هنر شهری چیست؟ و چقدر راجع به نقاشی گرافیتی میدانید؟ (مصاحبه با رضا ریوتر)

 در مطالب اخیر آسمونی راجع به هنر دیوار نگاری یا گرافیتی توضیحاتی را برای شما عزیزان منتشر کردیم.

در اینجا قصد داریم راجع به این سبک نقاشی جنجالی صحبت کنیم.نقاشی گرافیتی یا هنر شهری نوعی نقاشی هست که به جایی بوم نقاشی و کاغذ روی دیوارکشیده میشود، روی دیوار شهر...

در نقاشی گرافیتی هنرمندان معمولا لقب خود ویا اسم گروه خود را با فونت و با شکلی بعضا ناخوانا و البته فوق العاده زیبا و جذاب و با معمولا اسپری با رنگ های جالب توجه ، به روی دیوار می کشند آنها معمولا دارای نوعی امضای هنر هستند که هم در پایین اثر هنریشان دیده میشود و هم امضایشان را جداگانه هرجای ممکن است بزنند! گرافیتی مدرن ترین نقاشی دنیا به شمار می رود در نقاشی گرافیتی هوش هنرمند و فکر باز اوست که باعث میشود رنگها در کنار هم حالتی حیرت برنگیز پیدا کنند.در کشور های مثل امریکا ، انگلیس ، فرانسه ، آلمان ، استرالیا و ... گرافیتی بسیار نقش مهمی در زندگی روزمره مردم دارد در بعضی کشورها از نقاشی های گرافیتی به عنوان جذابه های توریستی استفاده میکنند مثلا در آلمان ودر استرالیا

دیوار برلین

گرافیتی هنری خیابانی و شهری است که همیشه بین موافقان و مخالفانش کش مکش های وحشتناک و بسیار جدی وجود داشته است برخی آن را هنر میدانند و نوعی ابراز احساسات مردمی و برخی آن را موضل و مشکلی که به زیبای شهری لطمه و آسیب جدی می زند، و البته گرافیتی مخالفان سرسخت بسیاری نیز داشته است از سیاستمدارن گرفته و تا مردم عادی که در طول تاریخ گرافیتی همواره سعی در نابودی این سبک نقاشی داشته اند اما هیچگاه هیچکسی موفق به متوقف کردن و نابودی این هنر نشده است و این هنر در تمام محدودیت ها همواره رشد کرده است و سیر صعودی داشته است ، مثلا در حال حاضر کشیدن نقاشی های گرافیتی بروی دیوارهای شهر بدون اجازه از مالک آنها جرئم محسوب میشود برخوردهای از جمله جریمه های نقدی و یا حتی زندان با خاطیان در بعضی از کشورها در نظر گرفته میشود که حتی برای هنرمندان گرافیتی مشهور این موضوع بار ها دردسر ساز شده است، در بسیاری از کشور های غربی که گرافیتی نقش پررنگی دارد به موضل جدی برای شهرداری ها نیز تبدیل شده است مثلا فروش اسپری به افراد کم سن و زیر 18 سال ممنوع میباشد و حتی در برخی کشور ها بازی های رایانه ی که مربوط به گرافیتی می باشد یا محدودت سنی دارد و یا کلا ممنوع می باشد.چندی قبل در کشور انگلیس توماری امضا شد که عده ی از سران کشور انگلیستان هم آن را امضا کردند  که هدف از امضای آن تومار مقابله با گرافیتی و تلاش برای از بین بردن این هنر از سطح جهان بود.!

البته این فقط یه روی سکه است در طرف دیگر ماجرا در مواردی متعددی شهرداری ها برای زیبا سازی شهر از هنرمندان گرافیتی استفاده کرده اند و یا دیوارهای ازاد در شهر قرار داده اند تا مردم هرچه میخواند روی آنها بکشد،دردنیای امروز مجله های معتبر و برندهای معروف برای طراحی لوگو و ارم هم از گرافیتی استفاده زیادی می کنند و در طراحی سایت و ماشین های مسابقه و تبلیغات و غیره نیز گرافیتی نقش مهمی ایفا کرده است ، امروزه هنرمندان مشهور در زمینه گرافیتی به صورت متعدد به برگزاری نمایشگاه ها در سراسر دنیا اقدام می کنند.همان طور که اشاره کردم در کشور های المان و استرالیا از گرافیتی به عنوان جاذبه ی توریستی استفاده میشود و سالانه میلیون ها توریست به تماشای نقاشی های گرافیتی میروند دیوار برلین که پر از نقاشی های گرافیتی است نمونه ی از این جاذبه های توریستی در آلمان است،در کشور های غربی حتی یکی از وظایف شهرداری  حفاظت از نقاشی های گرافیتی مشهور و قدیمی است که در داخل شهر وجود دارد.

