معرفی دانشگاه فرهنگیان

دانشگاه فرهنگیان، دانشگاهی برای تأمین، تربیت و توانمندسازی معلمان و نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در ایران است. آسمونی در این یخش برای اشنایی بیشتر شما عزیزان با دانشگاه فرهنگیان به معرفی کامل دانشگاه فرهنگیان می پردازد.

معرفی دانشگاه فرهنگیان

توجه به آداب معلمی از دیرباز در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما جایگاه خاصی داشته است . لیکن تا آغاز حکومت مشروطه در ایران ، دولت مرکزی برای تأسیس مدرسه و تربیت معلم هیچگونه مسئولیتی برای خود قائل نبوده و هر مدرسه متولی مخصوص داشت که از محل درآمد موقوفات مدرسه ، امور مختلف مدرسه را اداره می نمود . معلمان از میان طلاب ساعی و با استعداد انتخاب می شدند . این طلاب از استادان خود اجازه نامه ای ( که در پشت صفحه اول یا آخر یکی از کتابها به خط استاد نوشته شده بود دریافت کرده بودند ) که در واقع « دانشنامه یا گواهینامه » بود و سند معتبری برای معلم جهت تدریس محسوب می شد .

در کنار این مدارس مکتب خانه هایی نیز وجود داشت که فرزندان عامه مردم در آن به تحصیل می پرداختند و خود را برای ورود به مدارس آماده می کردند . مکتب داری یک حرفه خصوصی بود و هر روحانی محله ای که حوصله و آمادگی برای تعلیم به کودکان را داشت ، بی هیچگونه قید و شرط و اجازه نامه ای به شغل معلمی و مکتب داری می پرداخت . هریک از شاگردان ماهانه مختصری برای تحصیل می پرداختند این مبلغ برای زندگی بسیار ساده معلمان کافی نبود . لیکن آنها کار معلمی را با علاقه انجام می دادند .

پس از تأسیس « دارالفنون » در سال 1229 هجری شمسی و ایجاد و گسترش مدارس جدید از قبیل مشیریه ، رشدیه ، ادیب ، سادات ، اسلام ، اقدسیه ، علمیه ، کمالیه ، مروت ، سلطانی ، شرف ، دانش و … نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم و تربیت جدید آشنا باشند به خوبی احساس می شد . اولین اقدام رسمی در زمینه تربیت معلم ، تصویب قانونی در اردیبهشت ماه سال 1290 توسط مجلس شورای ملی بود . در این قانون اصول اولیه تربیت اطفال مطرح شده بود . طبق قانون مزبور برای اولین بار مجوز اعزام 30 نفر جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور صادر شد که از این تعداد 15 نفر یعنی نیمی برای معلمی ( رشته تعلیم و تربیت ) و 8 نفر برای تحصیل در علوم نظامی ، 7 نفر برای رشته مهندسی انتخاب شدند . در همین سال برای افزایش سطح سواد معلمان موجود در تهران کلاسهای مخصوصی در مدرسه دارالفنون تشکیل گردید که در برنامه درسی آن علاوه بر دروس علوم و ادبیات ، برای اولین بار دروس دیگری تحت عنوان « اصول تعلیم » افزوده شده بود تا معلمان از اصول اولیه برای تربیت اطفال مطلع گردند .

اقدام مهم دیگری که در راه تربیت و تأمین معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه صورت پذیرفت تصویب قانون تأسیس « درالمعلمین مرکزی » ( دارالمعلمین و دارالمعلمات ) در سال 1297 توسط مجلس شورای ملی بود . از این تاریخ ایجاد مراکز تربیت معلم زن و مرد صورت قانونی به خود گرفت . دارالمعلمینِ مرکزی مدرسه ای دولتی و رایگان بود و تحت نظر وزارت معارف اداره می شد رئیس آن توسط شخص وزیر انتخاب و منصوب می گردید . وظیفه آن تأمین معلم برای مدارس ابتدایی و دوره اول متوسطه بود . بنابراین به دو قسمت ابتدایی ( تأمین معلم برای 4 سال اول دوره ابتدایی ) و عالی ( تأمین معلم برای سال پنجم و ششم ابتدایی و دوره اول متوسطه ) تقسیم می گردید دوره تحصیل در قسمت ابتدایی سه سال ( 2 سال نظری و یکسال عملی ) و در قسمت عالی چهارسال ( 3 سال نظری و یکسال عملی ) به طول می انجامید .

شرط ورود به هر دو قسمت داشتن گواهینامه شش ساله ابتدایی و سن متقاضیان برای ورود به قسمت ابتدایی بین 17 تا 21 سال و برای ورود به قسمت عالی بین 18 تا 22 سال تعیین شده بود .

پس از پایان مدت تحصیل به فارغ التحصیلان « تصدیق نامه معلمی » برای تدریس در ابتدایی یا متوسطه اعطاء می گردید و موظف بودند پس از فراغت از تحصیل به مدت 10 سال در وزارت معارف تعهد خدمت خود را انجام دهند . نخستین مرکز تربیت معلم به نام « دارالمعلمین مرکزی » با ریاست ابوالحسن فروغی و معاونت اسماعیل مرآت تشکیل شد پس از آن با توجه به احساس نیاز به تربیت معلمان زن جهت تدریس در مدارس دخترانه ، اولین مرکز تربیت معلم دختران به نام « دارالمعلمات » به نظامت خانم نشاط السلطنه دختر صفی علیشاه تأسیس شد  .

در فروردین ماه 1306 اساسنامه « دارالمعلمین شبانه اکابر » به تصویب شورای عالی معارف رسید . هدف از تأسیس این مراکز رفع نقایص تدریس معلمان ابتدایی بود و دوره تحصیل آن یکسال بود و در صورت عدم موفقیت معلمان در امتحانات آن ، از شغل معلمی محروم می شدند .

