عکاسی مستند چیست؟

واژه‌ی ﻣﺴﺘﻨﺪ (Document) در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺑﺮای اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در اواﻳﻞ ﺳﺪه‌ی ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﻮﺳﻂ «ژان اوژن آﮔﻮﺳﺖ آﺗﮋه» استفاده شده است.آسمونی در این بخش شما را با عکاسی مستند آشنا می کند.
«آﺗﮋه» دﺳﺖﻧﻮﺷﺘﻪای ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﺮ روی ﺗﺎرﻳﻜﺨﺎﻧﻪاش در ﻃﺒﻘﻪی ﭘﻨﺠﻢ آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻲ واﻗﻊ در ﭘﺎرﻳﺲ ﻧﺼﺐ ﻛﺮده ﺑﻮد: «ﺳﻨﺪ ﺑﺮای ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان».

عکس‌های «آﺗﮋه» ازﻣﻨﺎﻃﺮ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎی ﺗﺎرﻳﺨﻲ، وﻳﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮوﺷﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﺮدمﻋﺎدی ﺑﻮد. ﺗﮋه ﻋﻜﺴﻬﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﻧﻘﺎﺷﺎن ﺳﻮرآﻟﻴﺴﺖ ﻣﻲﻓﺮوﺧﺖ، ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را در ﺑﺎزﺳﺎزی ﺟﺰﺋﻴﺎت آﺛﺎرﺷﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ. ﻋﻜﺲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎوی اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻴﻨﻨﺪه را از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ ازاﺟﺘﻤﺎع ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻲﮔﺎه ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ، آﮔﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ. «اوژن آﺗﮋه در ﻃﻮل ﻳﻚ ﻛﺎر ﻋﻜﺎﺳﻲ از ﺳﺎل 1898 ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮﮔﺶ در ﺳﺎل 1927 ازﻣﻮﺿﻮع‌هایی ﻋﻜﺲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪﺑﻪ ﻃﻮرِ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ آﻧﺎن درارﺗﺒﺎط ﺑﻮد (ﺗﺎﺳﻚ،1385).

ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﻣﻄﻠﻖ و ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل از ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﺑﻌﺎد اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻋﻜﺎﺳﻲ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮد وﺟﻮد ﻧﺪارد، اﻣﺎ ﺑﺮای درک ﺑﻬﺘﺮ ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اینکه ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻧﻴﺎی واﻗﻌﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻟﻘﺎی ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ.(ﻋﻤﻴﻖ، 1373)

ﺑﺴﻴﺎری ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در دو دﺳﺘﻪ‌ی ﻛﻠﻲ ﺟﺎی داد:

1ـ ﻣﺎ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺑﺎﻋﻜﺲﻣﺎن ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﻛﻪاﻳﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ.

2- ﺑﺎ ﻋﻜﺲﻫﺎﻳﻤﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﻴﻢ، ﺑﻠﻜﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ (ﺟﻼﻟﻲ،1388).

ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ ﻋﻜﺲ ﻣﺴﺘﻨﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دو دﺳﺘﻪ ﺟﺎی داد ﻛﻪ دﺳﺘﻪ دوم دﻗﻴﻘﺎ ﻫﻤﺎن عکس‌های اﻧﺘﻘﺎدی را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﻣﺎﺳﺖ.

ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻧﺘﻘﺎدی را ﻣﻲﺗﻮان در دﺳﺘﻪﺑﻨﺪیﻫﺎﻳﻲ ﺟﺎی داد. اﻳﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪیﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻜﺲﻫﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ شده‌اند.

ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ

«درﻋﻜﺎﺳﻲ، ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺳـﺮﻳﻊ و ﻟﺤﻈﻪای اﺳت، ﻳـﻚ ﻓﻮران اﺳـﺖ، ﻳـﻚ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ اﺳﺖ. ﮔﺬاردن دورﺑﻴﻦ در ﺧﻂ آﺗﺶ ﭼﺸﻢﻫﺎ، و رﺑﻮدن ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺟﻌﺒﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻫﺮ زﻣﺎن ﻛﻪ ﺻﺤﻨﻪای ﺷﻤﺎرا ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺳﺎﺧﺖ، ﻗﺎﭘﻴﺪن ﻟﺤﻈﻪ درﻣﻴﺎن ﻫﻮا، ﺑـﺪون ﻛﻠﻚ، ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮﺻﺖ دور‌ﺷﺪن ﺑﻪ آن ﺑﺪﻫﻴﺪ. اﻧﮕﺎر ﻳﻚ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺧﻠﻖ ﻣﻲﻛﻨﻴـﺪ، در ﻫﺮ ﻫﻤﺎن دم ﻛﻪ ﻋﻜﺴﻲ را ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﺪ.»