این رفتار دوگانه همیشه در برابر گرافیتی وجود داشته است اما براحتی می توان گفت که فشاری که برای مقابله با گرافیتی در سطح جهانی وجود دارد بسیار بیشتر از کنار آمدن و حمایت کردن از این هنر شهری است.

راستی آیا در کشور خودمان هم گرافیتی وجود دارد، چقدر راجع به فعالیت گرافیتی کار های ایرانی میدانیم؟...

برای اینکه از چند و چون کار گرافیتی در کشورمان اطلاع بیشتری پیدا کنیم و شاید جوابی برای انتقادات تندی که به گرافیتی وارد میشود پیدا کنیم  تصمیم گرفتیم با یکی از هنرمندان قدیمی گرافیتی کشورمون صحبتی داشته باشیم برای همین هماهنگی های لازم را با «رضا ریوتر» که یکی از هنرمندان قدیمی گرافیتی که صاحب سبک هست انجام دادیم و قرار شد که ساعت 3 بعد از ظهر به مکانی در خارج از شهر که ریوتر معمولا آنجا طرح هایش را میکشد بروم که از نزدیک شاهد کارش نیز باشم با کمی تاخیر به محل مورد نظر رسیدم با نزدیک شدن به انجا صدای کشیدن اسپری روی دیوار را میشنوم هیجان خاصی دارم بلاخره ساعت 3:25 دقیقه میرسم انگار خودش از ساعت 2 به انجا آمده بود و شروع به کار کرده بود چون طرح مراحل آخر کار را طی میکرد صبر میکنیم تا کارش تمام میشود نقاشی فوق العاده ی کشید بسیار زیبا، اما خودش میگوید که خیلی ها در ایران از او بهتر هستند.

 من هنوز نتوانستم نقاشی روی دیوار را اما هرچه هست فوق العاده زیباست.

ابتدا از خودت برایمان بگو رضا ریوتر کیست؟

-خوب من احمدرضا متولد 1370 هستم ساکن کاشان، دانشجوی رشته ی مهندسی پلیمرهستم و گرافیتی رو سال 85 شروع کردم از اونجایی که گرافیتی کاران با اسم هنری و لقب کار میکنند "رضا ریوتر" هم شد لقب من

گرافیتی چگونه در کشورمان به وجود آمد و تاریخچه گرافیتی ایران چیست؟

-گرافیتی توی ایران به این شکل که ما کار می کنیم و می بینید از اویل دهه ی 1380 شروع شد اما قبل از اون هم توی ایران استنسیل(سبکی از گرافیتی که با شابلون کشیده میشود) کار می شد مثلا زمان انقلاب عکس های ازامام خمینی و  بعدها عکس شهدا رو بصورت استنسیل روی دیوار می کشیدند البته مسلما هدف انهاچیزی دیگری بود و اصلا تاثیری روی پیدایش گرافیتی به این شکلی که الان توی ایران هست نداشتنداما خب همیشه از گرافیتی به عنوان بیان خشم و اعتراض شعار نویسی و غیره استفاده می شده.

 من فکر میکنم شاید موسیقی هیپ هاپ بصورت غیر مستقیم روی پیدایش گرافیتی بی تاثیر نبوده ،چرا که گرافیتی در ایران به فاصله ی چند سال بعد از این سبک موسیقی به وجود اومد یا بریک دنس که چند سال قبل از موسیقی هیپ هاپ به وجود اومد.من فکر میکنم همه ی اینها روی پیدایش دیگری تاثیراتی داشته اند.گرافیتی در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر در خیابانها متولد شد وهیچ کلاس آموزشی نداشته و به دلیل اینکه افرادی که گرافیتی کار می کردند در نقاط مختلف کشورمان فعل بودند این باعث پویایی و شناخته تر شدن گرافیتی و زنده ماندنش در کشورمان شد اما زادگاه گرافیتی ایران پایتخت بود.

