شرکت هواپیمایی هما (هواپیمایی ملی ایران)

ایران ایر شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران با نام رسمی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران است که در ایران از ابتدای تأسیس با نام هُما (هواپیمایی ملی ایران) شناخته می‌شود. برای آشنایی با شرکت هواپیمایی هما (هواپیمایی ملی ایران) این بخش آسمونی را تا پایان مطالعه نمایید.

شرکت هواپیمایی هما (هواپیمایی ملی ایران)

ایران‌ایر که یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های هواپیمایی فعال در خاورمیانه است هم‌اکنون به بیش از 40 مقصد داخلی و بین‌المللی پرواز انجام می‌دهد. دفتر مرکزی ایران‌ایر در فرودگاه مهرآبادتهران قرار دارد و پایگاه اصلی پروازی این شرکت که بیشتر پروازهای ایران‌ایر از مبدأ یا به مقصد آن انجام می‌شود برای پروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد و برای پروازهای خارجی فرودگاه امام خمینی تهران است. بر اساس آمار، ایران ایر سالیانه بیش از 6 میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند.

تاریخچه شرکت هواپیمایی هما

دو تن از بازرگانان ایرانی، به‌نام‌های رضا افشار و غلام ابتهاج در سال 1321، نخستین شرکت هواپیمایی حامل پرچم ایران را با نام ایرانیان ایرویز تأسیس نمودند. این شرکت در ابتدا فقط در مسیر تهران-مشهد به جابجایی مسافر و بار می‌پرداخت ولی سپس در مسیرهای داخلی تهران-اصفهان-شیراز-بوشهر-آبادان-اهواز نیز پروازهایش را ادامه داد و علاوه بر این‌ها، در مسیرهای بین‌المللی، به تل‌آویو، قاهره، بغداد و پاریس نیز فعالیت می‌کرد. ناوگان هوایی این شرکت از تعدادی هواپیمای داگلاس دی سی 3 تشکیل شده بود. بعدها تعدادی هواپیمای داگلاس دی‌سی-4 و پس از آن هواپیماهای ویکرز ویسکونت نیز به ناوگان ایرانین ایرویز اضافه شد.

در سال 1333، یک شرکت هواپیمایی خصوصی دیگر به نام پارس یا پرشین ایرسرویس در تهران تشکیل شد. هواپیمایی پارس ابتدا به صورت باربری و با استفاده از هواپیماهای آورو یورک کار خود را آغاز نمود و پروازهایی را از تهران به بیروت، بریندیسی و بازل از طریق آبادان انجام می‌داد. پس از آن، این شرکت با خرید هواپیمای داگلاس دی سی -7 سی از شرکت بلژیکی سابنا توانست از دو شهر آبادان و تهران به مقاصد پاریس، لندن، بروکسل و ژنو پروازهایی را به صورت مرتب انجام دهد.

در روز 5 اسفند سال 1340، دو شرکت ایرانیان ایرویز و پرشین ایرسرویس در یکدیگر ادغام شدند و شرکت هواپیمایی ملی ایران (هما)، با نام بین‌المللی ایران ایر (IRAN AIR) تأسیس گردید. این شرکت، ملی اعلام شد و تمام امکانات و پرسنل دو شرکت مذکور را در اختیار گرفت و از فروردین ماه سال 1341 فعالیت‌های خود را آغاز کرد.

هما پروازهای خود را با بهره‌گیری از هواپیماهای داگلاس دی سی 3، داگلاس دی‌سی-6، ویکرز ویسکونت و آورویورک آغاز نمود و در سال 1342 به عضویت کامل یاتا درآمد.

شرکت هواپیمایی هما پیش از انقلاب 1357

اولین پرواز هما با هواپیماهای جت در سال 1344 با استفاده از یک فروند بوئینگ 727–100 در مسیر تهران-بیروت انجام شد. پس از آن شرکت تصمیم به تبدیل تمام ناوگان خود به هواپیماهای جت گرفت. با شروع دهه 1350 عصر طلایی هما نیز آغاز گشت. در سال 1350 تعدادی بوئینگ 737–100 و در سال 1353 تعدادی بوئینگ 727–200 وارد ناوگان شرکت شد. همچنین تحویل هواپیماهای گران‌قیمت بوئینگ 747 از نوع 100 و 200 و اس پی از سال 1354 آغاز گشت.

