باغ چیست ؟ تعریف باغداری و باغ سازی (از باغ ایرانی تا باغ انگلیسی)

باغ به زمین‌هایی که برای پرورش گل و گیاه، میوه، سبزیجات، بوته‌ها، و درختان زیبا، حصارکشی شده باشند، باغ می‌گویند. اگر می خواهید بدانید باغ چیست؟ این بخش آسمونی را تا پایان دنبال نمایید چرا که به تعریف باغداری و باغ سازی می پردازیم.

باغ چیست ؟ تعریف باغداری و باغ سازی (از باغ ایرانی تا باغ انگلیسی)

باغ چیست؟

صورت فارسی میانه کلمه همان باغ و صورت فارسی باستان آن باگَ بوده‌است به معنی بخش یا تقسیم یا قطعه زمین زیر کشت.

باغ، واژه‌ای فارسی است که در پهلوی و سغدی نیز به همین شکل بکار برده می‌شده. دیگر واژه به‌کاررفته در زبان‌های ایرانی برای باغ واژهٔ «پردیس» است که این خود واژه‌ای است برگرفته از پارسی باستان (پارادئزا) به معنی باغ و بوستان. پارادئزا در اوستا نیز دو بار بکار رفته‌است. این واژه در پهلوی پالیز شده و در فارسی دری هم بکار رفته‌است، هرچند که امروز پالیز را کشتزار خیار و هندوانه و گاه سبزیکاری گویند. در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغ‌های بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که گزنفون نیز چندین بار از آن‌ها یاد می‌کند. این باغ‌ها که در روزگار خود بی‌نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت و مردم بسیاری نقاط جهان را جالب نظر آمد؛ لذا به اقتباس از ایرانیان باغ‌هایی در بسیاری نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی برای نامگذاری آن‌ها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت Paradeisos به معنی باغ، و زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب Paradis و Paradise به معنای بهشت بکار می‌رود.

باغداری چیست؟

باغداری دانش و فن بررسی و پژوهش در میوه‌شناسی، سبزی‌شناسی، گل‌شناسی، فضای سبز پارک‌ها و بوستان‌ها و محیط زیست و همچنین استفاده از محصولات باغداری در صنایع غذایی است.

باغداری عبارت است از علم کاشت وپروش گیاهان زینتی؛ گیاهان دارویی ودرختان میوه و طراحی فضای سبز فضای سبز یا همان Landscape engineering شاخه‌ای از علوم باغداری است که در کارشناسی ارشد باغداری ارائه می‌گردد. با پیشرفت شهرنشینی توجه به کاشت گیاهان زینتی در شهرها هم به عنوان زیبایی آن ضروری به نظر می‌رسد.

باغداری فعالیت، هنر یا پیشه رویاندن گیاهان است. باغداری پیرامون خانه و مسکن افراد و در محلی به نام باغ یا باغچه صورت می‌گیرد. باغ‌ها بیشتر چسبیده به یا در نزدیکی مناطق مسکونی جای دارد، یا در پیرامون شهرها و روستاها. باغچه‌ها نیز در حیاط خانه‌ها یا کنار خیابانها ساخته می‌شوند، ولی ممکن است گاه در بالای پشت بامها، پیش‌سراها، ایوانک‌ها، گلشنه‌ها (فلاورباکس‌ها) یا نورخانه‌ها (پاسیوها) هم ساخته شوند.

باغ سازی چیست؟

شاید یکی از اولین اقدامات بشر در عرصه معماری منظر باغ‌سازی بوده باشد، مرحله‌ای که انسان‌ها اقدام به ایجاد فضای سبز مصنوع می‌کنند و نهایتاً به باغ‌ها و پارک های امروزی می‌انجامد. باغ‌سازی در کشورهای مختلف سابقه دیرینه‌ای دارد.

هنر باغ‌سازی با تقدم و تأخر زمانی در کشورهایی نظیر ژاپن، ایران، انگلیس، فرانسه و ایتالیا وجود داشته‌است و در هر یک از این کشورها، این هنر به روش‌ها و شیوه‌های خاص خود انجام می‌گرفته‌است. به عنوان مثال در باغ‌های ژاپنی دخل و تصرف زیادی در طبیعت نمی‌شود و همه چیز همان گونه که هست، نهایت کمال و زیبایی را القاء می‌کند. برای مثال هریک از اشکال و ابعاد سنگ، در باغ ژاپنی معنای نمادین مشخصی دارد. سنگ بزرگ نشان کوه است، سنگ‌های تیز و سرکش نشان آتش و سنگ‌های صیقلی نمادی از آب. دربارهٔ باغ‌های معلق بابل هم بسیار شنیده‌ایم. باغ‌هایی که حاکم بابل، بخت النصر، برای ملکه خود ساخته بود. باغ‌هایی در چندین طبقه با تراس‌های وسیع درختکاری شده که بسیار شگفت انگیزتر نحوه آبیاری این تراس‌ها در سال 600 ق.م. است. در اصول باغ‌سازی اروپا اما، نسبت به باغهای شرقی دخل و تصرف بیشتری انجام می‌شود. باغ‌های تراس بندی شده ایتالیایی نمونه بارزی از این تصرفند، به این معنی که باغ در سطوح مختلف ساخته می‌شود. باغ‌های هندسی و غیرهندسی انگلیسی که از خطوط منظم یا منحنی وار و درهم پلان آن‌ها پیداست که طراح سعی در اعلام حضور خود داشته‌است. اینها عمدتاً باغ‌هایی هستند با درختان هرس شده به اشکال مختلف و مجسمه‌های سنگی که هر از گاهی سر برمی‌آورند.