آیا به نظر تو گرافیتی به زیبای شهری آسیب میزند؟

-من میخوام با این سوال شما اینگونه جواب بدم،چه کسی زیبایی رو تعیین میکند؟من یا شما؟ یا شهرداری و مسئولان شهر؟مسلما هیچ کدوم ، اما هرکسی با توجه با علایقی که دارد با توجه به سن و فرهنگی که توش رشد کرده یک نوعی از زیبای رو می پسنده،و برای همین است که برخی معتقد هستند که گرافیتی به زیبایی شهری آسیب میزند و برخی معتقد هستند که گرافیتی باعث زیباتر شدن فضای شهر می شود.بنظر من گرافیتی یک هنرِ! یک تفکرِ! یک عقیده و احساس! یک عشقِ! و من فکر میکنم  نه تنها به زیبایی شهر آسیب نمی زند بلکه باعث زیبا تر شدن فضای شهری نیز میشود و برای همین که بعضا می بینیم برای زیبا سازی شهری از هنرمندان گرافیتی استفاده می شود.

اما گرافیتی کاران عادت ندارند به قوانین احترام بزارند شما هرجایی ممکن است گرافیتی بکشید، آیا این زیرپا گذاشتن و نادید گرفتن حقوق بقیه نیست؟

-این خیلی بی انصافیه ، شما نمیتونید جلوی یک هنر رو بگیرید و بگید اصلا نباش! نمیدونم منظورم رو متوجه میشید یا نه؟ ما وقتی برای این هنر یعنی گرافیتی ارزش قائل شدیم باید ازش توقع داشته باشیم که در چارچوب ما قرار بگیرد.نمایشگاه های رسمی و دولتی بعضا برگزار میشود به اسم "دیوار نگاری" که با همکاری شهرداری ها انجام میشود، چقدر از هنرمندان گرافیتی در این نمایشگاه ها استفاده شده؟خیلی متاسفم که باید بگم تقریبا هیچی!

_البته من راجع به گرافیتی ایران صحبت می کنم _ شما میگویید ما هر جایی ممکن است گرافیتی بکشیم، میشه به من بگویید ما دقیقا کجا مجازیم که گرافیتی بکشیم؟ تا جایی که من در جریان هستم گرافیتی کاران ایراانی معمولا بیشتر  در مکان های کم رفت و آمد ، بیرون شهر ، داخل خرابه ها و ساختمان های متروکه و داخل کانال های آب  گرافیتی میکشند. اما باز هم تحت فشار هستند و معمولا هنرشون زیاد روی دیوار نمی ماند و توسط مامورین شهرداری پاک میشود. البته چون گرافیتی در کشور ما مانند گرافیتی غرب خیلی فراگیر نیست، به همین دلیل کم بودنش برای مردم ما به ویژه قشر جوان همواره جذاب بوده و ما در حین کار بارها و بارها شاهد ذوق زده شدن مردم از دیدن گرافیتی روی دیوار بودیم.

ولی اگر بعضا گرافیتی رو در جایی می بینید که فکر میکنید درست نیست در آن محل گرافیتی باشد، این بخاطر آن است که نظم و قانونی برای استفاده ی درست از این هنر شکل نگرفته است.

خب در کشورهایی که توجه بیشتری به گرافیتی داشته اند و فضا را برای گرافیتی کشیدن مجاز فراهم کردند باز هم شاهد زیرپا گذاشتن قوانین از سوی گرافیتی کاران بوده ایم، اگر ناراحت نمیشوید میخواهم بگوییم که انگار شما گرافیتی کاران ذاتاً "وندالیسم" هستید حتی گرافیتی کاران مشهور دنیا که دیگر نیازی به مورد توجه قرار گرفتن ندارند باز به کشیدن نقاشی های غیر قانونی روی می آورند...

سوال اینجاست که اگر در غرب فضا رو برای انجام گرافیتی های مجاز باز نمیکردند چه اتفاقی می افتاد؟رفتار وندالیسم بین گرافیتی کاران غربی خیلی زیاد است دولتها با ایجاد فضا برای انجام گرافیتی های مجاز ، وندالیسم رو به حداقل رساندن، اما بحث گرافیتی غرب و گرافیتی ایران خیلی با هم تفاوت دارد در غرب مثلا همین روسیه 50 نفر گرافیتی کار به قطاری حمله میکنند ، قطار رو متوقف میکنند و تمام بدنه ای قطار رو گرافیتی میکشند، خب این یعنی وندالیسم... این یعنی وحشی گری، اما این رفتار حتی یک مورد هم بین گرافیتی کاران ایران دیده نشده حتی به شکل خیلی کوچکش! اینگونه رفتار اصلا در فرهنگ ما ایرانیها نیست. ولی خب در گرافیتی غرب مثال های زیادی برای وندالیسم میتوانید پیدا کنید که به هیچ وجه قابل توجیه نیست و ما گرافیتی کاران ایران هیچ وقت دنبال رو این گونه رفتارها نبوده و نیستم.