در میانه دهه هفتاد میلادی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به‌طور روزانه به قارهٔ اروپا انجام می‌داد، در این دوره، هواپیمایی ملی ایران تنها در مسیر تهران-لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می‌داد. خط هوایی تهران به فرودگاه جان اف کندی نیویورک در سال 1354 با بهره‌گیری از بوئینگ 707 و با یک توقف در فرودگاه هیثرو لندن آغاز شد. با خرید بوئینگ‌های 747 اس پی، هما این هواپیماهای دوربرد را در مسیر تهران-نیویورک به کار گرفت و به این ترتیب طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان را راه‌اندازی کرد.

در 16 مهر سال 1351 هما قرارداد خرید دو فروند هواپیمای مافوق صوت کنکورد را با کنسرسیوم انگلیسی-فرانسوی آن به امضاء رساند. البته این هواپیماها هرگز به ناوگان هما وارد نشدند، چرا که در آوریل 1359 با توجه به روی دادن انقلاب ایران و دگرگون شدن سیاست‌های حکومت، این قرارداد فسخ شد. هما آخرین شرکت هوایی خارجی بود که قرارداد خرید این هواپیما را فسخ می‌کرد.

در سال 1356 هما 6 فروند ایرباس مدل آ-300 را برای به‌کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره‌بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. در پایان این سال هما به بیش از 31 مقصد در داخل و خارج از ایران، از پکن و توکیو تا نیویورک به‌طور روزانه پرواز می‌کرد و در حال راه‌اندازی خطوط هوایی جدیدی به مقصد لس آنجلس و سیدنی بود.

در سال‌های پایانی دههٔ هفتاد، هواپیمایی ملی ایران به‌عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می‌شد و در عین حال یکی از ایمن‌ترین، مدرن‌ترین، و پردرآمدترین شرکت‌های هواپیمایی دنیا نیز به‌شمار می‌رفت. در سال 1355 هما پس از شرکت استرالیایی کوانتاس ایمن‌ترین شرکت هوایی جهان لقب گرفت؛ تا پیش از انقلاب اسلامی تنها حادثه هما مربوط به سقوط یک فروند داگلاس دی‌سی-3 این شرکت در سال 1331 می‌شد در آن سال‌ها هما سعی داشت از موقعیت استراتژیک ایران به عنوان نقطه‌ای میان شرق و غرب عالم به نحو احسن استفاده کرده و ایران را به مرکز ترانزیت بار و مسافر در جهان تبدیل کند.

شرکت هواپیمایی هما پس از انقلاب 1357

پس از پیروزی انقلاب ایران، با دگرگون شدن سیاست‌های حکومت، انجام برخی پروازهای بین‌المللی هما تغییر نمود و از 26 فوریه 1979، تعدادی از آن‌ها نظیر تهران-تل آویو به کلی تعطیل شد. همچنین تهران به تنها مرکز انجام پروازهای بین‌المللی شرکت تبدیل شد و قرار شد فرودگاه بین‌المللی شیراز تنها در موقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد؛ بنابراین تمام فرودگاه‌های ایران به جز فرودگاه بین‌المللی مهرآباد شبکه پروازهای بین‌المللی خود را از دست دادند.

در دهه 1980 با توجه به جنگ هشت ساله ایران و عراق و مشکلات ناشی از آن پیشرفت چندانی در هما صورت نگرفت. در این دوران اکثر پروازهای داخلی و بین‌المللی شرکت با لغو یا تأخیرهای مکرر روبرو می‌شد. در آن زمان همچنین تمام پروازهای شرکت به مقصد فرودگاه آبادان مرکز فعالیت‌های نفتی ایران تعطیل شد. این روند تا زمان برقراری آتش‌بس بین در سال 1988 یافت.

نام رسمی شرکت در سال 1981 به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر یافت. در این سال هما 1٫7 میلیون مسافر را جابجا کرد.

با آغاز دهه 1990 میلادی با وجود افزایش شدید تقاضا برای سفرهای هوایی، به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه صنعت هوایی ایران از سوی آمریکا، هما تنها توانست چند فروند هواپیمای کوچک فوکر 100 را از شرکت سازنده هلندی آن خریداری کند.

از مهم‌ترین اتفاقات دیگر دههٔ نود میلادی برای هما می‌توان به راه‌اندازی شرکت‌های هواپیمایی خصوصی در ایران اشاره کرد. با توجه به سیاست‌های کیش ایر تأسیس شدند که به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان بخشیدند. در حال حاضر شرکت هواپیمایی در حال رشد ماهان را می‌توان مهم‌ترین رقیب داخلی هما ارزیابی کرد.