"باغسازی هنر ترکیب عناصر معماری، عناصر گیاهی و نمایش آب است. با یکدیگر، به گونه‌ای که نتیجه کار با توجه به شرایط اقلیمی، پاسخگوی انتظارها و آرزوهای مردم فرهنگی خاص باشد در مورد باغ". هدف باغ سازی: ممکن است اهداف متفاوتی برای ایجاد باغ وجود داشته باشد. مانند باغی که پیرامون قصری را شکل داده است یا باغی که برگرد آرامگاهی ایجاد شده باشد یا باغی که برای استفاده همگانی طراحی و ساخته شده باشد؛ ولی همواره یکی از اهداف کلی باغ وصول همنشینی با طبیعت است، که به صورت کشتی در نهاد انسان‌ها وجود دارد. زندگی شهرنشینی انسان را از طبیعت جدا می‌کند، باغ‌سازی دعوتی است از طبیعت به درون شهر و جامعه، منتها در این حرکت طبیعت در رابطه با خواسته انسان‌ها و فرهنگ آن‌ها به گونه‌های مختلف به نظم کشیده می‌شود و به صورتی در می‌آید که نه طبیعت کامل است و نه معماری تنها. بلکه حاصل کار کنار آمدن هر یک از عناصر تشکیل دهنده باغ است به عناصر دیگر.

باغ ایرانی چیست؟

باغ ایرانی به باغ‌هایی گفته می‌شود که بر پایه معماری و عناصر تشکیل دهنده آن از جمله ساختار هندسی، آب و درختان و کوشک میانی و غیره عمدتاً در فلات ایران و مناطق پیرامونی متأثر از فرهنگ آن رواج داشته‌است.

در ادبیات ایران به باغ ایرانی «باغ سرا»، پردیس یا فردوس، بوستان یا بستان گفته می‌شده است. واژه باغ ایرانی جدید و ترجمه پرشن گاردن است.

باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصر به فرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد. دوم: محصور است با دیوارهای بلند سوم در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. این سه مشخصه باغ‌های ایرانی را متمایز می‌کند. در واقع این باغ سراهای ایرانی را جهانگردان اروپائی که مشاهده کردند آن را با مشخصه و نام «پرشن گاردن» وصف کردند. باغ ایرانی یا «باغ سرای» به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد اولین باغ‌های ایرانی در مسیر خروجی قنات‌ها شکل گرفته‌است. نمونه این‌گونه باغ‌ها را می‌توان در طبس، یزد، گناباد، و بیرجند و اکثر مناطق کویری دید. یکی از مشخصه‌های باغ ایرانی عبور جوی آب در داخل باغ هست که معمولاً در این باغ سراها در وسط باغ استخر و یک عمارت یا ساختمان تابستانی وجود داشته‌است. بعضی باغ‌ها به صورت چهار باغ بوده و آب را در 4 مسیر عبور می‌داده‌اند.

باغ ایرانی پاسارگاد را ریشهٔ معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. کوروش کبیر شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و درخت‌ها نیز به چه شکل کاشته شوند و در واقع هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه کوروش به باغ ایرانی گرفته شده‌است. در دورهٔ ساسانیان نیز باغ‌ها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند و این موضوع در دورهٔ اسلامی نیز ادامه یافت.

قدیمی‌ترین سند تصویری که نظم باغ ایرانی را به تصویر می‌کشد به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. در نقش برجسته طاق بستان، صحنه شکار خسرو پرویز، طرح باغ-شکار او را در طاق بستان نشان می‌دهد. این نقش برجسته تا حدود زیادی هندسه باغ و عملکرد آن را هویدا می‌کند.

این باغ‌ها عنوان یک ساختار کامل، بیانگر رابطهٔ تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی است و نشانه‌ای از سازگار نمودن و همسو کردن نیازهای انسان و طبیعت است. در گذشته باغ ایرانی بروز توان نهفتهٔ محیط و ادراک پیچیدگی‌های آن بود. خالق باغ با اتکا به دانش تجربی خود فضایی را ایجاد می‌کرد که باعث بقاء و پویایی بستر طبیعی می‌شد.