در مهرماه 1306 اساسنامه دوره تحصیلات فنی « دارالمعلمین ابتدایی ولایات و ایالات » به تصویب شورای عالی معارف رسید هدف از آن ، تأمین معلمان مدارس ابتدایی استان ها و شهرهای ایران بود . متقاضیان شغل معلمی با مدرک دوره اول متوسطه وارد این مراکز شده و در صورتی که دوره یکساله را با موفقیت بگذرانند . به آنان « گواهی فارغ التحصیلی معلمی » اعطاء می شد .

در سال 1307 قانون فرستادن دانشجو به خارج از کشور برای تحصیل در دانشگاه های معتبر اروپا به تصویب رسید به موجب این قانون ، دولت موظف شد تا 6 سال ، هر سال صد نفر از میان فارغ التحصیلان دبیرستانها انتخاب و به اروپا اعزام نماید. 35% از این دانشجویان به موجب قانون بایست در رشته تعلیم و تربیت تحصیل کنند و برای معلمی آماده شوند .

به منظور گسترش دبیرستانها و تربیت و تأمین دبیران مورد نیاز آن در سال 1307 دارالمعلمین مرکزی به « دارالمعلمین عالی » تبدیل گردید و برنامه تربیت معلم متوسطه بنیانگذاری شد اساسنامه و برنامه دارالمعلمین عالی در سال 1308 به تصویب شورای عالی معارف رسید . دارالمعلمین عالی مشتمل بر دو قسمت علمی و ادبی بود که قسمت ادبی شامل رشته های فلسفی ، ادبیات ، تاریخ و جغرافیا و قسمت علمی شامل رشته های فیزیک ، شیمی ، طبیعیات و ریاضیات بود . دوره تحصیلات دارالمعلمین عالی 3 سال در نظر گرفته شده بود و دارندگان گواهینامه کامل متوسطه رشته ادبی و علمی می توانستند در رشته ادبی یا علمی این مؤسسه برای تحصیل ثبت نام کنند . طبق اساسنامه ، تدریس دروس علوم تربیتی از مهرماه سال 1311 در دارالمعلمین عالی اجرا گردید و دانشجویان این مرکز باید علاوه بر تحصیل در رشته خود مواد علوم تربیتی را نیز فراگرفته و امتحان دهند . مواد علوم تربیتی شامل 6 درس و هرکدام به میزان 2 ساعت در هفته بود . این دروس عبارت بودند از :

1- معرفت النفس از لحاظ تربیتی 2- فلسفه تربیت 3- علم اجتماع از لحاظ تربیت 4- تاریخ تعلیم و تربیت 5- مبانی تعلیمات متوسطه 6- اصول تعلیم و تربیت دانشجویان مختار بودند که این دروس را در مدت 3 سال همراه با مواد رشته تحصیلی خود و یا در مدت یکسال به طور مستقیم بگذرانند . براساس « قانون استخدام  فارغ التحصیلان دارالمعلمین عالی » این فارغ التحصیلان با رتبه 4 به استخدام در می آمدند ، در صورتی که سایر کارکنان دولت با رتبه 3 استخدام می شدند . وزارت معارف مکلف بود فارغ التحصیلان دارالمعلمین عالی را در مدارس دولتی به خدمت بگمارد و دولت نمی توانست این فارغ التحصیلان را تا مو قعی که وزارت معارف به آنان نیازمند بود در هیچیک از ادارات خود به خدمت بپذیرد. محل دارالمعلمین عالی در باغ نگارستان ( حوالی میدان بهارستان ) قرار داشت . استادان دارالمعلمین عالی عبارت بودند از :

عباس اقبال آشتیانی ، معلم جغرافیای انسانی و تاریخ ( فارغ التحصیل از دانشگاه پاریس ) 2- میرزا احمد بهمنیار ، معلم زبان و ادبیات عرب و معلم مدرسه عالی سپهسالار 3- اسداله بیژن ، معلم علوم تربیتی ( فارغ التحصیل از دانشگاه کلمبیا ) 4- محمود حسابی ، معلم فیزیک ( فارغ التحصیل از دانشگاه پاریس ) 5- ابوالقاسم ذوالریاستین ، معلم گیاه شناسی و کشاورزی ( فارغ التحصیل از مدرسه کشاورزی پاریس ) 6- رضا زاده شفق ، معلم تاریخ و فلسفه ( فارغ التحصیل از دانشگاه برلن ) 7- عبدالحسین شیبانی ، معلم تاریخ و وزیر اسبق معارف 8- سید کاظم عصار ، معلم حکمت قدیم 9- بدیع الزمان فروزانفر ، معلم ادبیات فارسی 10- مسعود کیهان ، معلم جغرافیا و وزیر اسبق جنگ ضمناً 8 نفر از اساتید این مرکز را معلمان فرانسوی که فارغ التحصیل دانشسرای عالی پاریس بودند تشکیل می دادند

از قوانین مهم دیگری که برای تربیت و تأمین معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه وضع شده است « قانون تربیت معلم » می باشد . این قانون در اسفندماه 1312 به تصویب رسید و به موجب آن دولت مکلف شد از اول فروردین ماه 1313 تا مدت 5 سال ، 25 باب دانشسرای مقدماتی و یک باب دانشسرای عالی دختران در تهران و در ولایات تأسیس و دانشسرای عالی پسران را نیز تکمیل نماید . در این قانون عنوانهای « آموزگار » برای معلم دوره ابتدایی ، « دبیر » برای معلم دوره متوسطه ، « هنرآموز » برای معلم هنرستان و « استاد » برای معلم مدارس عالی دانشگاه وضع گردید . براساس این قانون شرط ورود به دانشسراهای مقدماتی داشتن تحصیلات سه ساله متوسطه و شرط ورود به دانشسراهای عالی داشتن گواهینامه کامل متوسطه بود . دانشسراهای مقدماتی برای مدارس ابتدایی آموزگار ، و دانشسرای عالی برای دانشسراهای مقدماتی و دبیرستانها معلم ، و برای مدارس ، مدیر و بازرس و برای وزارت معارف اعضای فنی تربیت می کند. رؤسا و استادان دانشسرای عالی باید درجه دکتری و رؤسای دانشسراهای مقدماتی باید لیسانس دانشسرای عالی باشند .