در سال‌های پایانی دهه 1990 با توجه به بهبود روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا در دوره ریاست جمهوری محمدخاتمی، هما توانست قرارداد خرید چند فروند هواپیمای مدرن ایرباس ای 200–330 را با شرکت اروپایی ایرباس نهایی کند، این قرارداد هم در سال 2001 با توجه به فشارهای ایالات متحده آمریکا لغو شد. در همان سال شرکت 5 فروند ایرباس آ-310–200 و 1 فروند ایرباس آ-310–300 را به صورت دست دوم از ترکیه خریداری کرد. از جدیدترین اقدامات هما می‌توان به خرید دو فروند ایرباس آ-300–600 دستِ دوم از شرکت المپیک ایر یونان اشاره کرد.

تحریم‌های آمریکا علیه ایران که شامل ممنوعیت فروش هواپیما و قطعات آن می‌شود مهم‌ترین مانع بر سر رشد هما به‌شمار می‌رود. امروزه به دلیل این تحریم‌ها، هما ناوگانی فرسوده و قدیمی دارد. این شرکت نه تنها جایگاه ممتاز جهانی خود در دهه هفتاد را به کلی از دست داده بلکه با سرمایه‌گذاری برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند امارات عربی متحده، قطر و بحرین بر صنعت هوایی خود، در منطقه خاورمیانه نیز به عنوان یک شرکت هواپیمایی درجه دو شناخته می‌شود.

بسیاری از پروازهای بین‌المللی هما به دلیل کمبودهای این شرکت متوقف شده و شبکه پروازی داخلی این شرکت نیز با وجود افزایش تقاضاها تغییر چندانی نکرده‌است. به دلیل عمر زیاد هواپیماهای این شرکت میزان تأخیر پروازهای آن نیز افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته‌است. بسیاری از هواپیماهای هما به دلیل نقائص فنی جزئی بازنشسته شده‌اند، چرا که شرکت قدرت تعمیر و تأمین قطعات یدکی آن‌ها را ندارد. نمونه این هواپیماها را می‌توان در فرودگاه مهرآباد دید. یک بوئینگ 747 اس پی این شرکت نیز بعد از شکستن ارابه فرود آن در سال 2004 در فرودگاه پکن، بلا استفاده شده‌است. با این حال هما سعی دارد با اجاره یا خرید هواپیماهای دست‌دوم از کشورهایی مانند ترکیه یا خرید هواپیماهای روسی بخشی از کمبودهای خود را رفع کند، در ژوئن سال 2006 میلادی پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان پیشنهادی به جمهوری اسلامی ایران ارائه دادند که براساس آن به ازای تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای امتیازاتی به ایران تعلق می‌گرفت، از جمله این امتیازات لغو تحریم‌های هوایی علیه ایران بود که ایران پاسخ منفی داد.

سعید حسامی مدیرعامل وقت هما در مصاحبه با روزنامه ابرار اقتصادی پیرامون احتمال قطع پروازهای ایران ایر به اروپا بر اثر تحریم گفت: «اتحادیه اروپا تصمیم خود را گرفته‌است و به سرعت تلاش می‌کند تا زمینه را برای قطع پروازها فراهم کند.»

در سال 1394 پس از اجرای توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها، شرکت هواپیمایی ایران ایر توانست در 28 ژانویه، قرار داد 118 فروند هواپیما با ایرباس امضا کند.

تحریم و اجازهٔ پرواز به اروپا برای شرکت هواپیمایی هما

تحریم‌های پی در پی صنعت هوایی و شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا، ایران ایر را به کلی از روزهای طلایی خود دور کرد و امکان نوسازی ناوگان و استفاده از ناوگانی مدرن را از این شرکت گرفت، در نتیجه ایران ایر مجبور بود از هواپیماهایی قدیمی خود که قبل از انقلاب تهیه کرده بود برای پروازهایش استفاده کند. در همین رابطه در سال 2010 اتحادیه اروپا پرواز هواپیماهای بوئینگ 727، بوئینگ 747 ایران ایر را به علت فرسودگی و نا امنی بر فراز اروپا ممنوع اعلام کرد و محدودیت‌هایی برای پروازهای ایران ایر به اروپا به وجود آورد. از جمله این محدودیت‌ها عدم ارائه خدمات فرودگاهی به هواپیماهای ایران ایر به خصوص سوخت‌گیری بود. به همین علت هواپیماهای ایران ایر که عازم غرب اروپا بودند یا باید به مقدار کافی برای رفت و برگشت سوخت همراه می‌داشتند یا در میان مسیر در یکی از کشورهای اروپای شرقی یا فرودگاهی که شامل تحریم‌ها نمی‌شد برای سوخت‌گیری توقف می‌کردند. دامنه فشارها به ایران ایر به جایی رسید که یاتا، انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی، تمامی تسویه حساب‌های شرکت‌های هواپیمایی را با هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به حالت تعلیق درآورد.

