اصول نگارش صحیح چک

چک به معنی برگهٔ تاریخ‌دار و دارای ارزش مالی است که معمولاً برای خرید در حال و پرداخت در آینده استفاده می‌شود. صاحب چک پس از نوشتن مبلغ ارزش آن و تاریخ موردنظر برای وصول، چک را امضا می‌کند. در تاریخ ذکر شده - تاریخ سررسید - فردی که چک را دریافت کرده‌است به بانک مراجعه می‌کند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاری فرد صادر کننده دریافت می‌کند.
چک سند خاصی است از اسناد بازرگانی که به موجب آن، صادرکننده چک، پولی را که نزد دیگری دارد تمام یا بخشی را به سود خود یا ثالث مسترد می‌دارد. چک سند عادی تجاری در برخی موارد با رعایت اصول آن قابل صدور اجرائیه‌است. خط و قباله را هم در ایران قدیم چک می‌خواندند (دیوان معزّی) چنین گفته‌اند که سکه نیز از لغت چک، نحت شده‌است. صدور چک اماره مدیون بودن است.
طبق قانون چک در ایران، شخص باید در زمان نوشتن چک به اندازهٔ مبلغ مندرج در آن در حساب خود وجه نقد، اعتبار و یا پشتوانهٔ قابل تبدیل به وجه نقد داشته باشد. تفاوت چک با کارت‌های اعتباری هم در همین است.
البته امروزه این قانون معمولاً در مبادلات پولی‌ای که به‌وسیلهٔ چک انجام می‌شود، رعایت نمی‌گردد و در نتیجه در چند سال اخیر تعداد افرادی که بدلیل چک برگشتی - یعنی چکی که در تاریخ مشخص شده، مقدار وجه وعده داده شده را تأمین نکند - به زندان می‌افتند رو به افزایش گذاشته‌ است.

آسمونی اصول نگارش صحیح چک را در اختیار شما قرار می دهد.

بخش‌های یک چک

بخش‌های زیر در یک برگ چک وجود دارند که بعضی از آنها جاهای خالی تعبیه شده‌ای هستند که باید توسط نویسنده پر شود:

شمارهٔ مسلسل چک:که شماره‌ای است که هنگام چاپ شدن برای هر برگ چک بطور یگانه و بدون تکرار است و بر روی آن ثبت می‌شود.
شمارهٔ حساب جاری: شمارهٔ حساب بانکی‌ای که وجه معین شده از آن حساب پرداخت خواهد شد. این شماره معمولاً به همراه نام صاحب حساب معمولاً روی تمام برگه‌های یک دفترچهٔ چک چاپ یا مُهر می‌شود.

تاریخ پرداخت: تاریخی که موعد پرداخت وجه مشخص شده‌است. طبق قانون چک این تاریخ باید به حروف نوشته شود.

گیرندهٔ چک: نام فردی که می‌تواند وجه مشخص شده را در تاریخ مشخص شده دریافت کند. معمولاً برای اینکه امکان استفادهٔ چندین باره از یک برگ چک - خرج‌کردن و دست به دست کردن آن - وجود داشته باشد معمولاً از واژهٔ «حامل» یا «آورنده» استفاده می‌شود. در اینصورت هر شخصی می‌تواند وجه چک را دریافت کند.

مبلغ چک:که یک بار به حروف در وسط و یک بار به عدد در پایین برگهٔ چک نوشته می‌شود.

امضای صاحب حساب: چک بدون امضای صاحب حساب ارزشی ندارد و قابل پرداخت نیست. بعضاً در بنگاههای تجاری که تعدادی از افراد در مسائل مالی آن شریک هستند، حسابهای جاری به نام دو یا چند فرد گشایش می‌یابد. در این حالت تمام افرادی که در قبال آن حساب "حق امضاً دارند باید چک را امضا نمایند.

