معرفی فیلم آذربایجانی نبات

فیلم نبات یک فیلم به کارگردانی الچین موسی‌اوغلو و محصول 2014 کشور جمهوری آذربایجان است. این فیلم نماینده کشور جمهوری آذربایجان در جوایز اسکار 87ام سال 2014 بود اما برای جایزه اسکار بهترین فیلم زبان خارجی نامزد نشد. با آسمونی همراه باشید .

معرفی فیلم نبات

نبات (فاطمه معتمدآریا) در بحبوحه جنگ در یک روستای دوردست و کوچک زندگی می‌کند و فقط از طریق فروختن شیر بدست آمده از تنها گاوش امرار معاش می‌کند. با گسترش جنگ، روستای محل زندگی نبات کاملاً متروک می‌شود و او ناچار است به تنهایی در این روستای متروک زندگی کند.

نقد فیلم نبات

در ایام برگزاری جشنواره های بین المللی، آثاری از کشورهای مختلف و با نگره هایی متمایز از کارگردان های سینمایی عرضه می شوند که هر کدام از زاویه ای مماس با اندیشه و حس درونی خالق، مخاطب را وارد جهان تصاویر خود می کنند و قصه ای از دفتر بزرگ زندگی را پیش چشم بیننده می گشایند. اما فیلم "نبات"، ساخته الچین موسی ‌اوغلو از جمهوری آذربایجان در جشنواره بین المللی فیلم فجر کاملا وابسته به رویکرد سینمای خاص ایران در همنشینی انسان با طبیعت است، چنان که در فیلم دوم کارگردان اهل باکو می توان به ترکیبی از میزانسن آثار کیارستمی در تپه های مارپیچی دشت و داستانی همزاد با فیلم " گیلانه" رسید و از این جهت رویکردی خلاقانه و نگاهی متکی به سینمایی متفاوت در این فیلم وجود ندارد.

فیلم " نبات" در خصوص مقاومت زنی در بحبوحه جنگی خانمان سوز است، وقتی صدای گلوله، نبض آدمیان را گرفته است و همه چیز در تاریکی مطلق فرو رفته است. اما نبات در این میان به دنبال کورسوی امیدی در روستایی دور افتاده است و به اندازه روشن کردن چراغ نفتی خانه های خالی از سکنه، در پی برافراشتن نور است. اما این فیلم با ریتم کشدار و ساکن ابتدایی که ناهمخوان با روایت وهمناک جنگ است، در بیان رسیدن به نگاهی پایدار در جا می زند و توان ارائه روایتی ملموس را ندارد، گویی کارگردان خود به قطعیت در توصیف جهان روایت مندش نرسیده و نمی داند که در پی نفی جنگ و نمایش آتشی برافراشته است و یا در صدد آن می باشد که مقاومت زنی را به تصویر درآورد. از این رو فیلم به یک تشخص و دیدگاه روشن و تفکری غایت مند نمی رسد و تنها باید دلخوش به قاب بندی های زیبایی داشت که به تنهایی نمی تواند بار هدایت فیلم را به عهده بگیرد. انتخاب لوکیشنی مه گرفته که می تواند نشانه ای از حس مرگ زا باشد و تاریکی مطلق روستایی که فضایی مخوف می سازد. و در این کارزار غریب که جوانان روستا به جنگ رفته و پیران هم از ترس پا به فرار گذاشتند، تنها پیرزنی باقی مانده که به دنبال حفظ خانه و کاشانه و نگاهش، دل به تپه های ناهموار زندگی در روستا نهاده است و با فروش شیر گاوی که تنها دارایی زندگی اش است، روزگار سختی را تحمل می کند. فیلمساز به دنبال نمایش تصویری قهرمانانه از این پیرزن است و این نگاه، گاه بیرون از شمایل فیلم و به نحوی تصنعی به اثر وارد می شود. زنی که در آوردگاه جنگ، رنج از دست دادن فرزند و تیمارداری از اسکندر، -همسر پیر و بیماری که مرگ را تجربه می کند- را به دوش می کشد.

در این فیلم، خاله نبات به دنبال حفظ میراث و رسیدن به خاطره هایی دور و دراز است، جایی که در جستجوی تنها عکس یادگاری فرزند شهیدش به عکاسخانه غبار گرفته " حسن عکاس" می رود ، چرا که جای خالی قاب فرزند را در میان عکس های به دیوار نشسته خود و همسرش به تمامی وجود حس می کند. از طرفی نبات با سیمایی مادرانه می تواند پرتره ای نمادین از مام وطن باشد که با تمام وجود سعی در نگهداری ارزش های نهفته از روزهایی دور دارد. فیلم "نبات" با همین ایده و اجرای مناسب کارگردان می توانست تبدیل به اثری فوق العاده شود، اما ضعف روایت پردازی و ناپختگی داستان موجب شد تا این فیلم تنها به یک تجربه مطلوب از خلاقیت بصری فیلمساز باقی بماند و از انتقال مفاهیم ارزشمند نهفته در طرح فراتر نرود. فیلم سعی در تقبیح جنگ داشته و از طرفی به دنبال آن است تا پایمردی های زنی را در کنار دلهره های جنگ به تماشا در آورد.

در" نبات"، ترکیب بندی بصری و وجود نمادهای قابل تعریف در بافت داستان و صحنه پردازی و استفاده از عناصر نور و صدا و اندازه و تاثیر موسیقی به نحو مطلوب رقم خورده و بازی ها همگام با حس فغان زده کاراکترهاست، اما فیلم، شکل و بسط داستانی موثری نیافته و تبدیل به مساله برای مخاطب نمی شود. به عبارت دیگر حضور موثر دوربین به عنوان عاملی روایت گر در خدمت هسته واحدی نیست و در این بین، نه می توان به زمینه های دلسپاری نبات برای پسرش رسید و نه مفهوم عمیق جنگ به عینیت می رسد. اما برخلاف فیلمنامه از هم گسسته " نبات"، باید از قاب های چشم نواز و ترکیب فوق العاده نورپردازی با صحنه آرایی یاد کرد. به طور نمونه می توان از قاب خوش فکر کاراکتر نبات با سایه درخت بر دیوار و یا وجود میوه های انتظاری که در اواسط فیلم بر زمین می ریزد و نیز نمای غروب گرفته حرکت پیرزن در بالای صفحه تصویر اشاره کرد، یا به قاب بسیار زیبای دری آویزان در دشتی غریب به عنوان نشانه ای از حس زیبایی شناسی فیلمساز یاد کرد. فیلم نبات اگر چه در رسیدن به فضای شاعرانه توانسته به توفیق دست یابد، اما نمی تواند از این حس زیبای بصری به عنوان پشتوانه ای در رساندن روایتی ساختارمند استفاده کند، از طرفی نمای انتهایی فیلم در گنجاندن قاب ارنستو چه گوارا به دیوار به جای عکس گمشده پسر، خارج از فضای فکری فیلم محسوب شده و از این جهت کاملا شعارزده می نماید. اگر چه فیلمساز درصدد این بوده که با این تصویر، پیام خود را از زنده بودن آرمان ها صادر نماید و فیلم را به این مسیر هدایت کند که در کنار همه شوربختی های زمانه برای نبات که منجر به مرگ همسرش، از بین رفتن محصول و در نهایت یخ زدگی و مرگ اش بوده است، می توان قهرمانانه با تقدیر روبرو شد.