محدودیت‌های مختلف ایران ایر برای پروازهای اروپایی تا سال 2012 ادامه داشت. در سال 2012 تحریم‌های ایران ایر مقداری کاهش یافت و اتحادیه اروپا به ایران ایر اجازه سوخت‌گیری در فرودگاه‌های شهرهای همچون لیوبلیانا، بوداپست، بلگراد و پراگ را داد. به عنوان مثال پروازهای هما به سوئد به گونه‌ای بود که هواپیماهای این شرکت مجبور بودند در مسیر برگشت به تهران در فرودگاه پراگ توقف کرده و سوخت‌گیری کنند. این تحریم‌ها و توقف‌ها برای سوخت‌گیری ایران ایر را با ضررهای هنگفتی مواجه کرد و باعث شد تعدادهای پروازهای این شرکت به اروپا کاهش یابد اما به جز پروازهای ژنو پروازهای ایران ایر به هیچ‌کدام از شهرهای اروپایی قطع نشد.

با آغاز اجرای برجام توسط ایران و کشورهای طرف قرارداد در سال 2016 بخش زیادی از تحریم‌های صنعت هوایی ایران لغو شد. این مورد باعث شد که سوخت‌گیری هواپیماهای هما در بیشتر مقاصد اروپایی از سر گرفته شود و ایران ایر امکان این را داشته باشد تا با خرید هواپیماهای نو پروازهای خود به اروپا با کیفیت بهتری انجام دهد. هم‌اکنون بیشتر پروازهای ایران ایر به اروپا توسط ایرباس‌های ای 321 و 330 خریداری شده بعد از برجام انجام می‌شود.

خانوادهٔ هما

خانواده هواپیمایی ملی ایران امروزه تنها شامل یک شرکت حمل و نقل هوایی بار با نام ایران ایر کارگو است در صورتی که در گذشته شرکت هواپیمایی ایران ایرتور و گروه هتل‌های هما نیز از شرکت‌های تابعهٔ ایران ایر و از خانواده هما به‌شمار می‌رفتند که هر دو به علت مشکلات مالی فروخته و واگذار شدند. گروه هتل‌های هما به سازمان تأمین اجتماعی و هواپیمایی ایران ایر تور به بخش خصوصی فروخته شدند.

ایران ایر کارگو

ایران ایر کارگو که در حال حاضر تنها شرکت زیرمجموعهٔ ایران ایر محسوب می‌شود با ناوگانی متشکل از سه فروند هواپیما وظیفه حمل و نقل بار را برای هُما بر عهده دارد. از میان سه فروند هواپیمای ناوگان این شرکت که همگی فرسوده و دارای عمر بالایی هستند هم‌اکنون تنها یک فروند بوئینگ 747–200اف فعال و عملیاتی است.

ایران ایرتور

هواپیمایی ایران ایرتور یک شرکت هواپیمایی ارزان‌قیمت است که قطب آن در فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد (MHD) قرار دارد. این شرکت با هدف افزایش مسیرهای پروازی ایران ایر در داخل کشور تأسیس شده‌بود ولی در سال 1394 به بخش خصوصی واگذار شد.

گروه هتل‌های هما

گروه هتل‌های هما یکی از شرکت‌های تابعهٔ ایران ایر بود که مالک چندین هتل در شهرهای بزرگ ایران بود. این هتل‌ها در تهران، شیراز، بندرعباس و مشهد (2 هتل) قرار دارند. این 5 هتل جمعاً دارای 800 اتاق مجهز هستند که ساخت همگی آن‌ها، به‌جز هتل دوم مشهد، در پیش از سال 1357 صورت گرفته‌است؛ هتل دوم مشهد در دههٔ 70 خورشیدی ساخته‌شد. در سال 1391، گروه هتل‌های هما به سازمان تأمین اجتماعی فروخته‌شد و اکنون از شرکت‌های تابعهٔ این سازمان است.

