کشورهای سی آی اس و مشترک المنافع (سازمان پیمان امنیت جمعی)

سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی یکی از سازمان‌های فعال نظامی و چندمنظوره در حوزهٔ آسیای مرکزی و قفقاز است. آسمونی در این بخش به معرفی سازمان پیمان امنیت جمعی و کشورهای سی آی اس و مشترک المنافع می پردازد.

کشورهای سی آی اس و مشترک المنافع (سازمان پیمان امنیت جمعی)

پیمان امنیت دسته‌جمعی (Collective Security Treaty Organization) (به روسی: Организация Договора о Коллективной Безопасности) که به نام مخفف (CSTO) شناخته می‌شود.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تواناییِ سیاسی، اقتصادی و نظامی فدراسیون روسیه کاهش یافت.

روسیه به منظور ارتقای ظرفیت‌ها و متحد نگه داشتنِ کشورهای عضو سابق به تشکیل چُنین سازمانی اقدام نمود.

یکی از دیگر اهداف عمدهٔ این سازمان محدود کردن زمینهٔ گسترش ناتو و نفوذ آمریکا در حوزهٔ کشورهای همسایه و متحدان پیشینِ آن است.

دولت فدارتیو روسیه می‌خواست با ایجاد ساختارهای جدید سیاسی، اقتصادی و نظامی بازیگرِ اصلی در منطقهٔ آسیای میانه حوزه قفقاز باشد.

اعضا و پیگیری سازمان پیمان امنیت جمعی یا کشورهای سی آی اس

اعضا اصلی سازمان پیمان امنیت جمعی یا کشورهای سی آی اس

• ارمنستان (2002)
• بلاروس (2002)
• قزاقستان (2002)
• قرقیزستان (2002)
• روسیه (2002)
• تاجیکستان (2002)

اعضای سابق سازمان پیمان امنیت جمعی یا کشورهای سی آی اس

• ازبکستان
• گرجستان
• جمهوری آذربایجان

این پیمان در 15 مه 1992 در شهر تاشکند ازبکستان امضا شد.

امضاکنندگان این پیمان کشورهای ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان روسیه بودند.

آذربایجان در 24 سپتمبر 1993، گرجستان در 9 دسامبر 1993 و بلاروس در 31 دسامبر 1993 این پیمان را امضا نمودند و پیمان مذکور از 20 آوریل 1994 رسماً فعالیتش را آغاز کرد.

«مدت فعالیت این سازمان در آغاز، در صورت عدم تمدید، پنج سال تعیین شده بود.

در 2 آوریل 1999 تنها شش کشور عضو پروتکلی را مبنی بر تجدید پیمان برای پنج سال دیگر امضا نمودند،

اما سه عضو دیگر که عبارت از آذربایجان، گرجستان و ازبکستان بودند،

از امضای این پروتکل خودداری نموده، از پیمان مذکور خارج شدند.

ازبکستان بعد از خروج از این سازمان عضویت گوام را که در سال 1997 توسط گرجستان،

اکراین، آذربایجان و مولداوی برای مقابله با تأثیر روسیه در منطقه تأسیس شده بود، حاصل کرد.

این گروه در بسیاری از موارد نظریات مخالف با روسیه داشت.

یعنی هنوز ازبکستان مزهٔ جنگ داخلی و پیشروی طالبان را ندیده بود.

پس از 1992 و پیشروی فعالیت تندروها در آسیای میانه، تشکیل چنین پیمانی خیلی ضروری پنداشته می‌شد.

تاجکستان که پس از 1992 جنگ‌های خونین داخلی را پشت سرهم می‌گذاشت بودنِ چنین پیمان نظامی‌ای برایش ارزش طلا داشت؛

بنابراین، جنگ کشوری بین آذربایجان و ارمنستان ممد مصیبت جدید در منطقه بود

زیرا حکومت آذربایجان از گلبدین حکمتیار تقاضای همکاری نموده بود

و عملاً افراد گلبدین حکمتیار در آذربایجان با روسیه می‌جنگیدند.

از مفاد عمدهٔ این پیمان این بود که تمامی دولت‌های شرکت‌کننده از تهدید و زور خودداری نمایند.

امضاکنندگان این پیمان حق پیوستن به پیمان نظامی دیگری را ندارند و

حمله نظامی به یکی از امضاکنندگان پیمان به منزلهٔ تعرّض به تمامی امضاکنندگان تلقی می‌شد و همه یکجا به دفاع برخیزند.

در هفتم اکتبر 2002 شش عضو منشوری را امضا نموده و نام پیمان را به سازمان پیمان امنیت دسته جمعی سی.آی. اس تغییر دادند.