همچنین در این قانون مقرر شده بود که به آموزگاران و دبیران حق تأهل ، حق مسکن و فوق العاده خارج از مرکز نیز پرداخت شود . مفاد این قانون و اجرای آن موجب گردید تا افراد بهتر جذب شغل دبیری شوند . حقوق و مزایای دبیران از همه ادارات بیشتر شود و زمینه های گسترش مراکز تربیت معلم در تهران و دیگر استانها و شهرها فراهم آید .

برابر مفاد « قانون تربیت معلم » دانشسراها باید شبانه روزی و رایگان باشند . مدت تحصیل در دانشسراهای مقدماتی 2 سال و در دانشسرای عالی 3 سال تعیین شده بود . گواهینامه دانشسرای مقدماتی از لحاظ استخدامی معادل دیپلم کامل متوسطه و دانشنامه پایان تحصیلات دانشسرای عالی معادل با لیسانس بوده است . برای هریک از دانشسراها یک دبستان یا یک دبیرستان ضمیمه پیش بینی شده بود که شاگردان سال دوم باید در آنجا تمرین معلمی را انجام دهند . طبق آئین نامه اجرایی این قانون ، نخستین دانشسراهای مقدماتی در شهرهای تهران ، تبریز ، اصفهان ، شیراز ، کرمان ، مشهد ، رشت ، بیرجند ، ارومیه ، بروجرد ، کرمانشاه ، اهواز و یزد تأسیس شد . با تأسیس دانشسراهای مقدماتی ، دارالمعلمین و دارالمعلمات تعطیل گردید.

برابر « قانون تربیت معلم » در سال 1312 دارالمعلمین عالی به « دانشسرای عالی » تغییر نام یافت که بعد از تأسیس دانشگاه تهران در سال 1313 بخش ادبی آن به دانشکده ادبیات و بخش علمی آن به دانشکده علوم تبدیل شد به عبارت دیگر دانشسرای عالی عملاً استقلال خود را از دست داد و اداره آن تحت نظارت دانشگاه ادامه یافت . در سال 1334 دانشسرای عالی از دانشکده ادبیات و علوم مجزا گردید و در سال 1338 قانون « استقلال دانشسرای عالی » به تصویب رسید . به موجب این قانون دانشسرای عالی برای تربیت دبیران مورد نیاز کشور تأسیس شد . برابر این قانون دانشسرای عالی دارای شخصیت حقوقی بوده و به صورت یک مؤسسه مستقل زیر نظر مستقیم وزیر فرهنگ اداره می شد . از وظایف پیش بینی شده در این قانون ، دانشسرای عالی علاوه بر تربیت دبیر مکلف است که رشته های تعلیماتی مخصوص برای تربیت مدیران و بازرسان مدارس و دیگر کارمندان تعلیماتی دایر کند.

داوطلبان تحصیل در دانشسرای عالی از میان فارغ التحصیلان دوره کامل متوسطه و یا لیسانسیه های رشته های مورد نیاز از طریق مسابقه انتخاب می شدند دوره تحصیلات برای فارغ التحصیلان متوسطه حداقل 3 سال و برای لیسانسیه ها حداقل یکسال بوده است به فارغ التحصیلان دانشسرای عالی « دانشنامه معلمی » اعطا می گردید . برابر مفاد همین قانون همه ساله عده ای از آموزگاران شاغل به خدمت که دارای گواهینامه کامل متوسطه و 5 سال سابقه آموزشی بودند ، از طریق آزمون انتخاب و به دانشسرای عالی معرفی می شدند. این داوطلبان پس از فراغت از تحصیل موظف بودند حداقل 5 سال در همان حوزه ای که انتخاب شده بودند خدمت نمایند .

به موجب « قانون تعلیمات اجباری » مصوب سال 1322 دانشسراهای مقدماتی در مناطق مختلف کشور به تدریج توسعه یافت و براساس این قانون کلاسهای کمک آموزگاری نیز برای رفع کمبود آموزگار تشکیل گردید . این کلاسها به دو صورت برگزار می شد دوره 2 ساله که شرط ورود به آن داشتن گواهینامه تحصیلات ششم ابتدایی بود و دوره یکساله که برای دارندگان گواهینامه سوم متوسطه تشکیل می گردید . لیکن به دلیل ضعف دارندگان گواهینامه ششم ابتدایی ، از سال 1324 شرط اصلی ورود به این کلاسها داشتن گواهینامه سوم متوسطه تعیین شد .

در سال 1325 « اساسنامه کلاسهای تربیت معلم » به تصویب رسید که به موجب آن مقرر شد به طور آزمایشی در تهران کلاس تربیت معلم تأسیس شود . شرط ورود به این کلاسها داشتن گواهینامه پنجم متوسطه و مدت تحصیل یکسال پیش بینی شده بود و فارغ التحصیلان آن گواهینامه ششم متوسطه علوم تربیتی دریافت می کردند

در سال 1327 به منظور تأمین و تربیت معلمان ورزش برای مدارس کشور ، اساسنامه دانشسراهای تربیت بدنی به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید و دانشسراهای تربیت بدنی تأسیس شد شرط ورود به این دانشسراها داشتن گواهینامه سوم متوسطه و دوران تحصیل آن 2 سال تعیین شده بود .

