عید ولایت (غدیر) چیست؟

غدیر خم نام ناحیه‌ای میان مکه و مدینه است که پیامبر اسلام در حجةالوداع، علی را «ولی» پس از خود اعلام کرد. 18 ذی‌الحجه، سال‌روز این واقعه میان شیعیانبه عید غدیر خم شهرت دارد. محمد، پیامبر اسلام در بازگشت از آخرین حج خود همه مسلمانانی که در حج شرکت داشتند را در غدیر خم جمع کرد و شیعیان معتقدند که او در آنجا علی بن ابی‌طالب را به‌عنوان وصی و برادر و جانشین خود از جانب الله معرفی کرد. در ادامه مطلب آسمونی درباره عید ولایت بیشتر آشنا می شویم.

چرا عید غدیر را عید ولایت می نامند؟

عبارت معروف «هر آن‌کس که من مولای او هستم، پس علی مولای اوست» قسمتی از خطابه بلند غدیر می‌باشد. گرچه در تفسیر حدیث غدیر خم در بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد. اهل سنت تنها اظهار نزدیکی پیامبر به علی و دوستی با او رامی‌دانند و اظهار خواسته اش که علی به عنوان پسر عمو و فرزند خوانده اش جانشین او در مسئولیت‌های خانوادگی اش پس از مرگ شود.
این واقعه و حدیث غدیر در کتاب های شیعه و بسیاری کتاب های اهل سنت نقل شده است. اولین منبع تاریخی که به این کتاب اشاره می کند یعقوبی مورخ شیعه در نیمه دوم قرن سوم هجری است و اولین آثار ادبی قابل تاریخ گذاری، مجموعه اشعاری از نویسندگان شیعه در قرن دوم هجری است. از حدود قرن دوم هجری واقعه غدیر خم بعنوان دلیل نویسندگان شیعه برای اثبات برحقی علی بر جانشینی محمد آمده است.

عید گرفتن در روز غدیر 

غدیر، تنها نه به عنوان «روزی تاریخی‏»، بلکه به عنوان یک‏«عید اسلامی‏» مطرح است. عید بودن آن نیز، مراسم و سنتهای خاصی‏را می‏طلبد و نه تنها باید آن را عید دانست، بلکه باید آن را عید گرفت و به شادمانی پرداخت و به عنوان تعظیم شعائر دینی، آن‏را بزرگ داشت و برشکوه آن افزود، تا ارزشهای نهفته در این روزعظیم، همواره زنده بماند و سیره معصومین (علیهم السلام) احیاگردد. همه این ویژگیها برای این روز بزرگ، موقعیتی والا و ارزشمندپدید آورد، آنچنان که رسول خدا (ص) و ائمه هدی و مومنانی که پیروآنان بودند، از موقعیت این روز شادمان بودند. مقصود ما از«عیدگرفتن‏» این روز نیز همین است.

خود حضرت رسول نیز به این‏نکته اشاره و تصریح فرموده است، از جمله در روایتی که ‏می‏فرماید:

«روز غدیرخم، برترین اعیاد امت من است، روزی است که خدای‏متعال مرا فرمان داد تا برادرم علی‏بن ابی‏طالب را به عنوان‏ پرچمی هدایتگر برای امتم تعیین کنم که پس از من به وسیله او راهنمایی شوند، و آن، روزی است که خداوند در آن روز، دین را کامل ساخت و نعمت را بر امتم به کمال و تمام رساند و اسلام رابه عنوان دین، برایشان پسندید.»

کلام دیگر پیامبر (ص) که فرموده بود: «به من تهنیت‏ بگویید، به ‏من تهنیت ‏بگویید.» نیز نشان دهنده همین عید بودن روز غدیر درکلام حضرت رسول است.

• خود امیرالمومنین (ع) در ادامه خط پیامبر، این روز را عید گرفت‏ و در سالی که روز جمعه با روز غدیر مصادف شده بود، در ضمن خطبه‏ عید فرمود:

«خداوند متعال برای شما مومنان، امروز دو عید بزرگ و شکوهمند را مقارن قرار داده است که کمال هر کدام به دیگری است، تا نیکی و احسان خویش را درباره شما کامل سازد و شما را به راه‏ رشد برساند و شما را دنباله ‏رو کسانی قرار دهد که با نور هدایتش ‏روشنایی گرفته‏ اند و شما را به راه نیکوی خویش ببرد و به نحو کامل از شما پذیرایی کند. پس جمعه را محل گردهمایی شما قرار داده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاک سازد و آلودگی های‏ جمعه تا جمعه را بشوید، نیز برای یادآوری مومنان و بیان خشیت‏ تقوا پیشگان مقرر ساخته است و پاداشی چند برابر پاداش های‏ مطیعان در روزهای دیگر قرار داده و کمال این عید، فرمانبرداری ‏از امر الهی و پرهیز از نهی او و گردن نهادن به طاعت اوست.
پس‏ توحید خدا، جز با اعتراف به نبوت پیامبر (ص) پذیرفته نیست و دین، جز با قبول ولایت‏ به امر الهی قبول نمی ‏شود و اسباب طاعت‏ خدا جز با چنگ زدن به دستگیره ‏های خدا و اهل ‏ولایت، سامان نمی ‏پذیرد. خداوند در روز غدیر، بر پیامبرش چیزی نازل کرد که بیانگر اراده ‏اش درباره خالصان و برگزیدگان است و او را فرمان داد که‏ پیام را ابلاغ کند و از بیمار دلان و منافقان هراس نداشته باشد و حفاظت او را عهده دار باشد.... (تا آنجا که فرمود:) رحمت‏ خدا برشما باد! پس از پایان این‏ تجمع، به خانه ‏ها برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادران خود نیکی کنید و خداوند را بر نعمتی که ارزانی‏تان‏ کرده، سپاس گویید.
باهم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به‏ یکدیگر نیکی کنید، تا خداوند هم الفت ‏شما را پایدار کند، از نعمت الهی به یکدیگر هدیه دهید، آن گونه که خداوند برشما منت‏ نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهای گذشته وآینده قرار داده است. نیکی در این روز، ثروت را می ‏افزاید و عمر را طولانی می‏کند. ابراز عاطفه و محبت‏ به هم در این روز، موجب ‏رحمت و لطف خدا می‏شود. تا می‏توانید، در این روز از وجودتان خرج‏ خانواده و برادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقاتها ابراز شادمانی و سرور کنید...»