تغییر شریک اول تجارت خارجی: عراق جایگزین چین شد

به گزارش آسمونی:جزئیات آمارهای گمرک در آغاز پاییز از تغییر شریک اول تجارت خارجی ایران حکایت دارد. مطابق آمارها در 7ماه منتهی به مهر امسال، عراق با سهم 21درصدی از کل صادرات در جایگاه اولین مقصد عمده صادرات کالاهای غیرنفتی قرار گرفته است. این در حالی است که سال‌ها این جایگاه در اختیار کشور چین بود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که افزایش هزینه‌های تجاری باعث شده تا تجار به‌منظور کسب سود بیشتر با صرف هزینه کمتر به تجارت با کشورهای همسایه تمایل بیشتری پیدا کنند. در مدت زمان مورد بررسی 5 میلیارد و 730 میلیون دلار کالا به عراق صادر شده است.

تراز تجاری نخستین ماه پاییز منفی شد و چین هم به‌عنوان صدرنشین مقصد صادرات جای خود را پس از مدت‌ها، به عراق داد. این دو مورد، مهم‌ترین اتفاق‌هایی است که در آخرین آمار منتشرشده از سوی گمرک نمایان شده است. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی عوامل موثر در این دو رخداد پرداخته است. از طرفی در هفت ماه منتهی به مهرماه امسال تراز تجاری ایران همچنان مثبت است. این درحالی است که در مدت مشابه سال قبل تراز تجاری منفی و فاصله صادرات و وارداتبسیار زیاد بود. در این باره می‌توان مهم‌ترین عامل را به افزایش نرخ ارز مرتبط ‌دانست. موضوعی که موجب کاهش جذابیت واردات و در مقابل، افزایش جذابیت صادرات شده است. از سویی بررسی‌ها نشان می‌دهد که واردات در سه ماه فصل تابستان (تیر، مرداد و شهریور) روند نزولی داشته است اما رشد ارزشی صادرات در مهر امسال نسبت به شهریور امسال 8 درصد و رشد واردات در همین بازه زمانی 25 درصد ارزیابی شده است.  بر این اساس، در نخستین ماه پاییز شاهد افزایش واردات نسبت به سه ماه قبل بوده‌ایم. نکته‌ای که در این باره حائز اهمیت است، به بخشنامه‌ها و تصمیمات ارزی برمی‌گردد. در فصل تابستان، تعدد دستورالعمل‌های ارزی موجب رسوب کالا در گمرکات بود. این در حالی است که در مهرماه تا حدی این مشکلات برطرف شد و همان‌طور که بارها از سوی مقامات گمرکی اعلام شده است، رسوب کالا در گمرک، کاهش یافت.  بنابراین می‌توان گفت افزایش واردات در مهرماه تنها مختص به واردات در این ماه نیست، بلکه کالاهای واردشده به گمرک در ماه‌های گذشته که رسوب کرده بود، در مهرماه ترخیص شده و از این‌رو در آمارهای این ماه منعکس شده است.

یکی از عوامل موثر در کاهش رسوب کالا در گمرک به افزایش تعداد کالاهای معاف از پرداخت مابه‌التفاوت ارزی برمی‌گردد. در حال حاضر بر اساس آخرین تصمیم دولت 3634 قلم کالا از پرداخت مابه‌التفاوت ارزی معاف هستند. در نتیجه بخشی از کالاهایی که در گمرک به این دلیل رسوب کرده بودند، با این تصمیم، ترخیص شدند. عامل دوم تاثیرگذار در افزایش واردات در مهرماه نیز به دلیل ترخیص کالاها بدون انتقال ارز بوده که از اوایل مهرماه اجرایی شده است. هماهنگی بیشتر برای تخصیص به موقع ارز به واردات هم عامل سوم این رخداد بوده است. به گفته واردکنندگان، روند تخصیص ارز در سامانه نیما بهبود یافته و به این دلیل، مساله تخصیص و تامین ارز برای کالاهای ثبت‌سفارش شده نیز درحال برطرف شدن است. همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، اتفاق مهم دیگری که در آمارهای هفت ماه منتهی به مهر گمرک جالب توجه است، به صدرنشینی عراق در جدول مقاصد صادراتی برمی‌گردد. افزایش نرخ ارز، صادرات را جذاب کرده و در این شرایط، صادرات کم‌هزینه‌تر می‌تواند سود بیشتری را برای صادرکننده به‌دنبال داشته باشد. صادرات به دو کشور عراق و افغانستان در شرایط کنونی هزینه مقرون به صرفه‌ای دارد و به همین دلیل، صادرکنندگان ترجیح می‌دهند کالاهای خود را به این دو کشور بفروشند. علاوه بر این، تنوع کالاهای صادراتی به عراق و افغانستانزیاد است. در گذشته هم این تنوع وجود داشت؛ اما در مقیاس‌های کوچک صادر می‌شد. حال با توجه به جذابیت‌های صادرات، همین کالاها در مقیاس‌های بزرگ‌تر صادر می‌شود.