ﻫﺎﻧﺮی ﻛﺎرﺗﻴﻪ ﺑﺮﺳﻮن

ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ (Street Photography ) : ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺪﻧﻪی ﻫﻨﺮ ﻋﻜﺎﺳﻲ، ﺻﺤﻨﻪﻫﺎﻳﻲ از زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه ﻣﺮدم را ﺳﻮژه اﺻﻠﻲ ﺧﻮد ﻗﺮارﻣﻲدﻫﺪ. ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ، ﭘﺎرکﻫﺎ، ﻛﺎرﻧﺎوالﻫﺎ، ﻣﺤﻞﻫﺎی ﺧﺮﻳﺪ و ﻣﺮاﻛﺰی ﻛﻪ ﻣﺮدم ﮔﺮد ﻫﻢ ﻣﻲآﻳﻨﺪ، ﻣﺤﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﻬﻴﻪی ﻋﻜﺲﻫﺎی ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺷﺎﺧﻪای ازﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎرﻣﻲآﻳﺪ، اﻣﺎ از ﺑﻌﻀﻲ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ، از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻲ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪن ﻣﺮدم اﺳﺖ و ﻧﻪ ﭘﻮﺷﺶدادن ﻳﻚ اﺗﻔﺎق. در واﻗﻊ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﻋﻜﺎﺳﻲ آﻳﻴﻨﻪای اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدم ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻮخﻃﺒﻌﻲ و ﻳﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﻃﻌﻨﻪآﻣﻴﺰ ﭘﻴﺎمﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﻪ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد. ﺳﺎلﻫﺎی ‍1975 ﺗﺎ 1980 ﻧﻘﻄﻪ اوج و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ.

ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ و ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ

ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪﻣﺮدم اﺳﺖ،ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺰدﻳﻚ. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻛﻪ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻴﺪ، ﺑﺎﻳﺪ در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ، ﺟﺰﺋﻲ از آن، ﻧﻪ ﻳﻚ ﻧﺎﻇﺮ دور و اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻟﻨﺰ واﻳﺪ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ. ﺑﺎ ﻳﻚ ﻟﻨﺰ زاوﻳﻪﺑﺎز ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ﺷﺮﻳﻚ در ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺴﺘﻴﺪ و ﺑﺎ ﺗﻠﻪ ﻓﺘﻮ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻧﺎﻇﺮ و در ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻚ ﻓﻀﻮل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ. ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ واردﺷﺪن در ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﺮدم اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻜﺎن‌هایی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎی ﺷﻠﻮغ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ، ﻣﻴﺎن راه‌ها، ﻛﺎرﻧﺎوال‌ها، رژهﻫﺎ و ﻧﻈﺎﻳﺮ آن ﻣﻜﺎنﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮای اﻳﻦ ﻧﻮع ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺷﻠﻮﻏﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﻳﻚ آﺳﺎﻧﺴﻮر ﭘﺮ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺗﺼﻮر ﻛﺮد. ﻣﺮدم در ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻏﺮﻳﺒﻪﻫﺎ اﻳﺴﺘﺎده‌اﻧﺪ. در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻜﺲ ﻳﻚ ﺗﻌﺮض ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﺠﺎم آن ﻋﻤﻼ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ. اﻃﻼع از ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﺑﺮای ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻣﻮﺛﺮ و ﺟﺎﻟﺐ ﺑﺴﻴﺎرﻣﻬﻢ اﺳﺖ. اﮔﺮ دورﺑﻴﻦ را در ﺻﻮرت ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ روی ﻧﻴﻤﻜﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﭘﺎرک در ﺣﺎل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاﺳﺖ، ﺑﻪاﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردی ﺧﺸﻦ روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺷﺪ. اﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺧﻴﻠﻲ راﺣﺖ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ درﻣﻴﺎن ﻳﻚ ﺟﻤﻌﻴﺖ در ﺣﺎل ﺗﻤﺎﺷﺎی ﺑﺎزی ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺖ، ﺣﺘﻲ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ازﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﺷﻮﻳﺪ.