14 شعبان ، تأسیس بیت الحکمه از سوی ایرانیان در دربار مأمون

آسمونی : "بیت الحکمه" بغداد به عنوان نخستین دانشگاه اسلامی قدمتی طولانی دارد که به عنوان شاهکار تمدن اسلامی ارمغان تازه ای برای بشریت آورد و تحولات بسیاری را موجب شد .

بیت الحکمه در بغداد، ابتدا به عنوان کتابخانه مورد استفاده علما و مترجمان قرار گرفت اما پس از پیشرفت و توسعه آن تبدیل به مرکزی برای فراگیری دانش شد و به عنوان اولین دانشگاه اسلامی به علت غنای کتب موجود در این کتابخانه مورد استقبال دانشجویان و محققان قرار گرفت، به طوری که خوارزمی خود در این دانشگاه اسلامی به تحصیل پرداخت و در زمینه ستاره شناسی و جغرافیا به تبحر خاصی دست یافت.

تاریخ ساخت بیت الحکمه

آراء و نظرات مختلفی درباره تأسیس بیت الحکمه وجود دارد برخی آن را به خلیفه ابوجعفر منصور در سالهای ( 136 تا 158هجری )، به علت اهتمام منصور به علم و علما و اولین کسی که مسلمانان را به فراگیری علم و دانش مختلف ترغیب کرد، نسبت داده اند و معتقدند که او علما را به ترجمه کتابهای فارسی، یونانی و هندی به زبان عربی تشویق کرد.

از کتابهایی که در این دوران ترجمه شده " سند هند" است که درباره ریاضیات بوده و محمد بن ابراهیم فزاری از زبان هندی به عربی ترجمه کرده است. همچنین کتابهای اقلیدس و بطلمیوس و کتبی درباره تاریخ، ادبیات و حدیت نیز در خزانه قصر مورد توجه قرار گرفت که اساس و پایه ای شد تا کتابخانه بیت الحکمه راه اندازی شود . با این توضیحات ریشه تاریخی بیت الحکمه به زمان خلیفه منصور باز می گردد.

اما برخی دیگر گفته اند که زمان تأسیس بیت الحکمه به دوران خلیفه هارون الرشید سالهای ( 170 تا 193 هجری) که زمان شکوفایی تمدن و علم بوده است برمی گردد. به ویژه اینکه جنبشهای ترجمه و تألیف افزایش یافته و هدف از آنها غنای فکر عربی و افزایش علوم و معارف مختلف بوده است. از این رو هارون الرشید به کتابهای مختلف اهتمام  ورزید و هنگام سیطره ارتش خود بر عموریه و آنکارا دستور جمع آوری کتابها را صادر کرد و گروهی از علما را به منظور بررسی این کتابخانه ها و آوردن کتابهای نادر و نفیس ترغیب کرد. از این رو در پی جمع آوری کتاب از دوران منصور و پسرش خلیفه مهدی خزانه ای برای حفظ کتابها تأسیس شد.

نظر گروهی دیگر بر این است که خلیفه مأمون در سالهای ( 198 تا 217 هجری) بیت الحکمه را تأسیس کرد. شرق شناس بریتانیایی به نام " دیلاس اولیری" گفت: "خلیفه مأمون مدرسه ای تأسیس کرد که نام آن را بیت الحکمه نامید و در آن آموزشگاههایی برای ترجمه کتابهای علمای یونان قرار داد ".

اما می توان گفت که بیت الحکمه قبل از مأمون وجود داشت و در روزگار مأمون به شکوفایی رسید و علما را به تألیف و بررسی و مناظره تشویق کرد . بیشتر خلفای بنی عباس به فرهنگ توجه کرده و به علم و علما اهتمام می ورزیدند. از این رو وی کار پدرش رشید را در ساخت بیت الحکمه و آوردن کتاب از کشورهای مختلف کامل کرد.