و راجع به این که گفتید رفتار وندالیسم از گرافیتی کاران معروف هم سر میزند باید بگم همیشه استثنا وجود دارد اما بیشتر هنرمندان نامدار این عرصه انچنان در زمینه اقتصادی این هنر فعال هستند که وقت انجام گرافیتی غیر مجاز رو هم ندارند و به طور کامل این یاغی گری ها رو کنار گذاشتند.

چقدر زمینه های لازم برای برداشت های اقتصادی از گرافیتی در ایران وجود دارد؟

- زمینه که وجود دارد اما تقریبا هیچ کار قتصادی در زمینه ی گرافیتی انجام نمیشود! گه گدار پیشنهاداتی میشود مثلا برای کشیدن گرافیتی برای طراحی تیشرت یا برای طراحی وب سایت ها اما هیچ وقت تا به امروز هیچ کار اقتصادی خاصی انجام نشده است. برای خود من گرافیتی کشیدن برای پیست اسکیت شهر و چند طراحی تیشرت شاید تنها پروژه های اقتصادی بود که تا امروز انجام دادم .البته من امیدوارم که در چند سال آینده رویکردها نسبت به این هنر تغییر کند، با تلاشهای که همه ی هنرمندان گرافیتی ایران در شهر های مختلف علل خصوص در تهران و مشهد و شیراز که از نظر گرافیتی غنی هستند انجام می دهند نمایشگاه های که بچه ها با هزارن مشکل و بی پولی برگزار میکنند من مطمئنم آینده ی روشنی برای این هنر وجود دارد.

گرافیتی کار های ایران با چه مشکلات و چالش های رو به رو هستند؟

- مشکلات که خیلی زیاده اما مسلما هیچ چیز دردناک تر از این نیست که شما بنشینی و ساعت ها فکر کنی ویک نوع طرحی رو روی کاغذ بکشی و بعد با هزینه ی شخصی طرح رو روی دیوار پیاده کنی کلی و قت صرف کنی و انرژی بزاری آخرش هم با بی مهری تمام، ماموران شهرداری بیایند و نقاشی گرافیتی رو پاک کنند،این اتفاقی که همه ی گرافیتی کارهای ایران باهاش رو برو هستند، و حتی خیلی وقت ها در حین کار به دلیل مزاحمت های که از ناحیه مردم عادی ویا ماموران نهاد خاص برای گرافیتی کارها ایجاد شده خیلی دردسرها و مشکلات زیادی ایجاد شده که همه گرافیتی کارهای ایران قطعا باهاش آشنا هستند.بعضی وقت ها هم رسانه های مختلف خبری آنچنان بد راجع به گرافیتی صحبت میکنند که واقعا دردناک و ناامید کننده اس یا حتی تعداد محدودی از مردم که آگاهی کافی نسبت به این هنر ندارد نوع نگاهی که به ما دارند گاهی ما رو به اراذل و اوباش وصل می کنند و گاهی به گروه های منحرف و شیطان پرست، این واقعا درست نیست اگه یک نفر لباس بگ پوشیده یا لباسش کمی خارج از عرف بود یا روی دیوار نقاشی میکرد این دلیل بر منحرف بودنش نیست! همون طور که یه نقاش کلاسیک یا یک بازیگر و یا هر هنرمند و هر شخصیتی متناسب با شخصیت و روحیه ای که دارد یک نوع لباسی میپوشد یک هنرمند گرافیتی فرهنگ هیپ هاپی هم لباس خاص خودش رو میپوشد و نباید محکوم بشود. گرافیتی هنریِ که از درون مردم و جامعه شکل گرفته با فرهنگ ایرانی ما اصلا در تضاد نیست و همواره نشان داده که ارتباط خوبی با مردم برقرار کرده است.