در سال 2005 چندین مانور نظامی با شرکت کشورهای عضو انجام گردید.

در این سال ازبکستان از گوام خارج شده و روابط نزدیکتری با روسیه برقرار ساخت.

در 23 ژانویه 2006 ولادیمیر پوتین اعلام کرد که ازبکستان عضو دائم این پیمان گردیده‌است.

این پیمان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد نقش ناظر را بر عهده دارد.

سازمان پیمان امنیت دسته جمعی در ابتدا با اهداف کاملانظامی تأسیس گردید؛

ولی پس از مدتی برای تعقیب اهداف متعددی شکل گرفت.

هکذا توانست در چوکات سازمان ملل رسمیت بین‌المللی را بخویش دهد.

دفتر مرکزی این سازمان در شهر مسکو موقعیت داشته و زبان رسمی آن روسی می‌باشد.

نیکولای بوردیوژا، سر منشی این سازمان می‌باشد.

در سال 2007 قیرقیزستان و در سال 2008 ارمنستان ریاست دوره‌ای را برای این سازمان پیشنهاد نمودند.

موجودیت افغانستان در سازمان پیمان امنیت جمعی یا کشورهای سی آی اس

در ماه اکتبر 2007، این سازمان موافقتنامه‌ای را با سازمان همکاری‌های شانگهای در مورد وسعت بخشیدن همکاری‌ها میان دو سازمان در حوزه مسائلی چون؛ تأمین امینت، مبارزه با جرایم و قاچاق مواد مخدر در شهر دوشنبه به امضا رسانیدن.

در 6 اکتبر 2007 اعضای سازمان مذکور، به توسعه بیشتر این سازمان موافقت کردند، که زمینه شکل‌گیری یک نیروی حافظ صلح، تحت نظر سازمان ملل یا در یکی از کشورهای عضو بدون نظارت سازمان ملل مستقر گردد.

این موافقتنامه هم چنان به همه کشورهای عضو فرصت می‌دهد تا سلاح‌های روسی را به قیمت مشابه بازارهای داخلی روسیه خریداری نمایند.

این سازمان تلاش دارد تا ایران را جذب نماید.

ایران رهبری مذهب شیعه ها وچهارمین کشور تولید تیل درجهان است.

درصورت موجودیت قوای خارجی درافغانستان و موجودیت ایران درین سازمان بیلانس منطقه ازبین می‌رود

و سازمان به یک سازمان ضد آمریکائی تبدیل خواهدشد وجنگ در منطقه بوقوع خواهد پیوست.

هکذا امریکایی‌ها درتقویه سازمان گوا که ضدیت با روسیه دارد همکاری دارد.

در نا موجودیت قوای خارجی در افغانستان موجودیت ایران دراین سازمان احتمالاً در مبارزه با تروریزم وقاچاق مواد مخدر کمکی به افغانستان نماید

اهداف سازمان پیمان امنیت جمعی یا کشورهای سی آی اس

با توجه به این که روسیه، یکی از مؤسسین و طراحان تأسیس این سازمان می‌باشد و این کشور ا هداف مشخصی در بدو تأسیس این سازمان دارد. این اهداف درجنب سائر اهداف قبلاً به اعضا پیشنهاد و مورد تأیید قرار گرفته‌است.

خلاصه اهداف سازمان امنیت دسته جمعی یا کشورهای سی آی اس

• حفظ و تأمین امنیت کشورهای عضو
• مبارزه با تروریسم و جنایات سازمان یافته
• مبارزه با قاچاق مواد مخدر و جنگ‌افزار و ترانزیتت آن از منطقه
• مبارزه با افراط گرایی و تجزیه طلبی
• ایجاد پایگاه نظامی در برخی کشورهای عضو به منظور افزایش امنیت اعضا
• پیگیری تحولات افغانستان و توصیه راهکارهای مناسب برای حل بحران‌های این کشور مثل جنگ و مواد مخدر.
• مشکلات وچالش‌های سازمان پیمان امنیت دسته جمعی

سازمان پیمان امنیت دسته جمعی یا کشورهای سی آی اس در مسیر تطبیق اهداف اش با یک سلسله چالش‌ها و مشکلاتی مواجه‌است.

این چالش هاناشی از اختلافات، نا هماهنگی‌ها، جهت‌گیری‌های متفاوت و مسائل دیگری را در بر می‌گیرد،

که سازمان را در رسیدن به اهداف اش با کندی مواجه می‌کند.

عمده‌ترین چالش‌های موجود در این زمینه را می‌توان چنین برشمرد.