مقصدهای پروازی شرکت هواپیمایی هما

ایران ایر در حال حاضر به 35 شهر در ایران و 26 شهر اروپایی و آسیایی پرواز انجام می‌دهد که این مقاصد با نوسازی و مدرن سازی ناوگان هما در حال افزایش است.

قرارداد نماد مشترک شرکت هواپیمایی هما

ایران‌ایر با شرکت‌های هواپیمایی زیر قرارداد نماد مشترک دارد (ژانویهٔ 2017):

• آئروفلوت
• آستریا ایر
• هواپیمایی آذربایجان
• ترکیش ایرلاینز
• لوفت‌هانزا

پروازهای حج شرکت هواپیمایی هما

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های سالیانهٔ هما ، انتقال حجاج ایرانی به عربستان و بازگرداندن آن‌ها بوده‌است. این شرکت سالیانه و در کنار انجام پروازهای عادی و برنامه‌ای خود، به صورت چارتر ده‌ها هزار زائر را در زمان حج از شهرهای مختلف ایران به عربستان منتقل می‌کرد. با این وجود به علت تعداد زیاد زائران و کمبود هواپیما در ناوگان ایران ایر همه ساله مشکلاتی را برای ایران ایر به وجود می‌آورد تا اینکه عربستان بعدها اعلام کرد شرکت هواپیمایی ملی عربستان سعودی باید سهمی از پروازهای حج هر کشور داشته باشد که این باعث شد مشکلات هما تا حدودی مرتفع گردد. تا سال 1394، 50 درصد پروازهای حج ایران توسط ایران ایر و 50 درصد دیگر توسط هواپیمایی سعودی انجام می‌شد. در سال 1395 با بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و عربستان پروازهای حج متوقف شد و هیچ‌کدام از دو شرکت پروازی به کشورهای یکدیگر انجام ندادند. در سال 1396 این پروازها از سر گرفته شد اما شرکت هواپیمایی سعودی حاضر به انجام تمام پروازهای خود به ایران نشد و این باعث شد که 75 درصد حجاج از شهرهای مختلف ایران، توسط ایران ایر به مدینه و جده انتقال یابند. ایران ایر در پروازهای حج 1396 خود برای تعدادی از پروازها از ایرباس‌های ای-330 که بعد از برداشته شدن تحریم‌های صنعت هوایی ایران خریداری کرده بود، استفاده کرد. علاوه بر این، این شرکت برای عملیات بازگشت حجاج به ایران یک فروند بوئینگ بوئینگ 400–747 نیز اجاره کرد تا برای انجام پروازها دچار مشکلات جدی نشود.

ناوگان شرکت هواپیمایی هما

با توجه به تحریم‌های متعددی که صنایع مختلف ایران را در طی چهل سال گذشته مورد هدف قرار دادند شرکت‌های هواپیمایی ایرانی از جمله شرکت‌های هواپیمایی محسوب می‌شوند که دارای فرسوده‌ترین و مسن‌ترین ناوگان هستند که ایران ایر نیز از این قاعده مستثنی نیست و میانگین سنی ناوگان این شرکت در حال حاضر به بیش از 22 سال می‌رسد که از استانداردهای بین‌المللی بسیار بالاتر است.

در ژانویه2017 و به دنبال توافق هسته‌ای ایران با پنج کشور قدرتمند جهان، تحریم‌های صنعت هوایی ایران بعد از نزدیک به چهل سال برداشته‌شد و این امکان تاریخی برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی فراهم شد تا ناوگان خود را بازسازی کنند و هواپیمای نو را به‌طور مستقیم از شرکت‌های بزرگ خریداری کنند.

در آذرماه سال 1395 و به دنبال سفر رئیس‌جمهور ایران به فرانسه و ایتالیا، قرارداد خرید 100 فروند در تایپ‌های مختف به ارزش 10 میلیارد دلار بین ایران ایر و ایرباس به امضا رسید. ایران ایر در همین سال و در قرارداد تاریخی دیگری که بزرگترین قرارداد تجاری مابین ایران و آمریکا بعد از انقلاب محسوب می‌شد سفارش ساخت 80 فروند هواپیما را به بوئینگ داد و با این شرکت به توافق رسید. در سال 2018 مدیرعامل بوئینگ اعلام کرد نخستین بوئینگ در سال 2019 شاید تحویل ایران ایر داده شود.

