ایده هایی برای طراحی فضای باز شهری

یکی از عناصر اساسی شهر، فضاست. با توجه به رویکردهای متفاوت، درک و برداشت های مختلفی از فضا می توان داشت. در واقع فضاهای شهری یکی از مهمترین مولفه های هر شهر و کشوری است. پورتال آسمونی در ادامه این مقاله مطالب بسیار مفید و کاربردی در همین مورد عنوان می کند که در ادامه می خوانید. از شما عزیزان دعوت می کنیم تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید

به‌طور کلی فضاهای شهری به دو دسته فضای عمومی و فضای خصوصی تقسیم می‌شود. واضح است که محدوده‌ها و مکان‌هایی که برای قشری خاص و کاملا اختصاصی طراحی می‌شود، شامل فضای خصوصی هستند، مانند مسکن.

این در حالی است که عرصه عمومی به نوعی یک قلمرو همگانی است که عموم مردم یک شهر حق حضور در آن را دارند. فضاهای عمومی، آن دسته از فضاهای هستند که «عموم شهروندان بدون نیاز به کنترل و… حق ورود و حضور در آنان را دارند»، فضاهایی چون خیابان‌ها، پارک‌ها، میدان‌ها، بازارها و مساجد. به‌عبارت دیگر، مراد از عمومی بودن فضا، حضور افراد از اقشار و سنین مختلف، و جریان داشتن فعالیت‌های متنوع اجتماعی و خدماتی در آن است. بنابراین فضای عمومی شهری، فضای باز قابل حضور برای گروه‌های مختلف اجتماعی است که پویایی و کارایی آن نیازمند تعاملات اجتماعی و برخوردهای متنوع است.

 مهم‌ترین معیاری که در ارزیابی شهرها و محیط‌های شهری باید لحاظ شود، کیفیت عرصه‌های عمومی شهری موجود در آن است. واقعیت اجتناب‌ناپذیر این است که مردم بر اساس کیفیت آنچه در پیرامون خود می‌بینند و تجربه می‌کنند، در مورد آن قضاوت می‌کنند. این دسته از فضاها علت مقیاس عملکردی و همچنین طیف متنوع و گسترده مخاطبان خود دارای بیشترین سهم در حیات جمعی شهروندان هستند، از این‌رو افزایش کیفیت این دسته از فضاها بیش از سایر انواع فضاها موجب ایجاد جامعه شهری سالم و شکوفا خواهد شد.

فضای شهری :

برای شناختن فضای شهری نخست باید دو مقوله را شناحت. 1- فضا 2- شهر

1- فضا : space :

( فضای خالی) مکانی که مابین عناصر ساخته شده، و مشاهدات واقع می شوند ( عرصه خالی) محیط پیرامون را اگر بشناسیم می توانیم به دو عرصة ساخته شده و ساخته نشده تقسیم کنیم.

محیط های ساخته نشده  فضا

محیط های ساخته شده  توده که همان ساخت و سازها و ساختمانها است

تعریف فضای شهری :

عرصه های خالی و  ساخته نشده محیط پیرامون که در شهرها قابل مشاهده و درک می باشد و محل حرکت استفاده و تکاپوی طیف عام مردم و شهروندان میباشد و قابلیت جانمایی کلیه فعالیتها و خدمات شهری را دارد.

فضای شهری: فضای باز موجود در محیط پیرامون خود که از نظر قانونی شهر باشد را فضای شهری می گویند.

هرچه شناخت فضای شهری قویتر باشد تحلیل فضای شهری دقیقتر است.

از شناخت فضای شهری به تحلیل فضای شهری می رسیم تا به طراحی فضاهای شهری برسیم. شناخت قوی منجر به تحلیل قوی و تحلیل قوی منجر به طرحی قوی می شود.

نکاتی درمورد طراحی فضاهای شهری:

در طراحی فضای شهری باید به  موقعیت و  شناخت کلیه پارامترهای مورد نظر در مرحله شناخت و تحلیل آنها و در نهایت دستیابی به مطلوبیت بعنوان یک شاخص هدف توجه داشت.

در شناخت فضای شهری، معیارها، شاخص ها، و خواسته های مخاطبین فضای شهری استفاده کنندگان دست یابیم.

عرصه طراحی ، فضاهای باز شهری هستند.

در ادبیات نظری معاصر، فضای شهری را عمدتا منوط به دو نوع فضای میدان و خیابان می داند.

عمدتاً دو نوع فضای شهری از دیدگاه کالبدی و زیبایی شناسی  در عرصه شهرها وجود دارند.

1- میادین

2- خیابان ها

خیابان ها  مسیر حرکت و عبور وسایل نقلیه و پیاده و عرصة بروز فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، و کالبدی است.

-  وجوه اهمیت خیابان ها :

1- شناخت کلی از شهرها و محیط های قابل زندگی (محیط پیرامون) تأثیر بسیار زیادی در شناسایی و شناساندن این دید می تواند داشته باشد.

