دریاچه سد دز

دریاچه سد دز یک سد بتنی برق‌آبی است که در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی بر روی رودخانه دز توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در 23کیلومتری شمال شرق اندیمشک احداث شد. اگر می خواهید با دریاچه سد دز بیشتر آشنا شوید این بخش آسمونی را تا پایان دنبال نمایید چرا که به معرفی دریاچه سد دز می پردازیم.

اگرچه ممکن است تصور شما از خوزستان یک منطقه گرم و خشک باشد، اما بد نیست بدانید که یک‌تکه از بهشت یعنی سد و دریاچه دز دزفول (دریاچه شهیون) در این استان واقع شده است. این منطقه به دلیل ساختار خود توانسته به یکی از بهترین مقصدهای گردشگری در ایران بدل شود.

دریاچه سد دز کجاست؟

دریاچه سد دز یکی از زیباترین دریاچه های ایران لقب گرفته و در 15 کیلومتری شمال شهر دزفول قرار گرفته است. 
این دریاچه، 125000 هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌کند و نقش مهمی در کنترل سیلاب‌های بالادستش دارد. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب 520 مگاوات می‌باشد. احداث سد عظیم دز، در سال 1338 خورشیدی توسط ایتالیایی‌ها در کوه‌های زاگرس آغاز و در سال 1341 خورشیدی پایان یافت. دریاچهٔ این سد 65 کیلومتر طول و 225000 کیلومترمربع مساحت داشته و گنجایش نهایی آن 3٫3 میلیارد مترمکعب می‌باشد. این سد با ارتفاع 203 متر در زمان ساخت خود به عنوان یکی از مرتفع‌ترین سدهای جهان (ششمین سد جهان در آن زمان) شناخته می‌شد و در حال حاضر نیز پنجاهمین سد بلند دنیا در بین سدهای ساخته شده و در دست ساخت می‌باشد.

جاذبه های تفریحی دریاچه سد دز

• مشاهده منظره جذاب دریاچه
• امکان قایق‌سواری در سد دز
• ماهیگیری در فصول خاص
• کوه‌پیمایی و طبیعت‌گردی در منطقه کنار آن
• امکان بازدید از روستای پامنار
• امکان بازدید از قلعه شاداب
• کمپینگ در فضای نزدیک سد

مشخصات سد دز

نوع سد بتونی دو قوسی ارتفاع سد 203 متر ارتفاع سد از سطح دریا 354 متر ارتفاع پی سد از سطح دریا 151 متر طول تاج سد 212 متر ضخامت بدنه سد از پائین 27 متر ضخامت بدنه سد در بالا 4٫5 متر ارتفاع دریچه‌ها در بدنه سد 71 متر ارتفاع دریچه‌ها از سطح دریا 222 متر حفاری انجام شده 670000 متر مکعب بتون مصرف شده در ساختمان سد 480000 متر مکعب بتون مصرف شده در عملیات 125000 متر مکعب سایر قسمتها شروع بتون‌ریزی مهر ماه 1340 پایان بتون‌ریزی آذر ماه 1341 آغاز بهره‌برداری اسفند ماه 1341 حداکثر ارتفاع سطح دریا 352 متر از سطح دریا حداکثر ارتفاع سطح قابل مهار 350 متر از سطح دریا حداقل ارتفاع سطح مؤثر در تولید 290 متر از سطح دریا حوزه آبگیری رودخانه دز 225000 کیلو متر مربع حوزه آبگیری سد 17000 کیلومتر مربع اراضی آب خور سد 125000 هکتار

مشخصات نیروگاه دریاچه سد دز

• مشخصات توربین

• نوع توربین: فرانسیس عمودی ساخت کارخانه هیتاچی ژاپن
• سرعت چرخش توربین: 250 دور در دقیقه
• وزن رنر با شافت: 42 تن
• حداکثر قطر رنر: 3175 میلیمتر
• تعداد پره‌های رنر: 17 عدد
• جنس رنر: فولاد 46 – sc در قسمتهایی کوتینگ stainless steel

• مشخصات ژنراتورها

•   تعداد: هشت عدد
• ساخت: زیمنس آلمان
• توان هر یک: 65 مگا وات
• ولتاژ خروجی هر یک: 13٫8 کیلو ولت – سه فاز – 50 سیکل در ثانیه

• مشخصات ترانسفورمرها

•   هشت دستگاه ترانسفورمر افزاینده سه فاز
• ظرفیت هر کدام: 84000 کیلو ولت‌آمپر
• نسبت تبدیل ترانسفورمر: 13٫8 به 230 کیلو ولت است.

