جامعه صنفی تهیه کنندگان سینمای ایران

امروزه همه اقشار و اصناف، انجمن به اصطلاح صنف خاص خود را دارند که وظیفه رسیدگی به امورات اعضای آن را بر عهده دارد. صنف تهیه کنندگان سینما نیز از این قاعده مستثنی نیست. آسمونی در این بخش به معرفی جامعه صنفی تهیه کنندگان سینمای ایران می پردازد.

جامعه صنفی تهیه کنندگان سینمای ایران

سال‌هاست گرد هم آوردن تهیه‌کنندگان به یکی از دغدغه‌های مدیران دولتی سینما تبدیل شده است؛ گاه این دغدغه به شکل شورای عالی تهیه‌‌کنندگان نمود پیدا می‌کند و زمانی به شکل راه‌اندازی صنف اتحادیه تهیه‌کنندگان2 و حالا نوبت به کمیته یکپارچه سازی و ارتقاء نظام تهیه کنندگی سینما رسیده است.

هر دو مورد قبلی عملا به آنچه هدف اولیه آنان بود نرسیدند و نشان روشن آن لزوم شکل دادن یک کمیته جدید برای یکپارچه‌سازی است. شورای عالی تهیه‌کنندگان در نیمه دوم دهه 80 و در دوره‌ای که محمدرضا جعفری جلوه معاونت امور سینمایی را برعهده داشت راه افتاد، اما دامنه‌دار بودن اختلافات اجازه نداد این شورای عالی که البته در ابتدا قرار بود شکلی فدراسیونی داشته باشد اتحادی فراگیر بین تهیه‌کنندگان به وجود آورد. گام بعدی در زمستان سال 1389 برداشته شد و اتحادیه تهیه‌کنندگانی با حمایت مدیریت وقت سینما که در آن زمان برعهده جواد شمقدری بود راه‌اندازی شد که خود نه تنها موجب تفرقه بیشتر میان تهیه‌کنندگان شد، بلکه حتی در دورن خود با استعفاها و کناره‌گیری‌ها رو به رو شد. حالا این بار محمدمهدی حیدریان رئیس سازمان سینمایی قصد دارد با یک کمیته گرفت و گیرهای صنف تهیه‌کنندگی را رفع کند.

برای رسیدن به این هدف حیدریان، غلامرضا موسوی، محمد بانکی، سیدضیاء هاشمی، مسعود اطیابی، مهرداد فرید، کامران قدکچیان، علی آشتیانی‌پور، منوچهر شاهسواری و علیرضا رضاداد را به عنوان اعضای «کمیته یکپارچه‌سازی و ارتقای نظام تهیه‌کنندگی» منصوب و ماموریت آنان را چنین تعیین کرد: تنظیم اساسنامه، ثبت حقوقی و تعیین اعضا براساس راهبرد و اهداف مشخص شده.

ترکیب تعیین شده افراد معرفی شده از سوی اصناف تهیه‌کنندگی هستند که در ادامه توضیحاتی در مورد شکل‌گیری هر یک از این اصناف می‌آید. اما چند ویژگی در مورد این اعضا قابل مشاهده است.

یک: از میان چهار صنف تهیه‌کنندگی سینما هر 4 صنف موجود دو نماینده خود را معرفی کرده‌اند.

دو: اگر مروری بر فیلم‌هایی که این هشت تهیه‌کننده در 10 سال اخیر ساخته‌اند صورت بگیرد در مجموع با 17 فیلم مواجه می‌شویم که از این تعداد فقط 6 فیلم را موسوی تهیه کرده است، یعنی هفت تهیه‌کننده دیگر در 10 سال گذشته در مجموع 11 فیلم را تهیه کرده‌اند و در یک نسبت ساده اعداد نشان می‌دهد آنان در مدت 10 سال، در تهیه کمی بیشتر از 1 فیلم نقش داشته‌اند.

سه: حوزه هنری در دو مورد سرمایه‌گذار فیلم‌های تهیه شده بوده است.

چهار: برخی از این تهیه‌کنندگان در جریان شکل‌گیری صنفی که به عنوان اتحادیه2 مشهور شد و در دوره بین سال‌های 1389 تا 1392 نقش موثری در برخی اختلاف‌های سینمایی داشت حضوری پررنگ داشتند.

پنج: می‌توان در میان این اسامی دو مدیرعامل اسبق و فعلی و دو عضو سابق هیات مدیره خانه سینما را یافت.

شش: در دوران مدیریت جعفری جلوه، این مدیر سینمایی، سینماگرانی چون احمدرضا درویش، مجید مجیدی را برای سامان دادن به وضعیت تهیه‌کنندگان تعیین کرد و در سال 1389 مرتضی شایسته، سیدضیاء هاشمی، جمال شورجه، علی معلم و محسن علی‌اکبری هم اعضای هیات موسسه اتحادیه 2 بودند.

