازدواج فاطمه را موکول به خواست و قضای الهی می‌کرده و تاکید کرده است که ازدواج او به دست خداست. بنابر منابع، علی بن ابیطالب در پاسخ به برخی مهاجران که از او پرسیده‌اند چرا از فاطمه خواستگاری نمی‌کند، تاکید کرده است: «به خدا قسم چیزی ندارم.» سرانجام علی(ع) نزد رسول خدا(ص) رفت ولی از روی شرم نتوانست درخواست خود را بگوید. در مرتبه سوم، از پیامبر درخواست ازدواج با فاطمه کرد و پیامبر فرمود: «آیا چیزی داری؟» امام علی(ع) در پاسخ به پیامبر(ص) گفت که جز زره چیزی ندارد. پیامبر(ص)، مهریه فاطمه را دوازده و نیم اوقیۀ طلا قرار داد و زره علی(ع) را به او برگرداند. بنابر برخی نقل‌ها، پیامبر در برابر گلایه برخی مهاجران، بر الهی بودن ازدواج امام علی و فاطمه تاکید کرده است.

خطبه عقد حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

بنابر نقل ابن شهر آشوب در مناقب آل ابی طالب، پیامبر در هنگام ازدواج فاطمه و علی(ع) بر منبر رفت و خطبه‌ای خواند و سپس گفت: خداوند به من دستور داده است که فاطمه را به عقد علی درآورم و من نیز اگر علی راضی باشد، فاطمه را با مهریه 400 مثقال نقره به عقد ازدواج علی درمی‌آورم. سپس امام علی(ع) رضایت خود را اعلام کرد. بنابر برخی روایات، تا زمانی که حضرت فاطمه زنده بوده، خداوند دیگر زنان را بر امام علی (ع) حرام کرده و به همین دلیل، امام اول شیعیان در دوران زندگی فاطمه(س) با زن دیگری ازدواج نکرد.

تاریخ ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

بنابر نقل کلینی در کافی به نقل از امام سجاد (ع)، پیامبر یک سال پس از هجرت به مدینه، حضرت فاطمه(س) را به همسری حضرت علی(ع) درآورد. در تاریخ طبری هم از امام باقر(ع) نقل شده که امام علی(ع) چند شب پیش از اتمام ماه صفر در سال دوّم هجری، با حضرت فاطمه(س) ازدواج کرد. ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبین، پس از ذکر آنچه در تاریخ طبری آمده، اضافه کرده است که امام علی(ع) «بعد از بازگشت از غزوه بدر بر فاطمه(س) وارد شد.» در همین نقل، فاطمه زهرا(س) هجده ساله ذکر شده است. از آنجا که پیامبر(ص) حضرت فاطمه(س) را اول ذی الحجه سال دوم هجری، به خانۀ امام علی(ع) فرستاد، و فاصله زمان عقد تا ازدواج آن دو تقریبا ده ماه بوده است، برخی از محققان به بررسی دلایل تسریع پیامبر در اجرای صیغه عقد پرداخته و احتمال داده‌اند شاید مقصود پیامبر از اجرای خطبه عقد آن بوده که خواستگاران قبلی، پاسخ روشنی دریافت کنند. به تاخیر انداختن ازدواج، همچنین به منظور رشد و نموّ جسمی حضرت زهرا(س) هم تحلیل شده است.

مهریه و جهیزیه حضرت فاطمه (س)

منابع تاریخی میزان مهریه حضرت زهرا (س) را بین 400 تا 500 درهم ذکر کرده‌اند. در حدیثی از امام رضا(ع) میزان مهریه که به مَهْر السنّه مشهور است، پانصد درهم تعیین شده است. در میزان دقیق وزن درهم، اختلاف وجود دارد، اما بر اساس برخی آثار فقهی، پانصد درهم معادل 1250 گرم تخمین زده شده است. در دوران پیامبر، هر ده درهم نقره، معادل یک دینار طلا بوده است و بر این اساس، مهریه حضرت زهرا(س)، معادل 170 تا 223 گرم طلا تخمین زده می‌شود.

بنابر گزارش شیخ طوسی در کتاب أمالی، امام علی(ع) برای تأمین مهریه، زره خود را فروخت پس از آنکه مهریه به دست پیامبر رسید، بی آنکه آن را بشمارد، اندکی از پول را به بلال داد تا برای فاطمه عطر تهیه کند. پیامبر اکرم(ص) سپس باقیمانده پول را برای تهیه وسائل موردنیاز زندگی، به ابوبکر داد و عمار یاسر و چند تن از یاران خود را با او همراه ساخت.

شیخ طوسی فهرست جهاز حضرت فاطمه را در کتاب أمالی ذکر کرده است؛ این موارد عبارتند از:

• پیراهنی به بهای هفت درهم
• روسری‌ای به بهای چهار درهم
• قطیفه مشکی بافت ‏خیبر
• دو رختخواب که یکی از لیف خرما و دیگری از پشم گوسفند پر شده بود.
• چهار بالش از چرم طائف
• حصیر
• آسیاب دستی
• ظرفی مسی برای شستن لباس
• مَشکی از پوست
• قدحی برای شیر
• آفتابه‌ای قیراندود
• کوزه‌ای سبزرنگ
• دو کوزه سفالی

فاطمه، چنانکه در برخی منابع آمده، پس از عروسی خود با تقاضای زنی مستمند روبه‌رو شد و پیراهن نو خود را به او بخشید و خود به لباسی مستعمل اکتفا کرد.

ولیمه شب عروسی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

بر اساس منابع روایی، پیامبر اکرم (ص)، بلال حبشی را فراخوانده و از او خواست که یک گوسفند و پنج مُد جو تهیه کند تا مهاجران را دعوت کند و برای ازدواج امام علی و فاطمه(س) ولیمه بدهد. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که در این دیدار به بلال فرمود: «دوست دارم از سنت‌های امت من این باشد که در ازدواج، ولیمه داده شود.» پس از آنکه بلال، ولیمه را آماده ساخت، مردان به دعوت پیامبر(ص) در مسجد حضور یافته و از آن غذا خوردند و پس از آن، باقیمانده غذا به دستور پیامبر به بلال داده شد تا برای زنان و کودکان برده شود.

دعای پیامبر (ص) برای حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)

پیامبر(ص) پس از ولیمه عروسی، دست فاطمه(س) را در دست علی(ع) گذاشت و پس از آنکه به خانه خود رفتند، به آنها پیوست، ظرف آب طلب کرد و در ضمن پاشیدن مقداری آب روی سر و میان شانه‌های حضرت فاطمه(س)، از خداوند خواست که آن دو را تطهیر کند، همانطور که پیامبر را تطهیر کرده است. پیامبر همچنین از آن دو خواست از آن آب بنوشند، روی‌شان را با آن بشویند و با آن مضمضه و استنشاق کنند. وی در پایان برای آن دو دعا کرد و فرمود: «خداوند دلهایتان را به هم نزدیک و مهربان کند و نسل شما را مبارک گرداند و کارهای شما را اصلاح کند.»

نقل مکان حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) به همسایگی پیامبر بعد از ازدواج

بر اساس منابع تاریخی، خانه امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، چند روز پس از ازدواج به همسایگی پیامبر منتقل شد؛ چرا که دوری فاطمه برای پیامبر دشوار بوده است. پیامبر ابتدا به دنبال آن بوده که آن دو را در خانه خود جای دهد، اما حارثة بن نعمان، یکی از صحابه، خانه خود را که در همسایگی پیامبر بود، در اختیار او گذاشت تا خانه علی و فاطمه باشد.