در فوریه سال 2016 ایران ایر قرارداد ساخت 20 فروند هواپیمای دیگر را از نوع ای تی آر 600–72 با شرکت ای تی آر با حق گزینش 20 فروند دیگر به امضا رساند که اولین سری از این هواپیماها نیز با تحویل 4 فروند در اردیبهشت ماه سال 1396 وارد ناوگان این شرکت شدند. در مهر ماه نیز 2 فروند از این سری هواپیماها وارد کشور شد تا مجموع ای اتی آر 600–72 به 6 و مجموع هواپیماهای تحویلی به 9 برسد. در دی ماه 96 نیز 2 فروند ای تی آر 600–72 در فرودگاه مهرآباد بر زمین نشستند تا مجموع هواپیماهای ای تی آر تحویل شده به این شرکت به عدد 8 برسد. تحویل هواپیماهای جدید ایران ایر یک ماه بعد از امضای قرارداد و از دی 1395 (ژانویهٔ 2017 میلادی) با تحویل نخستین فروند از هواپیماهای ایرباس ای 200–321 توسط ایرباس آغاز شد. ایرباس همچنین در اسفند 95 و فروردین 96 (مارس 2017 میلادی) نیز دو فروند ایرباس ای 200–330 به ایران ایر تحویل داد. هواپیماهای تحویلی به ایران ایر به سفارش شرکت هواپیمایی اویانکا ساخته شده بودند اما به دلیل مشکلات مالی این شرکت تحویل داده نشده بودند و با امضای قرارداد ایران ایر با ایرباس این هواپیماها بر اساس قرارداد به ایران ایر داده شدند. هر دو هواپیمای ایرباس ای 200–330 تحویلی به ایران ایر در هنگام ورود به ناوگان ایران ایر تنها پروازهایی آزمایشی جهت تعیین سلامت هواپیما انجام داده بودند.

ناوگان فعلی شرکت هواپیمایی هما

• ایرباس ای 200–300بی2
• ایرباس ای 200–300بی4
• ایرباس ای 600–300 آر
• ایرباس ای 300–310
• ایرباس ای 200–320
• خانواده ایرباس ای 320 نئو
• ایرباس ای 200–321
• ایرباس ای 200–330
• ایرباس ای 900–330 نئو
• ایرباس ای 1000–350
• ای‌تی‌آر 600–72
• فوکر 100
• مک‌دانل داگلاس ام‌دی-82
• ناوگان باری ایران ایر
• ایرباس ای 200–300بی4 اف
• بوئینگ 200–747 اف

ناوگان قبلی شرکت هواپیمایی هما

ایران ایر پیش‌تر از ناوگان زیر استفاده می‌کرد:

• ایرباس ای 200–310
• ایرباس ای 200–340
• بوئینگ 300–707
• بوئینگ 100–727
• بوئینگ 200–727 پیشرفته
• بوئینگ 200–737
• بوئینگ 100–747 بی
• بوئینگ 200–747 اف
• بوئینگ 200–747 ام
• 747SP
• Convair 240
• داگلاس دی‌سی-3
• داگلاس دی‌سی-4
• داگلاس دی‌سی-6
• داگلاس دی‌سی-7
• داگلاس دی‌سی-8
• مک دانل داگلاس دی‌سی-9
• لاکهید ال 749 کانستلیشن
• ویکرز ویسکونت

آرم و رنگ‌آمیزی شرکت هواپیمایی هما

طراحی آرم و لوگوی شرکت هواپیمایی ملی ایران در پاییز 1340 و توسط ادوارد زهرابیان انجام شد. این طراحی بر گرفته از سرستون پرنده‌نمایی در تخت جمشید که دارای سه خصلت متفاوت سر عقاب، گوش‌های گاو و یال‌های اسب است، بود.

آژانس خبری حمل و نقل هوایی (skift) در گزارش سال 2013 خود، 30 لوگوی برتر شرکت‌های هوایی دنیا را معرفی کرد که در این بین لوگوی هواپیمایی ملی ایران (هما) به دلیل جذابیت، سادگی و رسا بودن پیام به عنوان برترین لوگوی شرکت‌های هواپیمایی جهان انتخاب شد.

رنگ آمیزی هواپیماهای هما نیز به گونه‌ای است که بدنه هواپیماها کاملاً سفید است و کلمه ایران ایر به رنگ آبی پررنگ بر روی قسمت جلویی هواپیما نوشته شده‌است. نشان هما هم به رنگ آبی پررنگ بر روی دم هواپیما نقش بسته‌است و خطی با همین رنگ در بالای آن قرار دارد. رنگ آمیزی هواپیماهای هما توسط یک شرکت آلمانی تهیه شده‌است.