شرکت‌های سازنده سد دز

شرکت انتریوهایدرو راه‌اندازی واحدها را به عهده داشت و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تأمین آب مصرفی و آشامیدنی ایجاد تونل انحرافی و جاده تونلی و غیره بوده‌است شرکت ایتالیایی امپرزیت – جیرولا – لودی جیانی پیمانکار مرحله ساختمان بدنه سد و نیروگاه و تونلهای سر ریز و کلید خانه و تکمیل تونل جاده‌ای و غیره بوده‌است.

هزینه ساخت سد دز

مخارج کل جهت اجرای این پرژه با در نظر گرفتن خطوط انتقال 230 کیلو ولتی بالغ بر پنج میلیارد و پانصد میلیون ریال (معادل 73٫5 میلیون دلار) برآورد شده‌است از این مقدار مبلغ چهل میلیارد ونهصد میلیون ریال (65 میلیون دلار) مربوط به هزینه‌های سد نیروگاه و دستگاه‌های آن و مابقی یعنی ششصد و چهل میلیون ریال (8500000 دلار) مربوط به خطوط و ایستگاه‌های انتقال در مراحل ابتدایی بهره‌برداری از نیروگاه بوده‌است.

تاریخچه دریاچه سد دز

سد دز نخستین سد از رشته سدهای چند منظوره در 23 اسفند 1341 مورد بهره‌برداری قرار گرفت. با احداث سد دز در پشت دیواره این سد دریاچه‌ای به طول 65 کیلومتر بوجود آمده که با ظرفیت نهائی 3٫3 میلیارد متر مکعب آب را در خود جای می‌دهد.

هدف اصلی از احداث سدهایی نظیر سددز تأمین نیروی لازم جهت تولید برق کنترل سیلابها و تنظیم آب جهت مصارف آبیاری است. بمنظور کنترل سیلابها دو تونل سرریز در ضلع شرقی دریاچه و با فاصله کمی از بدنه سد ساخته شده‌است؛ که قطر تونل تخلیه شماره یک 14 متر و و تونل شماره دو 12٫6 متر می‌باشد و هر یک از آنها قادر به تخلیه 3000 متر مکعب آب در ثانیه است.

همچنین دو تونل آبگیر اصلی در ضلع غربی دریاچه ایجاد شده که هر یک به انشعاباتی با قطر کمتر تقسیم گردیده که توسط آنها آب پشت دریاچه به توربینها می‌رسد. حداکثر آب خروجی هریک از تونلهای آبگیری اصلی برابر با 240 متر مکعب در ثانیه است. در وسط بدنه سد در ارتفاع 222٫7 متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل بمنظور آبیاری زمین‌های کشاورزی و نیز کنترل سیلابها وجود دارد. حداکثر خروجی هر یک از این دریچه‌های آبیاری 60 متر مکعب در ثانیه است. تعداد 8 واحد ژنراتور هریک به قدرت 65 مگاوات در نیروگاه سد دز وجود دارد و بدین ترتیب ظرفیت تمامی نیروگاه مجموعاً 520 مگاوات است.

کلید خانه که در ارتفاع 577٫5 متری از سطح دریا واقع شده‌است شامل کلیدهای قدرت از نوع روغنی - گازی و کلیدهای هوائی شمش‌های اصلی و فرعی و دیگر تجهیزات لازم برای ولتاژ 230 کیلو ولت است. اتاق کنترل سد دز در ضلع غربی دره نزدیک به بدنه سد در ارتفاع 225 متری از سطح دریا قرار دارد. مجموع طول جاده‌های تونلی منتهی به اتاق فرمان و نیروگاه 6٫5 کیلومتر است.