آشنایی با شهرستان فومن

فومن یکی از شهرهای گیلان قرار دارد و در میان باغ‌ها و شالیزارها محصور شده است. فومن را به خاطر مجسمه‌های زیادی که در آن وجود دارد به عنوان شهر مجسمه‌ها نیز می‌شناسند همچنین از زیبایی‌های دیگر این شهر می‌توان به وجود درختان چنار بسیار زیاد در خیابان‌های آن اشاره کرد. این شهر با داشتن پیشینه تاریخی و مناظر زیبا هرساله میزبان گردشگران زیادی است. بخش‌ها

• بخش مرکزی شهرستان فومن
• دهستان رودپیش
• دهستان گشت
• دهستان گوراب‌پس
• دهستان لولمان
• شهر: فومن
• بخش سردار جنگل
• دهستان آلیان
• دهستان سردار جنگل
• شهر: ماسوله، ماکلوان

موقعیت فومن فومن در فاصلهٔ 27 کیلومتری رشت، 356 کیلومتری تهران و در فاصلهٔ 5 کیلومتری صومعه‌سرا (نزدیک‌ترین شهر به آن) قرار دارد. این شهر از گذشته در مسیر راه مسافرینی است که قصد رفتن به خلخال یا ماسوله یا قلعه‌رودخان را دارند قرار داشته است. شهر مزبور در حال حاضر دارای مساحتی معادل 29 کیلومترمربع بوده ودر ارتفاع 3- متر از سطح آبهای دریای آزاد است.

تاریخ فومن نقشه‌ای در کتاب «مسالک و الممالک» اصطخری به نگارش قرن چهارم قمری که نام فومن در آن آورده شده. نشان می‌دهد نام فومن حداقل از قرن چهارم به این شهر اطلاق می‌شده است. فومن با اراضی دشت سرسبز ومناطق کوهستانی و کوه پایه‌ای، یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین منطقه‌های شمالی ایران بوده ودارای قدمتی چند هزار ساله است. سابقه این منطقهٔ کهن به دوران پیش از اسلام می‌رسد و در قرون گذشته از مراکز سیاسی و اقتصادی بخش بیه پس گیلان (گیلان غربی) شمرده می‌شد. تا اوایل قرن یازدهم هجری، یعنی سال‌های آغازین سلطنت شاه عباس کبیر صفوی، مرکز بخش گیلان غربی و همچنین تختگاه و کانون فرمانروایان محلی نیز محسوب می‌گردید و توسط بعضی از آنها مانند خان احمد گیلانی مورد هجوم و غارت قرار گرفته است. شهر مزبور به گواهی تاریخ از جمله شهرهای قدیمی و اولیه گیلان است که دربارهٔ ابتدای پیدایش آن آگاهی روشنی در دسترس نیست. قراین تاریخی بیشتر بیانگر آنند که این شهر در دورهٔ پیش از اسلام، یعنی زمان ساسانیان (652–224 میلادی) و حتی قبل از آن برقرار بوده و گروهی از اقوام کاسپی و کادوسی به عنوان دو قوم از اقوام باستانی سواحل جنوبی دریای خزر حداقل در 2500 تا 3000 سال پیش در این نواحی سکونت داشته‌اند. منطقهٔ مزبور از زمانهای دیرین، یکی از کانونهای زندگی دو تیرهٔ گیلک و تالش بوده و با اهمیتی که داشته، پرآوازه نیز بوده است. نام فومن بیشتر از هنگامی به میان آمد که خاندان حکومتگر «گیلانشاه» و «دابویهیان» از اواخر دوره ساسانی به بعد در این سامان به فرمانروایی رسیدند. پس از این، نام فومن با تاریخ خاندان حکومتگر اسحاق‌وند گره خورده است. این خاندان مقتدر محلی از توانمندترین دودمان محلی گیلان بیه پس در قرون هفتم تا نهم هجری به شمار می‌رفتند و مورد احترام سایر امیران محلی مناطق گیلان بیه پس مانند شفت، گسکر، تولم و حتی رشت نیز بودند. از متشخص‌ترین و معروف‌ترین چهره‌های این خاندان به امیره دباج می‌توان اشاره داشت که به هنگام لشکرکشی مغولان به فرماندهی اولجایتو به سرزمین گیلان در اواسط ذیقعده سال 706ه‍.ق (اردیبهشت 686ه‍. ش) در برابر یورش ایشان به همراهی رکابزن تولمی و یارانش به سختی پایداری نمود ولی در نهایت مجبور به پرداخت باج و خراج ابریشم گردید. نام‌شناسی فومن دربارهٔ وجه تسمیه یا علت نام‌گذاری فومن و معانی آن نظریه‌های مختلفی ارائه گردیده وآرای گوناگونی نیز وجود دارد. بااین همه در رابطه با این موضوع آنچه که به حقیقت نزدیک است این است که فومن واژه‌ای بازمانده از زبان ایران باستان بوده که در مجموع از دو بخش «فو» یا «پو» و «من» تشکیل شده است. پو و پویی در زبان اوستایی به معنای در آغاز پناه بخشیدن آمده و «من» نیز به معنی دریافتن و اندیشیدن می‌باشد که با توجه به این فومن را می‌توان پناه‌گاه اندیشه یا اندیشمندان معنا نمود. همچنین در فرهنگ فارسی معین واژه فوم به معنای سیر آمده است. این واژه به همراه پسوند ن=ان معنای جایگاه کشت سیر یا کشتگاه بقولات و مانند آن می‌دهد؛ بنابراین از آنجا که در این ناحیه سیر به عمل می‌آمد، آنجارا فومن نام نهادند. به گفته برخی نام قدیم فومن «بومن» بوده و شاید «فومن» عربی شده پومن باشد.