در سال 1328 برای تأمین آموزگاران دبستان های کشاورزی اساسنامه دانشسرای کشاورزی به تصویب رسید و پس از تشکیل 7 باب دانشسرای کشاورزی و 6 باب دانشسرای تربیت بدنی ، فعالیت این دانشسراها عملاً از سال 1343 تعطیل گردید .

در سال 1334 اساسنامه دانشسراهای عشایری به منظور تأمین آموزگاران دبستان های عشایر به تصویب رسید شرط ورود به این دانشسراها داشتن حداقل مدرک تحصیلی ششم ابتدایی و عشایری بودن تعیین شده بود . که پس از تشکیل دوره راهنمایی ، فارغ التحصیلان سوم راهنمایی نیز در این دوره پذیرفته می شدند مدت تحصیل در این دانشسراها یکسال بود .

در سال 1338 به منظور تأمین آموزگاران مورد نیاز دبستان های کشور دوره یکساله تربیت معلم تأسیس شد شرط ورود به این دوره داشتن دیپلم کامل متوسطه بود و به فارغ التحصیلان آن فوق دیپلم داده می شد با شروع کار سپاهیان دانش پسر در سال 1341 ، کلاسهای تربیت معلم یکساله پسران تعطیل شد و با ایجاد برنامه  سپاهیان دختر در سال 1347 ، دوره یکساله تربیت معلم منحل گردید .

برابر مصوبه سال 1341 اساسنامه دوره تربیت معلم فنی و حرفه ای به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید . هدف از این دوره تربیت معلمان مورد نیاز آموزشگاه های حرفه ای بود .

در سال 1343 طبق اساسنامه مربوط « دانشسرای عالی صنعتی » تأسیس شد . هدف از تأسیس این دانشسرا تربیت دبیران فنی در رشته های مختلف جهت تدریس در هنرستان ها بود . دانشسرای عالی صنعتی به تدریج تغییر هدف داد و به دانشگاه علم و صنعت تبدیل شد .

در سال 1343 دانشسرای عالی که در سال 1312 تأسیس شده بود ، منحل شد و به جای آن « سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی » به وجود آمد . این سازمان دارای سه مؤسسه : تربیت دبیر ، تربیت مدیر و راهنمای تعلیماتی و مؤسسه تحقیقات و مطالعات تربیتی بود .

در سال 1346 مجدداً دانشسرای عالی دایر شد و مؤسسه تدریس ریاضیات به سه مؤسسه قبلی افزوده شد و اختیارات آموزش و پرورش در مورد دانشسرای عالی به عهده وزارت علوم و آموزش عالی نهاده شد .

در سال 1347 اساسنامه مرکز تربیت معلم کودکان استثنایی به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید . دارندگان دیپلم کامل متوسطه با گذراندن یکسال تحصیلی در این مراکز به تدریس در مدارس ابتدایی کودکان استثنائی می پرداختند .

در سال 1349 دانشسراهای راهنمایی تحصیلی در تهران و شهرستان های رشت ، تبریز ، همدان ، کرمانشاه ، اهواز ، شیراز ، کرمان ، مشهد ، اصفهان و ساری تأسیس شد . تأسیس این دانشسراها با توجه به تغییر ساختار آموزش و پرورش در سال 1345 و پیش بینی دوره راهنمایی تحصیلی در نظام آموزش و پرورش ایران صورت گرفت . در این مراکز ابتدا رشته های تحصیلی علوم تجربی ، ریاضی ، علوم انسانی ، حرفه و فن و زبان خارجی دایر و مدت تحصیل در این مراکز 2 سال معین شد .

به منظور تأمین مربیان مورد نیاز کودکستانها و دوره آمادگی ، مراکزی از سال 1351 در تهران و شهرستانها تأسیس شد . مدت تحصیل در این مراکز ابتدا 6 ماه و سپس به یکسال ( 1000 ساعت ) افزایش یافت . در این مراکز فقط بانوان با مدرک دیپلم متوسطه می توانستند وارد شوند .

در سال 1352 تشکیلات اداری و آموزشی جدید دانشسرای عالی شامل دانشکده تربیت معلم علوم ، دانشکده تربیت معلم ادبیات و علوم انسانی و دانشکده علوم تربیتی به تصویب رسید . در سال 1353 دانشسرای عالی به « دانشگاه تربیت معلم » تغییر نام یافت . هدف دانشگاه تربیت معلم ، تربیت معلمان و دبیران متخصص و متعهد در زمینه های مختلف علوم و فنون و ادبیات ، تحقیق و مطالعه در علوم تربیتی ، تربیت مدیران و کارشناسان امور آموزشی و متخصصین راهنمایی و مشاوره و سنجش اندازه گیری ، در زمینه های مختلف آموزش به منظور تجهیز نیروی انسانی لازم و تأمین قسمتی از نیازهای آموزش و پرورش می باشد .

در خردادماه سال 1354 قانون الحاق 2 ماده به « قانون اجازه تأسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی » به تصویب رسید به موجب این قانون وزارت آموزش و پرورش می تواند داوطلبان ورود به مراکز آموزشی تربیت معلم از قبیل مراکز تربیت مربی کودک ، دانشسراهای عشایری ، مقدماتی ، راهنمایی تحصیلی ، عالی یا هر مؤسسه آموزشی که وزارت آموزش و پرورش برای تربیت معلم معین کند را از تاریخ اشتغال به تحصیل به عنوان کارآموز بپذیرد و به آنان حقوقی برابر پایه یک گروه مربوط به مدرک تحصیلی لازم جهت ورود به رشته شغلی مورد نظر بپردازد . براساس این قانون مدت تحصیل کارآموزان در صورت استخدام در حکم خدمت آزمایشی محسوب می شود و فارغ التحصیلان این مراکز موظفند دوبرابر مدت سالهای تحصیل خود را در وزارت آموزش و پرورش خدمت کنند در سال 1355 اساسنامه و برنامه های دانشسرای مقدماتی مورد تجدید نظر قرار گرفت که براساس آن دارندگان مدرک دوم متوسطه نظر ی نظام جدید ( دهم ) می توانستند به این دوره وارد شوند و پس از 2 سال تحصیل در دانشسرا به آنان دیپلم کامل در رشته آموزش ابتدایی اعطاء می گردید و دارندگان مدرک دوره اول متوسطه نظام قدیم ( سیکل اول ) پس از 2 سال تحصیل با مدرک پنجم علمی به استخدام وزارت آموزش و پرورش در می آمدند