برند ایران‌ایر در سال 1392 در دهمین جشنواره ملی قهرمانان صنعت ایران به عنوان یکی از 100 برند برتر ایران شناخته شد.

سوانح و حوادث شرکت هواپیمایی هما

سوانح هوایی ایران ایر که منجر به درگذشت افراد شده‌است:

در5 دسامبر سال 1952 یک فروند داگلاس دی سی 3 هما در نزدیکی تهران سقوط کرد، در اثر این حادثه 27 نفر جان باختند و تنها دو نفر از سرنشینان نجات یافتند.

در 21 ژانویه 1980 یک فروند بویینگ 727–100 هما در حالی که در آستانه فرود در فرودگاه مهرآباد تهران قرارداشت بر اثر گرفتار شدن در طوفان با ارتفاعات پوشیده از برف البرز برخورد کرد. در اثر این حادثه هر هشت خدمه و تمام 120 مسافر پرواز جان سپردند.

در 3 ژوئیه 1988 پرواز شماره 655 هما که از بندرعباس راهی دبی بود توسط ناو آمریکایی وینسز بر فراز خلیج فارس سرنگون شد. بر اثر این حادثه همه 274 مسافر و 16 خدمه پرواز جان باختند. مقامات نیروی دریایی آمریکا ادعا کردند که خدمه ناو، ایرباس پهن‌پیکر هما را با یک فروند هواپیمای جنگنده اف14 نیروی هوایی ایران اشتباه گرفته‌اند.

در تاریخ 19 دی 1389 ساعت 19:45 یک فروند هواپیمای بوئینگ 727 این شرکت با شناسه EP-IRP به شماره پرواز 277 در مسیر پروازی تهران-ارومیه به علت شرایط نا مساعد جوی و هوای برفی شدید، در 5 مایلی فرودگاه ارومیه دچار سانحه گردید و 77 نفر از 105 سرنشین آن از جمله 10 خدمه پرواز کشته و بقیه مصدوم شدند.

برخی از حوادث در پروازهای ایران ایر که تلفات جانی در پی نداشته‌است:

در تاریخ 2 ژانویه سال 2008 یک فروند هواپیمای فوکر 100 هما با شناسه EP-IDB که با 100 مسافر در صدد برخاستن از فرودگاه مهرآباد برای انجام یک پرواز داخلی به مقصد شیراز بود، پس از آتش گرفتن موتور و بالش از باند خارج شد. در جریان این حادثه که زیر بارش سنگین برف رخ داد به هیچ‌کس آسیبی وارد نشد.

در 12 دی 1386، هواپیمای فوکر 100 در ساعت 7:20 صبح در یک‌هوای برفی و به هنگام برخاستن از باند فرودگاه مهرآباد به شدت با زمین برخورد کرد و از باند فرودگاه خارج شد و به دنبال آن آتش‌سوزی در بخش‌هایی از هواپیما آغاز شد که تخلیه به موقع مسافران و خدمه پرواز مانع از وارد آمدن تلفات جانی گردید. این هواپیما به علت شدت خسارات وارده از رده پروازی خارج گشت.

در 30 دی 1387 پرواز 498 ایران ایر مسیر اردبیل - تهران با فوکر100، هنگام فرود در فرودگاه مهرآباد از باند فرودگاه خارج شد. در این سانحه به هیچ‌یک از مسافران آسیبی نرسید.

در 13 مهر 1388 پروازی از تهران به مدینه بعد از 20 دقیقه پرواز به فرودگاه بین‌المللی مهرآباد برگشت. این برگشت به علّت منفجر شدن موتور سمت راست بود.

در 27 آبان 1388 پرواز 220 ایران ایر مسیر اصفهان - تهران با فوکر100، لحظات کوتاهی پس از برخاستن از فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به علت نقص فنی تصمیم به بازگشت به فرودگاه گرفت. پس از فرود در فرودگاه به دلیل شکستگی ارابه فرود، هواپیما از باند خارج شد. در این سانحه به هیچ‌یک از مسافران آسیبی نرسید.