مردم فومن ساکنان فومن را اقوام ایرانی گیلک‌ها وتالش‌ها تشکیل می‌دهند. فومن شهری است که در میان مزارع و باغ‌های اطراف خود محصور شده‌است. برنجکاری، کشت چای و توتون و پرورش کرم ابریشم از فعالیت‌های اصلی فومن است که عمدتاً در اطراف شهر دیده می‌شود. شهر فومن را به خاطر وجود مجسمه‌های فراوان بعنوان شهر مجسمه‌ها نیز می‌شناسند. اهالی این شهرستان از دو قوم عمده «گیلک» و «تالش» می‌باشند که گیلک‌ها با زبان گیلکی از شاخه زبانهای هندواروپایی در نواحی جلگه‌ای و تالش ها نیز با زبان تالشی بیشتر در نواحی کوهستانی به سر می‌برند. هر دوی این گویش‌ها در ارتباط تناتنگ با دیگر زبان‌های هند و اروپایی مانند کردی و فارسی هستند که هرکدام دارای زبان، آداب و رسوم خاص خود می‌باشند. از نظر دیانت و مذهب نیز به جز عده‌ای اندک از اهل تسنن بقیه شیعه اثنی عشری می‌باشند. بافت شهری فومن فومن شهری قدیمی است و به همین دلیل هنوز بافت قدیمی معماری خود را داراست. معماری سنتی این شهر مانند دیگر شهرهای استان گیلان نیز گذشته بوده است.

جاذبه‌های گردشگری فومن شهرستان فومن از نظر صنعت گردشگری و هم چنین اکوتوریسم (طبیعت گردی) از جایگاه ویژه‌ای در ایران و حتی در جهان برخوردار بوده و با چشم‌اندازهای بی‌نظیرش به یکی از قطب‌های توریستی تبدیل گشته است. در یک تقسیم‌بندی کلی جاذبه‌های گردشگری این شهرستان را به پنج بخش طبیعی، تاریخی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی می‌توان تقسیم نمود. ماسوله فومن شهرک کوهستانی و دلپذیر ماسوله با وسعتی معادل 100هکتار در 36 کیلومتری غرب و جنوب غربی شهر فومن قرار گرفته است. این بلندترین و هم چنین کوچکترین شهر گیلان که با داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی به ویژه‌ای معماری سنتی منحصر به فرد چشم هر بینندهای را مسحور زیبایی خود نموده و گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌نماید. شهر مزبور از نظر طبیعی به گونه‌ای استقرار یافته که از سه جهت شمال، جنوب و غرب به کوه تکیه زده و از طرف شرق به دره‌ای زیبا مشرف می‌باشد. این نگارینهٔ بی همتا با آب و هوای مطبوع خود وبا ان خانه‌های سنتی و پلکانی اش از ارزش معماری بالایی بر خوردار بوده و به همین جهت در سال 1354در فهرست آثار ملی ایران و اخیراً در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است.