شرایط پذیرش در دانشسراهای عشایری نیز تغییر کرد و دارندگان مدرک تحصیلی سوم راهنمایی پس  از 2 سال و دارندگان مدرک پنجم ابتدایی پس ز 4 سال از دانشسرا فارغ التحصیل شده و منحصراً در مناطق عشایری به تدریس می پرداختند .

گرچه دانشسراهای مقدماتی و عالی از مهمترین مراکزی بوده اند که در آنها بیشترین آموزگاران و دبیران از سال 1313 تا سال 1357 ( سال پیروزی انقلاب اسلامی ) تربیت شده اند ولی بنا به ضرورت مراکز دیگری با روشهای مختلف نیز برای تربیت و تأمین آموزگاران و دبیران و مربیان نیز به وجود آمدند و برخی از آنان پس از مدت کمی فعالیت منحل شدند . این مراکز و روش ها عبارت بودند از :

1- دانشسرای تربیت بدنی 2- دانشسرای کشاورزی 3- دانشسرای عشایری 4- تأمین مربیان هنر و موسیفی مدارس 5- تشکیل کلاسهای کمک آموزگاری 6- تربیت معلم دوساله روستایی 7- مراکز تربیت معلم یکساله

8- دوره تربیت معلم حرفه ای پسران و دختران 9- تأمین معلمان ابتدایی روستایی از طریق سپاه دانش

10- تأسیس آموزشگاه تربیت معلم روستایی در دزفول 11- مرکز تربیت معلم دینی 12- مرکز تربیت معلم یشیوا ( مخصوص کلیمیان) 13-دانشسرای راهنمایی تحصیلی 14-تربیت معلم کودکان استثنائی 15- انستیتو مربیان هنری 18- مرکز تربیت مربی کودک

در سال تحصیلی ( 58 – 57 ) یعنی سال پیروزی انقلاب اسلامی مراکز تربیت معلم فعال کشور که تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش اداره می شدند عبارت بودند از :

1- مرکز تربیت مربی کودک ( 27 باب ) 2- دانشسرای مقدماتی ( 131 باب ) 3- دانشسرای عشایری ( یک باب ) 4- دانشسرای راهنمایی تحصیلی ( 27 باب ) 5- مرکز تربیت معلم روستایی ( 45 باب ) بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در زمینه تغییر نظام آموزشی و تربیت معلم تصمیمات مهمی اتخاذ گردید . در سال 1358 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم تهیه و در غیاب شورای عالی آموزش و پرورش به تأیید شهید رجایی وزیر آموزش و پرورش رسید با تصویب این اساسنامه فعالیت کلیه مراکز تربیت معلم قدیم اعم از دانشسراهای مقدماتی ، راهنمایی تحصیلی ، مراکز تربیت مربی کودک ، مراکز تربیت معلم روستایی و عشایری عملاً متوقف گردید . بدین معنی که برای سال اول این مراکز ، دانشجوی جدید پذیرفته نشد ولیکن دانشجویان سال دوم تحصیل خود را به اتمام رساندند .

طبق مفاد این اساسنامه ، مراکز تربیت معلم به منظور تربیت و تأمین معلمان شایسته برای مدارس ابتدایی و راهنمائی تحصیلی در سطح کشور تأسیس می شود مدت تحصیل در این مراکز 2 سال و به صورت شبانه روزی می باشد . داوطلبان ورود به مراکز تربیت معلم باید دارای گواهینامه کامل متوسطه بوده و سن آنها بین 17 و 22 سال باشد این داوطلبان از طریق امتحان ورودی و مصاحبه انتخاب می شوند . رشته های مراکز تربیت معلم عبارت بود از : 1- آموزش ابتدایی 2- علوم ریاضی 3- علوم تجربی 4- علوم انسانی 5- دینی و عربی 6- زبان خارجه 7- تربیت بدنی 8- حرفه و فن 9- هنر 10- کودکان استثنایی . به فارغ التحصیلان این مراکز مدرک فوق دیپلم اعطاء می گردد . آزمون اولین دوره پذیرش دانشجو برای این مراکز در سال 58 برگزار شد و حدود 7000 نفر در رشته های 10 گانه پذیرفته شده و در مراکز تربیت معلم به تحصیل اشتغال یافتند .

به دلیل مشکلات موجود در اوایل انقلاب اسلامی پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم در سال 1359 متوقف گردید و در این سال دفتر تربیت معلم با بررسی وسیع و همه جانبه ، تغییراتی در روند برنامه ریزی و اجرایی مراکز به وجود آورد و در قالب طرحی جدید ، در سال 1360 از طریق آزمون سراسری در 52 باب مرکز تربیت معلم تعداد 19204 نفر دانشجو پذیرش شد این دوره را به نام « دوره شهید رجایی و باهنر » نامگذاری نمودند . این مراکز در دی ماه سال 1360 با پیام حضرت امام خمینی ( ره ) بازگشایی گردید و دانشجویان تحصیلات خود را در آن آغاز نمودند . براساس طرح جدید رشته های مراکز تربیت معلم به 12 رشته افزایش یافت که عبارت بودند از : 1- آموزش ابتدایی 2- ادبیات فارسی 3- علوم اجتماعی  4- ریاضی 5- علوم تجربی 6- زبان انگلیسی 7- امور پرورشی 8- دینی و عربی 9- هنر 10- تربیت بدنی 11- حرفه و فن 12- کودکان استثنایی ( با چهار گرایش نابینا ، ناشنوا ، عقب مانده ذهنی ، ناسازگار )