1- اختلافات و منازعات میان کشورهای عضو روی مسائل مختلفی از قبیل تعیین حدود مرزی،

استفاده از منابع آب، چگونگی روابط و همکاری‌های تجارتی با هم دیگر اختلافات عمیقی دارند.

این مسئله نه تنها مشکل بزرگی فرا راه سازمان برای رسیدن به اهداف اش پنداشته می‌شود،

بلکه باعث تزلزل سازمان و بی‌ثباتی آن نیز می‌شود.

این مسئله یک جا با سیاستهای بی‌ثبات روسیه، حتی می‌تواند سبب فروپاشی این سازمان شود.

2- رویکردهای متفاوت برخی از کشورهای عضو این سازمان در حوزه روابط خارجی شان

گرایش‌های آذربایجان و گرجستان برای پیوستن به ناتو، نمونه‌های برجسته رویکردهای متفاوت کشورهای عضو این سازمان در سیاست خارجی شان می‌باشد،

این درخواست سرانجام موجب خروج دو کشور مزبور از این سازمان شد.

جهت‌گیری ازبکستان نسبت به آمریکا و روسیه نیز از این دست رویکردها است.

این کشور در تلاش است، سیاستی را در پیش گیرد تا از وابستگی بیش از حد به هر دو قدرت بزرگ جهان (آمریکا و روسیه) خود را دور نگه دارد.

تأسیس پایگاه‌های نظامی در خاک کشورهای عضو این سازمان،

که با اجازه برخی کشورهای عضو پیمان و در راستای اهداف آمریکا صورت گرفته‌است، نیز موجب فاصله گرفتن پیمان از اهداف اولیه خود شده‌است.

3- عدم ثبات بعضی اعضای سازمان در زمینه همکاری و عضویت شان در این سازمان.

گرجستان و آذربایجان از جمله کشورهایی هستند که علی‌رغم امضای موافقتنامه اولی در مورد تأسیس این سازمان، بعداً از عضویت این سازمان خارج شدند.

ازبکستان نیز در سال 1999 از عضویت سازمان مذکور خارج شد،

اما بخاطر تحولات درمسائل سیاسی منطقه و بخصوص بعد از وقوع حوادث اندیجان،

دوباره عضویت این سازمان را حاصل کرد؛

ولی دراین اواخر دوباره از سازمان دور رفته‌است این مسائل نشان دهنده این واقعیت است که

اعضای این سازمان به صورت جدی روی این سازمان حساب ننموده و

در صورتی که فرصت بهتری برای پیوستن به سازمان دیگری مساعد شود، از این سازمان خارج می‌شوند.

رفتار این چنین کشورهای عضو نسبت به این سازمان، زمینه رشد و توسعه این سازمان را در سطح یک سازمان مؤثر منطقه‌ای از بین می‌برد.

نتیجه‌گیری از کشورهای سی آی اس و پیمان امنیت جمعی

این سازمان هرچند با عضویت کشورهای متعددی شکل گرفته‌است،

اما نقش روسیه در تأسیس و مدیریت بعد از تأسیس آن برجسته تر از سایر کشورهای عضو می‌باشد.

روسیه نمی‌تواند اهداف سایر کشورهای عضو را نادیده گیرد.

موجودیت سازمان بدون شرکت سایر کشورها مفهوم ندارد و سازمان باید توسعه یابد؛

ولی سازمان درطول چندین سال در محور چند کشور می‌چرخد قبلاً 9 کشور بود فعلاً 6 کشور عضو دارد.

تغییر زمامدار کشورها نیز رول عمده را بازی می‌کند.

رهبر سابق اوکراین طرف دار روسیه بود ولی رهبر فعلی آن با آمریکا روابط دارد.

گسترش ناتو درکشورهای همجوار روسیه می‌تواند تأثیرات منفی بالای سازمان وارد کند.

یکی از اهداف آمریکا رسیدن به منابع طبیعی حوزه قفقاز و آسیا میانه‌است.

یعنی در هم پاشی چنین سازمان دشمن خطرناک با قوی‌ترین اقتصاد را در انتظار دارد.

سازمان درتامین امنیت کشوری رول خوبی را بازی نموده‌است.

با موجودیت چنین سازمان کشورها نمی‌تواند بالای این سازمان حمله کند.

این سازمان توانست تاجکستان و چیچین را امن سازد.

کشورهای آسیای میانه را از شر تروریزم و افراط گری نجات دهد.

یکی از اهداف این سازمان جلوگیری از قاچاق مواد مخدر است. سازمان تا حدودی توانسته‌است سد شود.