قلعه رودخان فومن دژ رودخان یا قلعه حسامی نام قلعه‌ای تاریخی در 20 کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در دریا واقع شده و در کنار آن رودخانه‌ای با همین نام جاری است. این دژ با ارزش تاریخی که دارد بنابر ساختار، معماری و ویژگی‌های استراتژیکی و رزمی، در 30 امرداد 1354 خورشیدی، به شماره 3/1549 در سیاههٔ یادمان‌های دیرین ایران (فهرست آثار تاریخی و ملی) ماندگار شد. پارک فومن این پارک با داشتن انواع مجسمه‌های بینظیر و تاریخی و فضای زیبا و سرسبز و امکانات رفاهی مناسب طی چند سال اخیر که این شهر در روزهای تعطیل پذیرای مسافران زیادی است محلی برای تفریح و استراحت است. بزرگی پارک فومن در کنار درختان همراه با وسائل بازی مفرح و متفاوت از جمله امکانات آن است. دانشگاه‌های فومن

• دانشکده فنی فومن وابسته به پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد فومن و شفت
• دانشگاه پیام نور فومن
• دانشگاه علمی کاربردی فومن

اقتصاد فومن اقتصاد فومن با توجه به جغرافیای آن شکل گرفته است. فومن منطقهٔ معتدلی است که سرسبزی در آن موج می‌زند و به تبع همین آب و هوای معتدل مردم آن از دیر باز برای گذران زندگی به کشاورزی و دامپروری مشغول بودند. از جمله فعالیت‌های کشاورزی مردم این ناحیه می‌توان به کشت برنج وچای که هنوز هم متداول است اشاره نمود. کشت توتون از دیگر فعالیت‌های مردم این منطقه بود که با توجه به سختی کار و ارزانی خرید محصول مانند گذشته از رونق چندانی برخوردار نیست. پرورش کرم ابریشم نیز از دیگر فعالیت‌های مردم فومنات است که اکنون از رونق افتاده است.

مردمان مناطق کوهپایه‌ای که غالباً به گویش تالشی سخن می‌گویند به دام پروری مشغول بوده‌اند ومردمان مناطق جلگه‌ای که به گویش گیلکی سخن می‌گویند بیشتر به کشاورزی می‌پرداختند. وجود چشم‌اندازهای بکر و دست نخورده، نزدیکی دشت‌های وسیع به کوهپایه‌ها، مناطق جنگلی و مردم میهمان نواز موجب شده است که این شهرستان به عنوان یکی از مناطق گردشگری مورد توجه قرار گیرد. وجود مجسمه‌های زیبا و تقریباً در اندازهٔ اصلی این شهر را به شهر مجسمه‌ها معروف نموده است. ماسوله و قلعه رودخان دو منطقه تاریخی با سبک معماری خاص هستند که موجب جلب بسیاری از گردشگران به شهرستان فومن می‌شوند. گردشگری در شهرستان فومن مولد فرصتهای شغلی بدیع و جدیدی شده است. کشاورزی فومن کشاورزان فومن از ایام قدیم در این منطقه به کشت برنج اشتغال داشته‌اند که نتیجه آن ظهور چند رقم بومی برنج می‌باشد که در نتیجه انتخاب سنتی توسط کشاورزان حاصل شده‌اند و این در حالی است که در سال 1392 دارای 13 هزار و 870 هکتار اراضی شالیزاری بوده که 72 هزار تن شلتوک و حدود 47 هزار تن برنج سفید از آن استحصال شده است و در مجموع این شهرستان 6 درصد برنج استان را تأمین می‌کند. سوغاتی‌های فومن از سوغات این نواحی می‌توان به کلوچه فومن ،ابریشم، رشته‌خوشکار، چای، برنج، ماهی دودی، ماهی شور، سیر ترشی، هفت بیجار، لاکو (نوعی نان برنجی) و انواع صنایع دستی مانند عروسک‌های ماسوله اشاره کرد.