براساس طرح مزبور دوره تحصیل در مراکز از 2 سال به 3 سال افزایش یافت به این ترتیب که سال اول تحصیل به صورت نظری در مراکز محل تحصیل و سال دوم به عنوان تدریس عملی ( به صورت تمام وقت حق التدریسی ) در مدارس مناطق سهمیه خود ، سال سوم را مجدداً در مراکز تربیت معلم به تحصیل ادامه دهند که به علت مشکلات اجرایی و نیاز مناطق آموزش و پرورش به معلم ، اجرای تحصیل سال سوم دانشجویان در مراکز عملی نگردید و بناچار دونیمسال باقیمانده را در دو تابستان طی نمودند و از آن به بعد نیز دوران تحصیل در مراکز تربیت معلم به صورت 2 سال تحصیلی متوالی انجام پذیرفت .

در شهریور ماه 1362 اساسنامه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید . طبق این اساسنامه هدف از مراکز تربیت معلم ، تأمین و تربیت معلم مورد نیاز آموزش و پرورش در دوره های قبل از دبستان ، دبستان و راهنمایی تحصیلی می باشد . مراکز شبانه روزی بوده و مدت تحصیل در آن 2 سال تعیین شده است و دارندگان مدرک دیپلم کامل متوسطه به شرط داشتن 17 تا 22 سال سن و موفقیت در آزمون ورودی می توانند به این مراکز وارد شوند و به فارغ التحصیلان آن گواهی فوق دیپلم اعطا می شود .

همچنین در اسفندماه سال 1362 اساسنامه دانشسراهای تربیت معلم به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید . هدف از تأسیس این دانشسراها تأمین و تربیت معلم مورد نیاز در دبستانها بالاخص در روستاها و مناطق محروم سراسر کشور می باشد دارندگان مدرک پایان تحصیلات دوره راهنمایی که سن آنان بین 14 تا 17 سال بوده و در آزمون ورودی موفق گردند می توانند وارد این دانشسراها شوند . مدت تحصیل در دانشسرا 4 سال بوده و به فارغ التحصیلان آن مدرک دیپلم کامل متوسطه در رشته آموزش و پرورش ابتدایی اعطاء می شود این افراد موظفند دوبرابر مدت سنوات تحصیل در منطقه سهمیه خدمتی مربوط ایفای خدمت نمایند . دانشسراهای مزبور منحصراً در روستاها و یا بخش ها دایر شدند .

با توجه به اینکه امکان تأسیس دانشسرا در بعضی مناطق روستایی طبق اساسنامه مزبور وجود نداشت ، لذا شورای عالی آموزش و پرورش در اردیبهشت ماه سال 1364 مجوز تأسیس دانشسراهای تربیت معلم روستایی را در شهرستانهای استان های محروم کشور به تصویب رساند .

شورای عالی آموزش و پرورش طبق مصوبه فروردین ماه سال 1365 با تأسیس دانشسراهای تربیت معلم 2 ساله در مناطق شهری موافقت نمود . دارندگان مدرک قبولی سال دوم دبیرستانهای نظری می توانستند وارد این دانشسراها شده و پس از 2 سال تحصیل موفق به اخذ مدرک دیپلم کامل متوسطه در رشته آموزش و پرورش ابتدایی کردند .

برابر مصوبه اسفندماه 1364 « شورایعالی انقلاب فرهنگی » به منظور ایجاد هماهنگی در برنامه های تربیت معلم و تعیین و تدوین خط مشی و ضوابط کلی برنامه و دوره های تربیت معلم « گروه هماهنگی برنامه ریزی تربیت معلم » تشکیل گردید . ریاست این گروه با وزیر آموزش و پرورش و اعضای آن دو نفر از معاونین آموزش و پرورش ، معاون آموزشی وزارت علوم تحقیقات و فناوری ، صاحبنظرانی از دو وزارت منجمله رئیس دانشگاه تربیت معلم و دبیر شورای عالی برنامه ریزی می باشند

قانون « متعهدین خدمت در آموزش و پرورش » در خردادماه سال 1369 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید . براساس این قانون دانش آموزان دانشسراها و دانشجویان مراکز تربیت معلم و دانشگاههای تربیت معلم و رشته های دبیری دانشگاهها مکلفند در آغاز تحصیل خود به وزارت آموزش و پرورش  تعهد خدمت بسپارند . افراد متعهد خدمت در حین تحصیل به استخدام آزمایشی در آمده و می توانند از حقوق کارآموزی ماهانه معادل حقوق و فوق العاده شغل مدرک تحصیلی مربوط استفاده نمایند .

پس از استخدام رسمی این افراد در وزارت آموزش و پرورش مدت تحصیل آنان جزء سابقه خدمت آموزشی محاسبه می شود . متعهدین خدمت موظفند پس از فراغت از تحصیل به میزان دوبرابر مدت تحصیل که حداقل آن کمتر از پنجسال نخواهد بود ، در هر محلی که آموزش و پرورش تعیین نماید خدمت کنند و هیچیک از وزارتخانه ها ، سازمانها ، مؤسسات و شرکت های دولتی و وابسته به دولت و شهرداریها و … قبل از انجام یا لغو تعهد آنان ، مجاز به استخدام و به کارگیری این قبیل متعهدین خدمت نمی باشند .