یکپارچی یا اتحاد یا نگاه شورایی محقق می‌شود؟

بسیاری ریشه مشکلات جدی سینما را در اختلاف میان تهیه‌کنندگان شناسایی می‌کنند. تهیه‌کنندگانی در که در سال پایانی دهه 80 و اوایل دهه 90 به دلیل شرایط خاص ایجاد شده به صورت غیرعادی پرتعداد شدند و اعضای زیادی در شرایطی که شاید تجربه چندانی در زمینه تهیه‌کنندگی نداشتند به این عرصه پیوستند. بعد از آن بود که بارها بحث لزوم پالایش صنف‌های تهیه‌کنندگی مطرح شد، اما هیچ یک از صنف‌ها زیر بار این کار نرفتند زیرا مشخصا در بحث‌ها و جدل‌ها طولانی بودن صف هر صنف نشانه‌ای از اعتبار و اهمیت تلقی می‌شد. حالا باید دید جمعی از تهیه‌کنندگان که از رئیس سازمان سینمایی حکم گرفته‌اند این بار می‌توانند یکپارچگی را به این صنف چند پاره سینما بیاورند؟

پیشینه جدایی‌ها در میان تهیه‌کنندگان

در سال 1385 زمانی که مشکلات میان اعضای اتحادیه تهیه‌​کنندگان سینمای ایران بالا گرفته بود، اعضای اتحادیه بعد از سال‌​ها گذران دوران پرالتهاب، دیگر دلیلی برای باقی ماندن کنار یکدیگر احساس نمی‌​کردند و به این ترتیب اصناف دیگری با حضور تهیه‌​کنندگان سینمای ایران تشکیل شد.

مسئله قابل توجه اینکه افراد مایل به جدایی از اتحادیه همگی با یکدیگر همسو و هم​‌نظر نیز نبودند و به این دلیل بعد از جدایی از اتحادیه دو تشکل مجمع فیلمسازان سینمای ایران و کانون تهیه​‌کنندگان را تشکیل دادند. اعضای مجمع فیلمسازان کارگردان-تهیه​‌کنندگانی بودند که اغلب آنان همان سال در شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران عضویت داشتند. تعدادی از چهره​‌های سرشناس کانون به عنوان هیئت موسس، مجمع فیلمسازان را راه​‌اندازی کردند و در ادامه مسئولیت را به شورای مرکزی واگذار کردند.

کانون تهیه‌​کنندگان، با حضور چهره​‌های شناخته‌شده​‌ای از تهیه​‌کنندگان سینمای ایران فعالیت خود را آغاز کرد. چهره​‌های سرشناسی همانند منوچهر محمدی، فرشته طائرپور و سیدضیا هاشمی کانون را راه‌​اندازی و در شورای مرکزی آن جای گرفتند، اما هاشمی چندان با کانون همراه نماند و جدا شد.

جریان تفکیک تهیه​‌کنندگان به اینجا ختم نشد. گروهی هم از کانون جدا شده و انجمن تهیه​‌کنندگان مستقل سینمای ایران را تشکیل دادند، انجمنی به ریاست غلامرضا موسوی.

اما در مقطعی که اصناف تهیه​‌کنندگی به سه صنف اتحادیه، مجمع و کانون تقسیم شده بود، پیشنهادی درمورد تشکیل شورای عالی تهیه​‌کنندگان سینمای ایران از سوی مسئولان دولتی سینما مطرح شد، مسئله​‌ای که با استقبال کانون و مجمع و واکنش منفی اتحادیه تهیه‌کنندگان روبرو شد.

مخالفت اتحادیه با این شورا به حاضر نشدن در جلسات محدود نشد و در نهایت چهره​‌های شناخته شده اتحادیه در گفت​‌و​گوهایی مکرر تاکید کردند شورای عالی تهیه​‌کنندگان را به رسمیت نمی​‌شناسند. شورای‌عالی تهیه‌کنندگان از ابتدای شکل‌گیری زیر نظر خانه سینما فعالیت خود را پی گرفت.

ظهور و بروز اتحادیه تهیه‌کنندگان جدید که ابتدا تشکل واحد تهیه‌کنندگان و در ادامه به نام اتحادیه 2 نامیده شده، در زمستان سال 1389 آغازگر جریانات تازه‌ای در سینما بود. اختلافاتی که در میان تهیه‌کنندگان وجود داشت با راه‌اندازی این صنف که اعلام می‌شد هدف آن ایجاد اتحاد است، بیشتر شد. دستور معاونت امور سینمایی و نظارت مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی بر شکل‌گیری اتحادیه تهیه‌کنندگان در شرایطی که سینمای ایران خواسته و ناخواسته به دو گروه «حمایتگران خانه سینما» و «تحت حمایت معاونت سینمایی» تقسیم شده، سرمنشاء اختلافات بسیاری بود. که در نهایت اتحادیه نیز آن شرایط پرالتهاب خود را از دست داد و رخت همان اتحادیه تهیه‌کنندگان قدیمی را که سال 1367 شکل گرفته بود به تن کرد.