متن ذیل تنها بخشی از اصول نگارش چک است

1- تاریخ و مبلغ چک را حتما، هم به حروف و هم به عدد بنویسید.
2- بر روی مبلغ عددی و حروفی را با چسب شیشه ای پوشانده و با ناخن روی آن را خط بیاندازید تا در صورت برداشتن چسب، جوهر را از روی چک جدا کند.
3- هرگز در هنگام نگارش چک، خودکارتان را عوض نکنید (حتی دو خودکار همرنگ ). چرا که جاعل بعدا می‌تواند ادعا کند که خودکار سومی هم در کار بوده است.
گاهی دیده می‌شود کلاهبرداران مخصوصا خودکار تمام شده‌ای را به شما داده که بسرعت جوهرش تمام شده و مجبور شوید قسمتی از متن چک را با خودکاری دیگر بنویسید.
4- یک اشتباه متداول، استفاده از خودکار دیگران است. هرگز از خودکار کسی که می‌خواهید چک را با او بدهید استفاده نکنید. حتما برایتان پیش آمده که در هنگام نگارش چک، طرف مقابل فورا خودکارش را بطرفتان می‌گیرد. هرگز قبول نکنید !!! چون بعدا با همان خودکار چکتان دستکاری می‌شود.
5- اگر زیاد چک می‌نویسید از قلمی منحصر بفرد با رنگی خاص استفاده کنید. (رنگ مشکی و رنگ آبی براحتی قابل ساخت و جعل است)
6- یکی از اشتباهات رایج در نگارش چک این است که قسمتی از متن چک را به طرف مقابل می‌سپاریم تا بنویسد. بعنوان مثال تاریخ‌ها را میزند و چک را جهت درج مبلغ و امضا به شما می‌دهد. یا مبلغ چک را نوشته و از شما می‌خواهد آن را امضا نمایید
در اینصورت بعدها، بازهم می‌تواند چک را دستکاری کند و شما نمی‌توانید ثابت کنید که بعدا این کار را کرده چون اطلاعات دیگر چک هم بدست او نوشته شده است.
7- در صورتی که چک خط خوردگی ندارد، حتما درج نمایید "بدون خط خوردگی" و در صورتی که دارای خط خوردگی است حتما، میزان و موارد خط خوردگی را در پشت چک کامل توضیح دهید.
8- در صورت عقد قرارداد، حتما مبلغ، تاریخ و شماره چک را در قرار داد درج کرده و تصاویر چک‌ها را پیوست نمایید.
9- بعضی چک‌ها 2 امضا بوده (حتما دو نفر باید امضا کنند) و یا بدون مهر فاقد اعتبارند (معمولا در شرکت ها). این یکی از فرصت‌های کلاهبرداری است.
خیلی مواقع صادر کننده چک به قصد پرداخت نکردن یا دیرتر پرداخت کردن چک، مخصوصا این موضوع را پنهان می‌کند و چک را امضا کرده و تحویل شما می‌دهد.
مسلما این چک نقد نخواهد شد و تنها راه شما، شکایت حقوقی (طولانی مدت) از اوست که در آخر هم مدعی می‌شود که در آن لحظه فراموش کرده بودم که این چک بدون مهر فاقد اعتبار است.
پس در زمان قرارداد و گرفتن چک، از صادره کننده بخواهید درج کند که این چک دو امضا نبوده و نیاز به مهر ندارد. در این صورت، اگر این مشکل پیش بیاید، می‌توانید از وی بخاطر کلاهبرداری و فریب شکایت نمایید.
10- هرگز چک را جهت اصلاح، تعویض و ... در اختیار صادر کننده قرار ندهید. چون در اختیار داشتن چک توسط صادرکننده بمعنای پرداخت دین است. یعنی صادرکننده می‌تواند مدعی شود که وجه چک را پرداخته و چک را پس گرفته است و این شمایید که باید ثابت کنید که اینطور نبوده است که کار بسیار مشکل و زمان‌بری است.
11- اگر تاریخ چک شما با تاریخ تحریر (نوشتن) قرارداد یکی باشد، می‌توانید بصورت کیفری آن را دنبال کنید ولی اگر تاریخ چک بعد از تاریخ قرارداد باشد چک شما وعده‌دار و حقوقی است.
12- حتی المقدور چک را حامل نکشید و سعی کنید در وجه شخص خاصی چک را صادر نمایید تا هر کسی (شرخر) نتواند ادعا کند که چک مال اوست.
13- اگر در متن چک کلمه "بابت" درج شود و یا شرطی درج گردد، چک شما منوط به اجرا و اثبات آن می‌گردد. مثلا : در وجه آقای .... بعنوان ضمانت قرارداد ...
در این موارد چک حقوقی شده و دریافت آن مشکل خواهد شد پس بخواهید که در متن چک نوشته نشود بابت ....
14- بخاطر داشته باشید کشیدن چک سفید امضا، تخلف محسوب می‌شود.