از سال 1369 آزمون ورودی مراکز تربیت معلم در آزمون ورودی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی ادغام گردید و از همان سال آئین نامه آموزشی مصوب شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم در مراکز اجرا شد. سقف واحدهای درسی دوره کاردانی تربیت معلم 72 واحد تعیین شد که شامل 15 واحد دروس عمومی ، 19 واحد دروس تربیتی و مابقی اختصاصی رشته مربوط بود . برنامه های درسی رشته های مختلف دوره کاردانی مراکز تربیت معلم نیز از سال 72 تا 76 به تدریج به تصویب شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم رسید . عناوین جدید برای رشته های مراکز تربیت معلم بدین شرح تعیین گردید . 1- آموزش و پرورش ابتدایی 2- آموزش زبان و ادبیات فارسی 3- امور تربیتی 4- تربیت بدنی و علوم ورزشی 5- آموزش دینی و عربی 6- آموزش حرفه و فن 7- آموزش زبان انگلیسی 8- آموزش مطالعات اجتماعی 9- آموزش علوم تجربی 10- آموزش ریاضی 11- آموزش هنرهای تجسمی 12- آموزش و پرورش کودکان استثنایی ، همچنین مصوب شدن مراکز تربیت معلم توسط شورای گسترش دانشگاه ها که از سال 1371 به آرامی شروع شده بود طی سالهای 77 و 78 به بعد سرعت گرفت و تا سال 1382 کلیه مراکز تربیت معلم به تصویب شورای گسترش دانشگاه ها رسید .

با توجه به نیاز روزافزون به نیروی انسانی مورد نیاز برای دوره ابتدایی و راهنمایی کشور ، دانشسراهای 4 ساله و 2 ساله تربیت معلم و مراکز کاردانی تربیت معلم هرساله گسترش یافت تا در اوج فعالیت مراکز مزبور در سال تحصیلی ( 72-71 ) تعداد 555 باب مرکز و دانشسرای تربیت معلم با حدود یکصد هزار نفر دانشجو و دانش آموز معلم در حال تحصیل ، فعال بودند

از این سال به بعد به دلیل تغییرات در سیاستگذاری جذب نیروی انسانی و کاهش رشد جمعیت دانش آموزی به تدریج سهمیه پذیرش برای تربیت نیرو در تربیت معلم کاهش یافت و نهایتاً در سال 74 اختصاص سهمیه برای پذیرش در دانشسراهای تربیت معلم متوقف شد و این دانشسراها با پایان یافتن تحصیلات دانش آموز معلمان شاغل به تحصیل در آنها عملاً از سال 1376 تعطیل گردیدند و سهمیه پذیرش دانشجو برای مراکز تربیت معلم هم به حدود 5000 نفر در سال تقلیل یافت .

به منظور تأمین نیروی انسانی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش از بین دارندگان مدارک تحصیلی لیسانس و بالاتر در رشته های غیردبیری ، طبق مصوبه آذرماه سال 1375 شورای عالی برنامه ریزی دوره یکساله « مهارت های تعلیم و تربیت » ایجاد گردید تعداد واحدهای درسی تربیتی این دوره حداکثر 24 واحد درسی بوده و این افراد پس از اخذ گواهینامه مبنی بر گذراندن موفقیت آمیز دوره مزبور حق استخدام و یا اشتغال به تدریس در وزارت آموزش و پرورش را خواهند داشت .

به منظور تربیت نیروی انسانی مورد نیاز دوره ابتدایی و راهنمایی مناطق محروم کشور طبق رأی شورای عالی آموزش و پرورش در شهریور ماه 1377 با ایجاد دوره کاردانی پیوسته دانشسراهای تربیت معلم موافقت گردید. اساسنامه دانشسراهای مزبور در آذرماه همان سال توسط کمیته معین شورای عالی به تصویب رسید . طبق مفاد اساسنامه دانشسراهای تربیت معلم کاردانی پیوسته ، دارندگان مدرک قبولی سال دوم متوسطه که سن آنها بین 15 تا 18 سال و بومی مناطق محروم همان استان باشند در صورت موفقیت در آزمون ورودی و 3 سال تحصیل در دانشسرا به اخذ مدرک کاردانی پیوسته دانشسرای تربیت معلم نایل می گردند . این دانشسراها در سال 78 در استانهای کرمان ، خوزستان ، سیستان و بلوچستان ، بوشهر ، همدان ، هرمزگان و کردستان دایر شد که با توجه به عدم تخصیص سهمیه پذیرش در سال های بعد ، فقط دانشسرای هرمزگان به فعالیت خود ادامه داده است .

در اسفندماه سال 1381 اساسنامه جدید مراکز تربیت معلم به تصویب وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری رسید و در تیرماه سال 1382 به وزارت آموزش و پرورش ابلاغ گردید . براساس مفاد این اساسنامه اهداف مراکز تربیت معلم عبارتند از : تأمین و تربیت بخشی از نیروی مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش و فراهم کردن امکان ادامه تحصیل فرهنگیان و در وظایف آن به برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت فرهنگیان نیز اشاره شده است .

این اساسنامه از 4 رکن تشکیل شده است که عبارتند از : هیأت امنای مراکز تربیت معلم – شورای مرکزی تربیت معلم – رئیس مرکز و شورای مرکز . در ترکیب هیأت امنای مراکز تربیت معلم وزیر آموزش و پرورش ریاست هیأت امنا را بعهده دارد وزیر علوم، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، معاون برنامه ریزی و منابع انسانی و معاون پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش و دو تن از اعضای هیأت علمی دانشگاهها و یک تن از صاحبنظران امور آموزش و پرورش به عنوان سایر اعضا تعیین شده اند. براساس ماده 4 اساسنامه هریک از مراکز تربیت معلم دارای شخصیت حقوقی و استقلال اداری و مالی می باشند .