در تاریخ سه شنبه 26 مهر 1390 یک فروند هواپیمای بوئینگ 727 ایران ایر در مسیر بازگشت از مسکو به تهران به دلیل نقص فنی در ارابه چرخ جلو وادار به فرود اضطراری در فرودگاه مهرآباد تهران شد. این حادثه به دلیل مهارت بالای خلبان هوشنگ شهبازی در فرود، هیچ آسیب جانی در پی نداشت.

در 24 تیر 1391، پرواز 350 تهران-کیش، پس از 15 دقیقه پرواز دچار نقص فنی شد و به فرودگاه مهرآباد بازگشت.

در 21 مرداد 1393، پرواز تهران - بمبئی دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی بازگشته و در فرودگاه امام خمینی فرود اضطراری کرد.

در 27 مرداد 1393، پرواز تهران - بوشهر دقایقی پس از پرواز به علت نقص فنی در فرودگاه مهرآباد فرود اضطراری کرد.

در 11 دی 1393، در مسیر تهران - بندر چابهار دقایقی پرواز بر اثر نقص فنی در یکی از موتورها مجدداً به فرودگاه مهرآباد بازگشت.

12 بهمن 1393، پرواز شماره 3413، که از تهران عازم بغداد بود در آسمان همدان متوجه آسیب فنی و آسیب دیدن بخشی از بال هواپیما شده و به فرودگاه امام خمینی بازگشت.

در 3 اسفند 1393، پرواز فوکر100 در مسیر گرگان - تهران، پس از گذشت 15 دقیقه از پرواز به علت نقص فنی مجبور به بازگشت به گرگان شد.

در 22 اسفند 1394، هواپیمای ایرباس A300 ایران ایر در مسیر تهران - استکهلم دچار نقص فنی شد و در استانبول فرود اضطراری کرد.

در 7 خرداد 1395، پرواز تهران - نجف پس از تأخیری هفت ساعته عازم نجف شد اما به دلیل نقص فنی پیش از فرود مجدداً به تهران بازگشت.

در 2 مرداد 1395، پرواز تهران - بیروت 35 دقیقه بعد از آغاز پرواز به دلیل نقص فنی در بخش برق و قطع برق در بخش‌هایی از هواپیما از جمله بخش مسافران به فرودگاه امام برگشت.

در 18 مرداد 1395، پرواز ایرباس مسیر بوشهر - تهران به دلیل نقص فنی در موتور شماره 2 در فرودگاه شهید بهشتی اصفهان به‌صورت اضطراری به زمین نشست.

در 24 مرداد 1395، چرخ دماغه هواپیمای فوکر 100 مسیر تهران - بیرجند قبل از بلند شدن از باند شکسته شد. در این حادثه به کسی آسیبی نرسید

در 28 مهر 1395، پرواز فوکر 100 این شرکت در مسیر تهران – بیرجند به علت نقص فنی و لرزش موتور در بین راه مجبور به بازگشت به مهرآباد شد.

در 22 آبان 1395، هواپیمای ایرباس در مسیر تهران-نجف پس از بلند شدن از فرودگاه امام خمینی در ساعت 11 صبح امروز به دلیل بروز نقص فنی در موتور، پس از گذشت نیم ساعت از پرواز دوباره به این فرودگاه برگشت و به زمین نشست.

در 6 اسفند 1395، هواپیمای ایرباس 300–600 هواپیمایی ایران ایر که از تهران عازم پاریس بود، بر فراز آسمان ترکیه دچار نقص فنی شد و به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی بازگشت و به سلامت به زمین نشست.

در 6 خرداد 1396، پرواز شماره 721 هواپیمایی ایران ایر در مسیر تهران - فرانکفورت، دقایقی پس از برخاستن به دلیل نقص فنی به فرودگاه امام بازگشت.

در 18 تیر 1396، خلبان هواپیمای ایرباس A300-600 ایران‌ایر با رجیستر EP-IBA، پس از برخاستن از باند فرودگاه امام، متوجه هشدار حریق موتور شماره دو این هواپیما شد و به فرودگاه امام بازگشت، حین فرود نیز چرخ‌های این هواپیما دچار حریق شد که بلافاصله مهار شد.

در 6 مرداد 1396، پرواز نجف- مشهد به دلیل نقص فنی مجبور به فرود اضطراری در فرودگاه امام خمینی تهران شد.

در 14 مرداد 1396، پرواز مشهد- گرگان که از نوع ATR-72 بود و دچار نقص فنی شده بود، با اعلام خلبان و با آمادگی کامل عوامل و نیروهای امدادی فرودگاه گرگان، به سلامت به زمین نشست.