معرفی رشته الهیات و معارف اسلامی

آسمونی : رشته الهیات و معارف اسلامی از رشته‌های گروه آزمایشی علوم انسانی دانشگاهی در ایران، دانشهای اساسی و با ابعاد گوناگون دین اسلام است. درس‌های این رشته به دو زبان فارسی و عربی تدریس می‌شود، در کنکور سراسری، ضریب دروس ادبیات فارسی و عربی 3 و فلسفه و منطق 2 می‌باشد.

این رشته در ایران تا مقاطع دکترا تدریس می‌شود.

ورود به رشته

درس‌های این رشته به دو زبان فارسی و عربی تدریس می‌شود، در کنکور سراسری، ضریب دروس ادبیات فارسی و عربی 3 و فلسفه و منطق 2 می‌باشد.

هر دانشجوی رشته الهیات و معارف اسلامی باید به زبان و ادبیات عرب مسلط بوده و به آن علاقه مند باشد چرا که برای ورود به مباحث قرآن و حدیث و مطالعه تاریخ و تمدن کشورهای مسلمان و کتب عرفانی و فلسفی اسلامی و یا تحقیق و مطالعه بر روی فقه و مبانی حقوق اسلامی آشنایی با عربی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

گرایش‌ها، دوره‌ها و دروس دانشگاهی

کارشناسی

رشته الهیات و معارف اسلامی در دوره کارشناسی دارای شش گرایش زیر است :

علوم قرآن و حدیث
فقه و مبانی حقوق اسلامی،
فقه شافعی،
فلسفه و کلام اسلامی
ادیان و عرفان
تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی،

دروس مشترک دوره کارشناسی

تاریخ اسلام، منطق، صرف و نحو عربی کاربردی، اعراب قرآن، ترجمه عربی به فارسی و فارسی به عربی، قرائت و درک مفاهیم و متون فقهی و تفسیری، قرائت و درک مفاهیم متون عرفانی، قرائت و درک مفاهیم متون معاصر، قرائت مطبوعات و استفاده از رادیو تلویزیون، مکالمه و محاضره، علوم بلاغی، تاریخ زبان و فرهنگ عربی، روش تحقیق، مبانی جامعه‌شناسی، زبان تخصصی، مبادی فقه، مبادی اصول، آشنایی با علوم اسلامی (عرفان و فلسفه)، فقه مقدماتی، آشنایی با ادیان بزرگ، تفسیر.

گرایشها و دروس تخصصی دوره کارشناسی

علوم قرآن و حدیث

در گرایش علوم قرآن و حدیث دانشجویان 12 واحد تفسیر قرآن کریم می‌گذرانند که در این 12 واحد با شان نزول، مفهوم آیات و تفسیرهای مهم قرآن کریم آشنا می‌شوند. همچنین دانشجویان 12 واحد درسی در زمینه علوم قرآنی مطالعه می‌کنند که در این 12 واحد با علوم خاصی که هر پژوهشگر قرآن باید با آنها آشنا باشد مثل مبحث مجمل و مبین، منطوق و مفهوم، آشنا می‌شوند که لازمه فهم و درک قرآن و تفسیر و تبیین آن می‌باشد.

علاوه بر مباحث قرآنی دانشجویان این گرایش در بخش حدیث، با علم الحدیث، درایه الحدیث، فقه الحدیث، مجامع حدیثی شیعه و اهل تسنن و اصطلاحات حدیث آشنا می‌شوند یعنی دانشجویان به طور اجمالی تاریخ تطور، تحول و پیدایش علم حدیث از دیدگاه اهل تشیع و تسنن، معنا و مفهوم اصطلاحات علم حدیث و مفهوم و محتوای احادیث را مطالعه می‌کنند.

دروس تخصصی گرایش علوم قرآن و حدیث: تاریخ قرآن، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تاریخ حدیث، درایه الحدیث، فقه الحدیث، علوم قرآنی، تفسیر قرآن کریم، تاثیر قرآن کریم در پیدایش علوم ادبی، مروری بر نهج البلاغه، علوم بلاغت.

فقه و مبانی حقوق اسلامی

گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی، وظایف و حقوق انسان را از دیدگاه تشریعات الهی بیان می‌کند، حقوقی که از روی حکمت و بر روی محور مصالح ومفاسد خردمندانه است و در زمینه رابطه میان انسان و خدا، رابطه انسانها با یکدیگر یا وظایف انسان نسبت به خود و طبیعت می‌باشد.

دروس تخصصی گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی: فقه، فقه مقارن، اصول فقه، آیات الحکام، تاریخ فقه و فقها، احادیث فقهی، حقوق جزای خصوصی اسلام، حقوق بین‌الملل اسلام، آیین دادرسی در اسلام، حقوق جزای عمومی اسلامی، قواعد فقه مدنی، حقوق خانواده، کلیات حقوق، حقوق تطبیقی.

فقه شافعی

یکی از گرایشهای رشته الهیات گرایش فقه شافعی است که بسیاری از دروس آن با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی یکسان می‌باشد. در گرایش فقه شافعی احکام عملی اسلام مانند عبادت، معاملات، مناکحات، جزا، قضا و شهادت و همچنین اصول از دیدگاه مذهب شافعی آموزش داده می‌شود. گرایش فقه شافعی تنها از بین داوطلبان اهل سنت، دانشجو می‌پذیرد.

فلسفه و حکمت اسلامی

گرایش فلسفه و حکمت اسلامی : 

در تاریخ علم و اندیشه ما برای رسیدن به حقیقت و آگاهی از راز هستی و آفرینش به دو راه اصلی و اساسی بر می‌خوریم، راه عقل و راه عشق. در تاریخ فلسفه و عرفان اسلامی نیز این دو راه وجود دارد و برای کشف حقیقت هر دو روش کشف و شهود و استدلال و منطق مورد توجه بوده است.

