مقابله با ویروس کرونا در چارچوب حقوق بین الملل بشر و رفع تحریم اقلام دارویی و بهداشتی توسط امریکا

مقابله با ویروس کرونا در چارچوب حقوق بین الملل بشر و رفع تحریم اقلام دارویی و بهداشتی توسط امریکا-Fighting the Coronavirus in the context of international human rights and lifting US sanctions on pharmaceuticals and health

اختصاصی آسمونی امیر جمیلو/ کارشناس ارشد حقوق بین الملل

دولت ایران با عضویت در سازمان جهانی بهداشت و پذیرش اسناد بین المللی مختلف از جمله میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در زمینه پیشگیری و مقابله با بیماریهای فراگیر و مسری تعهدات مختلفی را پذیرا شده است. در مقدمه اساسنامه سازمان جهانی بهداشت بهره مندی از بالاترین استاندارد قابل حصول سلامتی یکی ازحقوق بنیادین هر انسانی، بدون تمایز از حیث نژاد، مذهب، عقاید سیاسی، شرایط اقتصادی یا اجتماعی قلمداد گردید و پیشرفت نامساوری کشورهای مختلف در ترویج بهداشت و مهار کردن بیماریها به خصوص بیماریهای، واگیر، یک خطر عمومی تلقی شده است. سازمان جهانی بهداشت که از جمله مأموریت قانون گذاری در زمینه مقابله با بیماریهای مسری را عهده دار شده و از شیوهای بدیع و ابتکاری در این زمینه برخوردار است در سال 2005 نحوه مقابله با شیوع و گسترش جهانی بیماریها را مقرر داشت تا از مداخله غیرضروری در مسافرت، حمل و نقل و تجارت بین المللی اجتناب به عمل آید.

مطابق ماده 43این مصوبه، دولتها می توانند به هنگام بروز مخاطراتی که سلامت عموم را در معرض خطر قرار دهد، اقدامات لازم و کافی را اتخاذ نمایند. این مخاطرات باید با دلایل علمی اثبات شده باشد و اقدامات دولتها باید با چنان مخاطراتی متناسب بوده و ناقض حقوق بنیادین بشر قلمداد نگردد. آشکار است که با توجه به ابعاد و گستره خسارات انسانی ناشی از ویروس کرونا در سطح ملی و منطقه ای، این ویروس را میتوان عامل تهدیدکننده سلامتی عموم قلمداد کرد. بر این اساس دولت ایران مکلف است ضمن اطلاع رسانی دقیق، تمام اقدامات لازم برای پیشگیری از شیوع و گسترش ویروس کرونا را اتخاذ نماید. کنترل مبادی ورودی و حتی خروجی کشور، توزیع اقلام بهداشتی و دارویی لازم و هرگونه اقداماتی که نقشی پیشگیرانه در ابتلاء شهروندان و یا گسترش بیماری داشته باشد از جمله تعهدات دولت به شمار می آید.

دولت ایران با وجود اینکه طبق ماده 12میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی حق عبور و مرور آزادانه افراد مقیم کشور در داخل و نیز ترک کشور را پذیرفته است اما طبق بند 3 همان ماده میتواند با وضع قانون و برایحفظ سلامت عمومی، آزادیهای مزبور را محدود نماید، به شرط آنکه چنان محدودیتهایی با سایر حقوق شناخته شده در میثاق معارض نباشد. در نتیجه دولت ایران جهت پیشگیری از شیوع و گسترش ویروس کرونا میتواند محدودیتهای لازم در مورد ورود به کشور یا خروج از آن را وضع نماید. این محدودیتها حتی میتواند فراتر از مبادی ورودی و خروجی کشور، یک شهر یا منطقه جغرافیایی خاص را نیز تحت پوشش قرار دهد (مثل قرنطینه شهر قم یا تهران). از سوی دیگر با توجه به خطر رو به گسترش کرونا دولت ایران میتواند با استناد به ماده 4میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی با اعلام وضعیت فوق العاده عمومی، با تعلیق اجرای برخی حق های بشری از حیات ملت و کشور محافظت به عمل آورد. در مورد درمان افراد آسیب دیده از ویروس کرونا - اعم از اتباع کشور و بیگانگان مقیم - ، دولت ایران باید تمام تلاش خود را به کار گیرد و از تمام امکانات خویش به صورت غیرتبعیض آمیز استفاده نماید.

دولت باید فراتر از صرف تعطیل نمودن مراکز آموزشی، به آموزش شهروندان توسط رسانه های جمعی و اطلاع رسانی صادقانه و دقیق مبادرت ورزد. سانسور آمار دقیق مبتلایان به ویروس کرونا و تعداد افراد فوت شده ناشی از آن، نمیتواند به حفظ امنیت عمومی کشور کمک چندانی نماید و ممکن است امنیت انسانی را قربانی نماید. در این مقطع حساس که کرونا بحرانی جهانی را دامن زده و سازمان جهانی بهداشت، سازمان ملل متحد و سایر نهادهای جهانی و منطقهای را درگیر ساخته، همکاری بین المللی با سایر دولتها و سازمانهای بین المللی تعهد حداقلی هر دولت به شمار می آید. در آخر دفع خطر از خویش نباید به بهای به مخاطره افکندن دیگران تمام گردد. دستور موقت دیوان بین المللی دادگستری که در مهر ماه 1397در دعوای دولت ایران علیه آمریکا صادر گردید و رفع تحریم اقلام دارویی و بهداشتی را مورد تصریح قرار داد نتیجه می گیریم که تمام تحریم های امریکا در این برهه سخت علیه ایران باید برداشته شود و همه کشورها و سازمانهای بین المللی باید با یکدیگر همکاری کرده، و به هیچ ملاحظه ای جز تضمین سلامت تمام انسانها نیندیشند.