و ازاین موضوع که بگذریم در دسترس نبودن اسپری های با کیفیت برای همه ی گرافیتی کار های ایران و کلا وسایل دیگه ی گرافیتی مثل ماژک جوهری و... همچنین هزینه نسبتا بالای اون ها کار رو برای گرافیتی کار های ایرانی مشکل کرد 

جایگاه گرافیتی ایران در سطح جهانی کجاست؟

- ببینید گرافیتی ایران هنوز خیلی نوپاست و نسبت به گرافیتی توی کشور های مثل امریکا و انگلیس که ریشه گرافیتی محکم تراست گرافیتی ما خیلی جوان بنظر میرسد و نیاز به زمان دارد، اگر امکاناتی و جایگاهی که برای گرافیتی کارهای غربی هست توی ایران وجود داشت مسلما گرافیتی ایران میتونست خیلی بالاتر از این باشد که الان هست من این حرف رو با توجه به این استعداد و پتانسیلی که توی گرافیتی ایران هست میزنم، شما اگه پیگر گرافیتی توی ایران باشید می فهمید من چی میگم همه گرافیتی کار های ایران سبک خودشون رو دارند و این مهمِ که شما با دیدن هر کار گرافیتی از هر هنرمندی توی ایران لذت میبرید.من بدون اغراق می توانم بگوییم گرافیتی ایران در سطح جهان همین الان هم حرفی برای گفتن دارد و برای گرافیتی ایران احترام زیادی قائل میشن در سطح جهانی، و این مسلما به خاطر تلاش همه ی گرافیتی کار های ایران بوده بخصوص هنرمندانی چون "سوت و آیسی" که با برگزاری نمایشگاه های در خارج کشور باعث شناخته شدن هنرگرافیتی ایران به جهان شدند ، وهچنین هنرمندان  دیگه ی چون "هوداک"  و یا "نفیر" و غیره  که در هنر استنسیل فوق العاده اند و یا "تجسم" "خاموش" " پی اس تی" همه ی این ها بدون هیچ ادعایی دارند کارشان رو انجام میدهند و خیلی هنرمندان دیگر که سرمایه گرافیتی ایران هستند افرادی چون "تنـــها" که در گرافیتی فوق العاداس و خیلی برای گرافیتی ایران زحمت کشیده و قطعا در موفقیت گرافیتی ایران و شناخته شدنش به جهان بسیار تاثیر گذار بوده اما قطعا هیچ کس نباید خودش را صاحب و مالک گرافیتی ایران بداند، اما متاسفانه برخی از دوستان چشم دیدن موفقیت هیچ کسی رو در این عرصه ندارند که جای تاسف دارد.

آیا شما جز اولین اولین کسانی بودید که گرافیتی رو توی ایران انجام دادید؟

- قبلا از من هم افرادی بودند که گرافیتی کار می کردند اگه اشتباه نکنم گرافیتی توی تهران از سال 83 یا 82 به وجود اومد ولی من از اواخر سال 85گرافیتی از کاشان شروع کردم ، من اون زمان فقط روی دیوار گرافیتی می کشیدم و اصلا نمیدونستم که کسانی توی ایران هستند که کار گرافیتی انجام میدهند اما بعد کم کم با گرافیتی کار های ایران اشنا شدم حدودا سال 89، که باعث شد بسیار توی کارم پیشرفت کنم.

و صحبت پایانی...

- تشکر میکنم از شما که سر ظهر اومدید اینجا و البته امیدوارم که این روند ادامه داشته باشه وبه گرافیتی ایران بیشتر توجه بشود تا همه با گرافیتی ایران آشنا بشوند،وهمچنین از پورتال آسمونی خیلی تشکر کنم بابت نگاه و توجه ی که به گرافیتی داشتند.

گرافیتی ایران هنری که زیر فشار ها و نگاه های غلط و بی مهری ها و بی توجه ها شکل گرفت و رشد کرد و رشد میکند شاید این طبیعت هیپ هاپ ایران است که توانسته درمقابل تمام محدودیت ها زنده بماند و زیر بارانی از تهمت ها و نارواها رشد کند.

گرافیتی در گوشه و کنار شهرهایمان معدن زیباترین آثر هنریست که برای دیده شدنش نیازی به نمایشگاه ندارد گاهی دیوار های شهر ، خود بزرگترین نمایشگاه اند

راستی با کمی توجه و دقت بالاخره تونستم بخونم ریوتر روی دیوار نوشته بود نوشته بود «پارادوکس» (نام گروه ریوتر)

لازم به ذکر است که طرح فوق بعد از مدتی کوتاه از روی دیوار پاک شد...

- مصاحبه: میترا حسینی (کاربر پورتال آسمونی)