در این میان طرفداران اصالت عقل معتقدند که می‌توان با استدلال و برهان به معرفت و شناخت رسید و از راز آفرینش آگاهی یافت. اعتقادی که در گرایش فلسفه و حکمت اسلامی نیز با آن روبرو می‌شویم و در واقع دانشجویان این گرایش به مطالعه و پژوهش در این زمینه می‌پردازند و نظام آموزشی آنها بر پایه مطالعه مکاتب فلسفی مثل مشا»، اشراق یا ملاصدرا استوار می‌باشد.

دروس تخصصی گرایش فلسفه و حکمت اسلامی: فلسفه اسلامی، کلام، حکمت عملی، منطق، تاریخ فلسفه اسلامی، تاریخ فلسفه غرب، متون فلسفی به زبان خارجی، عرفان.

ادیان و عرفان

در گرایش ادیان و عرفان دانشجویان با تاریخ ظهور و گسترش ادیان زنده (ادیانی که هنوز پیروان بسیاری دارند) آشنا می‌شوند و سه بخش اساسی احکام و آداب، عقاید و اخلاق را در هر دینی مطالعه می‌کنند که البته در این مطالعه شخص پژوهشگر درصدد اثبات حقانیت یا بطلان دین خاصی نیست بلکه درصدد شناسایی و درک مواضع مشترک می‌باشد. گفتنی است که ادیان زنده‌ای که دانشجویان مطالعه می‌کنند،

براساس خاستگاه آنها به سه گروه تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

1- ادیان خاورمیانه که شامل ادیان سامی یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام می‌شود که پیامبران آنها نسلشان به حضرت ابراهیم می‌رسد و دین زردتشت که خاستگاه آن ایران است.

2- ادیان خاور دور که ادیان کشورهای چین و ژاپن است و شامل «کنفوسیوس»، «تائو» و «شین تو» می‌گردد.

3- ادیان شبه جزیره هند که عبارتند از: هندو، بودا و جین.

همچنین دانشجویان این گرایش عرفان را به عنوان یکی از مباحث مقایسه‌ای در ادیان مطالعه می‌کنند و با ادبیات عرفانی اسلام آشنا می‌شوند.

دروس تخصصی گرایش ادیان و عرفان :

معارف شیعه، تاریخ فرق اسلامی، تاریخ فلسفه اسلامی، تاریخ فلسفه غرب، کلیات علم کلام، تفسیر عرفانی قرآن، متون عرفانی فارسی، تاریخ تصوف، متون ادیان و عرفان به زبان خارجی، ادیان ابتدایی و قدیم، ادیان ایران قبل از اسلام، دین یهود و مسیحیت، ادیان هند، دین بودا و خاور دور، روش شناسی ادیان.

تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی

گرایش تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی، دانشجویان را با تاریخ و جغرافیای ممالک اسلامی آشنا می‌کند یعنی دانشجویان با فرهنگ، عادات و رسوم مسلمانهای نقاط مختلف جهان از جمله مسلمانهای آسیای جنوب شرقی، شمال آفریقا، اروپا و آمریکا آشنا می‌شوند. همچنین با تاریخ اسلام از زمان ظهور پیامبراکرم تا زمان حال، تاریخ تشکیلات اسلامی (آشنایی با نظام و تشکیلات دولتهای مسلمان اعم از نظام مالی، نظام اداری، تشکیلات سیاسی و ...)تاریخ علوم (علوم عقلی و نقلی که از اسلام زاده شده است) تاریخ ناحیه‌ای، تاریخ سال شمار، مآخذشناسی تاریخی (شناخت منابع و مآخذ تاریخی)، تاریخ‌نگاری (آشنایی با شیوه‌های تاریخ‌نگاری در اسلام و انواع تاریخ‌نگاری اعم از وقایع نامه، معاجم الرجال، طبقات، احوال بلاد، احوال امم و...) تاریخ هنر معماری اسلامی و تاریخ آموزش و پرورش اسلامی آشنا می‌گردند.

دروس تخصصی گرایش تاریخ فرهنگ و تمدن ملل اسلامی: وضع کنونی جهان اسلام، تاریخ‌نگاری در اسلام، تاریخ هنرهای اسلامی، تاریخ اسلام از آغاز خلافت عباسی تا پایان آل بویه، تاریخ اسلام از سلاجقه تا سقوط بغداد، تاریخ اسلام در مصر و شام، تاریخ اسلام در مغرب و اندلس، کلیات فرهنگ و تمدن اسلامی، تاریخ تشکیلات اسلامی، متون تاریخی، اسلام در برخورد با غرب و استعمار، اسلام‌شناسی در غرب، متون جغرافیایی، تاریخ آموزش و پرورش در اسلام، جغرافیای تاریخی اسلام، تاریخ علوم در اسلام، تاریخ تشیع.

بازار کار

فارغ التحصیلان این رشته می‌توانند منشا خدمات زیر باشند:

1- تبلیغ معارف اسلامی در سطح عمومی

2- تدریس در مراکز آموزشی و فرهنگی

3- گسترش و نشر فرهنگ و معارف اسلامی در کشورهای مختلف جهان به عنوان مثال در قالب رایزنی‌های فرهنگی و وزارتخانه‌های ارشاد و خارجه

4- انجام امور تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه مسائل فرهنگ و معارف اسلامی

5- کارشناسی فقه و مبانی حقوق اسلامی در دستگاه قضایی