2- در شکل کلی ساختار شهرها و فضاهای شهری تأثیر زیادی دارد هنگامی که از نظر ساختاری و کالبدی شکل به خیابان ها بدهیم می توان با طراحی و جانمایی خیابان ها و همجنین نوع و نحوة نگرش طراحی می توان درشکل گری فضای شهری دخیل باشیم.

3-در شکل کلی- ساختار کلی  استخوان بندی فضای شهری تأثیر دارد.( خیابان نقش اساسی در شکل گیری و طراحی فرم فضاهای شهری و شناخت ساختار و استخوان بندی فضای شهری دارد)

4-در فرم کلی و نوع هویت بخشی به فضای شهری تأثیر دارد.  فرم هندسی در جمع بندی کلی میتوان یک تصویر ذهنی از شهرها و فضای شهری داشته باشیم. مثال : شبکه های شطرنجی شکل کلی شطرنجی فرم خیابان ها تأثیر بسیار زیادی در محیط پیرامون دارد.

5- در تحلیل فرم فضای شهری هویت بخشی و میزان خوانایی شهرها نقش مهمی دارد. استخوان بندی کلی فضاهای شهری را می توان با شکل خیابانها بشناسیم.

6- خیابان عرصه بروز فعالیت های اجتماعی و اقتصادی است. شامل رفت و آمدها، گفت وگوها، تبادلات اجتماعی محل خرید و فروش و تبادلات اقتصادی

7-  خیابانهای عمدتاً عرصه طراحی بناها و ساختمانها و کالبد شهرها و فضاهای شهری دارند و جنبه های ظهور و بروز طراحی کالبدی را (معماری- طراحی شهری) در این فضا مشدهده می شود. آثار معماری و تجسم های زیبایی شناسی را در این فضا مشاهده می کنیم.

8-  ارتباط خیابانها با مباحث اقتصادی (خیابان بعنوان یک مرکز عرضه و تبادلات اقتصادی شناخته می شود) پویاترین مکان های فضای شهری بازارهاست پس جایی که بخواهیم پویایی در فضای شهری ایجاد کنیم در آن مکان بازار احداث می کنیم. با توجه به این موضوع :

a ) طراحی خیابان بعنوان یک فعالیت طراحی شهری تأثیر بسیار زیادی در ایجاد پویایی و تزریق مطلوبیت فضایی در فضای شهری را دارد. [ همجواری این عامل با فضاهای شهری بعنوان یک عنصر یا شاخصة مطلوبیت زا شناخته می شود]

1. b) خیابان بعنوان یک فضای شهری عرصه فعالیت های اقتصادی و بعنوان مرکزی برای مبادلات اقتصادی مطرح است (یعنی در یک فضای شهری امکان ایجاد مراکز اقتصادی مغازه ها، پاساژها) در این فضای شهری وجود دارد.

9- سطح وسیعی از شهرها و فضاهای شهری ، را خیابان بخود اختصاص داده است.

گاهی از خیابان فقط برای دسترسی استفاده نمی شود بلکه می توان از آن برای ایجاد فضاهای پویا و عرصه های اجتماعی استفاده کرد. چنانچه از خیابان برای این بحث استفاده شود می توان سطوح مورد نظر را افزایش داد.

در کشورهایی مانند ایتالیا ،  در خیابانهای  خاص زمان گذشته که به نوعی میراث هویتی باقیمانده از دوران گذشته است، بعضاً کارکرد آن به گونه ای بوده که خیابان هم محل حرکت ماشین و هم حرکت پیاده بوده است. در زمانه پیش رو سعی کرده اند بطور کلی حرکت ماشین را محو کنند و  خیابان و فضای شهری حاصل از آن را اختصاص به پیاده بدهند.

10- از خیابان بعنوان مهمترین محل بروز و طراحی و نمایش عناصرسیمای شهری و به طور کلی سیمای شهر نام برده می شود. ( در مفاهیم سیمای شهری و تشدید ساختار سیمای شهر خیابان نقش اساسی دارد)

11- خیابان بعنوان مهمترین و حساس ترین عرصه  بروز طراحی شهری مطرح می باشد. منظور از خیابان در اینجا به معنای چند مفهومه آن است یعنی صرفاً برای حرکت نیست بلکه خیابان به منظور پویایی،ایجاد حرکت پیاده و … استفاده می شود و نه فقط برای حرکت ماشین. (نقش دسترسی و نقش اجتماعی )

12- خیابان بعنوان مهمترین عامل ارتباطی در فضاهای شهری نام برده میشود. هر یک از Zone ها یک فضای شهری اند. برای ارتباط بین آنها 2 نوع عام ارتباطی  وجود دارد : 1- ارتباط عملکردی 2- دسترسی ها

این ارتباط دهنده ها علاوه بر مرتبط سازی می تواند خودش بعنوان یک فضای شهری مطرح باشد.