توضیح : آنچه در این گزارش به آن پرداخته شده است عمدتاً در ارتباط با مراکز آموزشی تربیت معلم وابسته به وزارت آموزش و پرورش می باشد که صرفاً وظیفه تأمین و تربیت معلمان را عهده دار هستند و علاوه بر آن تأمین بخشی از نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش از قبیل دبیران متوسطه ، هنرآموزان هنرستانها و … از طریق سفارش به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی به ویژه دانشگاه های تربیت معلم ، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و آموزشکده های فنی و حرفه ای انجام می پذیرد .

تاسیس مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (ص) و تصویب اساسنامه آن در سال  1386 رقم خورد.  از سال 1388 به استناد تاکید مقام عالی وزارت و رئیس محترم مرکز برنامه ریزی وآموزش نیروی انسانی مبنی بر هدایت امور در مجرا و مسیر قانونی، نسبت به معرفی اعضاء هیات امناء اقدام گردید. اعضای پیشنهادی پس از تایید مقام عالی وزارت به وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری معرفی و احکام آنان برای مدت چهار سال صادر گردید. جلسات هیات امناء به ریاست مقام عالی وزارت تشکیل گردید که تصمیمات متخذه در امور آموزشی، مالی و ... باعث سرعت فعالیت ها و انجام امور در مسیر قانونی خود شد. ضمنا در آخرین جلسه ی هیات امناء ساختار سازمانی مجتمع به تصویب رسید .

 اساسنامه آن نیز با مجوز شماره ی 5944/13/2 مورخ 30/2/89 معاونت آموزش علوم، تحقیقات و فناوری دائمی گردید . در این برهه مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (ص) در قالب تجمیع مراکز تربیت معلم و آموزشکده ها و دانشکده های فنی و حرفه ای فعالیت داشت .

انتزاع مجموعه فعالیت های مغایر با اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش ، یکی از ماموریت های جناب آقای دکتر حاجی بابایی در وزارت آموزش و پرورش بوده است. از جمله ی این فعالیت ها می توان به فعالیت دانشکده و آموزشکده های فنی و حرفه ای دربدنه ی آموزش و پرورش اشاره نمود ، پذیرش سالانه حدود یکصد هزار نفر دانشجوی آزاد در مراکز یاد شده ، وزارت آموزش و پرورش را بر آن داشت تا این مجموعه عظیم را از بدنه آن خارج و به وزارت علوم ملحق نماید تا از این طریق ضمن ارتقاء جایگاه مراکز مزبور ،آموزش و پرورش نیز از وظایف تحمیلی و غیر قانونی خود فارغ گردد در همین راستا و پس از پیگیری های متعدد ، با  تصویب ماده 23 قانون برنامه ی پنج ساله ی پنجم توسعه زمینه انتزاع آموزشکده هاو دانشکده های فنی و حرفه ای فراهم گردید . مراکز آموزشی یاد شده از اردیبهشت ماه 1390 با کلیه امکانات ، اموال منقول و غیر منقول ، نیروی انسانی ، دارایی ها ، تعهدات و مسئولیت ها به صورت کامل از وزارت آموزش و پرورش منتزع و فعالیت آن در قالب دانشگاه فنی و حرفه ای زیر نظر وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری آغاز گردید .

در طول دوران پس ازپیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ، یکی از دغدغه های صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت تاسیس دانشگاه فرهنگیان متناسب با شان ومنزلت فرهنگیان بوده است که مقدمات ایجاد آن با عنایت پروردگاروتدبیر ریاست محترم جمهوری در تابستان 1387 رقم خورد . در طول سال های 88-1387و قبل از حضور جناب آقای دکتر حاجی بابایی برخی اقدامات در خصوص راه اندازی دانشگاه فرهنگیان انجام گرفت ، لیکن امکان تاسیس آن فراهم نگردید . این مهم پس از حضور ایشان در راس وزارت متبوع به عنوان یکی از رویکردهای جدی مورد توجه ویژه و پیگیری قرار گرفت و در راستای شکل گیری دانشگاه مزبور، پس از پیگیری ها وتشکیل جلسات متعدد ، در نهایت متن اساسنامه ” دانشگاه فرهنگیان ” با پیشنهاد مورخ 28/6/1390 وزیر آموزش و پرورش ، در جلسه 704 مورخ 6/10/1390 شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و در تاریخ 1/12/1390 توسط ریاست محترم جمهورابلاغ گردید . در این راستا فعالیت دانشگاه فرهنگیان به صورت رسمی آغازو بر این اساس جایگاه مراکز تربیت معلم تقویت شده و در استان ها ادامه فعالیت خواهند نمود . طبق مواد 5 اساسنامه و تبصره ماده 4 آن ، سازمان مرکزی دانشگاه فرهنگیان درشهرتهران مستقر همچنین 32 پردیس برادران و 32 پردیس خواهران در استان ها راه اندازی شده است و سایرمراکزتربیت معلم در پردیس ها با تصویب  شورای گسترش آموزش عالی  وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری  ساماندهی می گردند.

با شکل گیری دانشگاه مزبور و بر اساس مصوبه ی هیات محترم دولت ، جذب 25000 دانشجوی متعهد خدمت از طریق آزمون سراسری سال 1391،  در دستور کار قرار گرفت و پس از انجام هماهنگی هاو اقدامات لازم این مهم اجرایی گردید . اولین جلسه هیأت امناء دانشگاه فرهنگیان نیز در روز شنبه مورخ 24/4/1391 به ریاست آقای رحیمی معاون اول رئیس جمهور تشکیل و در خصوص 14 دستور جلسه تبادل نظر و اتخاذ تصمیم گردید که مصوبات آن در دست پیگیری می باشد . اولین جلسه هیأت امناء دانشگاه فرهنگیان نیز در روز شنبه مورخ 24/4/1391 به ریاست آقای رحیمی معاون اول رئیس جمهور تشکیل و در خصوص 14 دستور جلسه تبادل نظر و اتخاذ تصمیم گردید که مصوبات آن در دست پیگیری می باشد .