در هفت ماه منتهی به مهر چه گذشت؟

در هفت ماه منتهی به مهر امسال، صادرکنندگان توانسته‌اند 67 میلیون و 362 هزار تن کالا به ارزش 27 میلیارد و 229 میلیون دلاربه بازارهای بین‌المللی که عمدتا شامل عراق، چین، امارات، افغانستان و هند است، صادر کنند. از این رو صادرات به لحاظ ارزشی نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد بیش از 13 درصد روبه‌رو بوده و به لحاظ وزنی افت بیش از یک درصد را تجربه کرده است. همچنین 18 میلیون و 929 هزار تن کالا به ارزش 26 میلیارد و 303 میلیون دلار نیز در همین مدت زمان از کشورهای خارجی که عمدتا شامل چین، امارات، هند، کره جنوبی و آلمان است، به کشور وارد شده که ارزش آن نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت بیش از 11 درصد روبه‌رو بوده و وزن آن افت نزدیک به 9 درصدی را به ثبت رسانده است. آمارها نشان می‌دهد تراز تجاری 7 ماه منتهی به مهر امسال به نفع صادرات و مثبت و 926 میلیون دلار است و حجم تجارت نیز در این مدت زمان 53 میلیارد و 532 میلیون دلار رقم خورده است. این درحالی است که تراز تجاری در مدت مشابه سال گذشته معادل منفی 5 میلیارد و 556 میلیون دلار به ثبت رسیده است. حال آنکه حجم تجارت 7 ماه منتهی به مهر سال گذشته چندان تفاوتی با امسال ندارد و رقم آن 53 میلیارد و 600 میلیون دلار بوده است.

تجارت در مهر

در نخستین ماه پاییز حجم تجارت خارجی ایران 8 میلیارد و 227 میلیون دلار بوده که از این میزان 4 میلیارد و 106 میلیون دلار مربوط به صادرات 10 میلیون و 718 هزار تن کالا و 4 میلیارد و 121 میلیون دلار نیز مربوط به واردات 2 میلیون و 709 هزار تن کالا است. تراز تجاری ایران در نخستین ماه پاییز منفی 15 میلیون دلار است. این درحالی است که در مهرماه سال گذشته، 9 میلیون و 602 هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد و 558 میلیون دلار به بازارهای بین‌المللی صادرشده و در مقابل، 2 میلیون و 846 هزار تن کالا به ارزش 4 میلیارد و 392 میلیون دلار به ایران وارد شده است. تراز تجاری ایران در مهر سال قبل، منفی 834 میلیون دلار به ثبت رسیده است. تحلیل‌های آماری نشان می‌دهد از ابتدای امسال تاکنون تراز تجاری 3 ماه (خرداد، تیر و مهر) منفی بوده است. اما فاصله صادرات و واردات در مهرماه نسبت به دو ماه خرداد و تیر، نزدیک‌تر بوده؛ تراز تجاری خردادماه منفی 577 میلیون دلار و تراز تجاری تیرماه منفی 94 میلیون دلار ثبت شده است. از سویی مقایسه تجارت مهرماه 97 با شهریور 97 نشان می‌دهد که صادرات هفتمین ماه سال نسبت به شهریور امسال، رشد 8 درصدی داشته و واردات رشد 25 درصدی را تجربه کرده است. صادرات شهریور ماه 3 میلیارد و 805 میلیون دلار و واردات، 3 میلیارد و 289 میلیون دلار است.

جزئیات صادرات به تفکیک سه گروه پتروشیمی، میعانات گازی و سایر کالاها نشان می‌دهد 3 میلیون و 966 هزار تن پتروشیمی به ارزش یک میلیارد و 529 میلیون دلار در مهرماه صادر شده است. این درحالی است که در ماه قبل (شهریور) ارزش صادراتپتروشیمی یک میلیارد و 175 میلیون دلار بوده است. همچنین 576 هزار تن میعانات گازی به ارزش 300 میلیون دلار نیز در مهرماه صادر شده است. ارزش صدور میعانات گازی در شهریور امسال، 248 میلیون دلار به ثبت رسیده است. صادرات سایر کالاها که پیش از این مهم‌ترین عامل افزایش صادرات بود، در مهر امسال نسبت به ماه گذشته کاهش داشته و از 2 میلیارد و 382 میلیون دلار صادرات در شهریور به 2 میلیارد و 278 میلیون دلار در مهرماه رسیده است.

صادرات هفت ماهه

اقلام عمده صادرات طی هفت ماه منتهی به مهر سال 97 شامل «میعانات گازی» به ارزش 2 میلیارد و 718 میلیون دلار و سهم ارزشی حدود 10 درصد، «پروپان مایع شده» به ارزش یک میلیارد و 224 میلیون دلار و سهم ارزشی حدود 5/ 4 درصد، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» به ارزش 980 میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به 4 درصد، «متانول» به ارزش 849 میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از 3 درصد و «پلی اتیلن گرید فیلم» به ارزش 691 میلیون دلار و سهم بیش از 5/ 2 درصدی بوده است.

همچنین آمار صادرات به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها نیز نشان می‌دهد در هفت ماه منتهی به مهر سال 97، صدور 17 میلیون و 655 هزار تن پتروشیمی به ارزش 8 میلیارد و 555 میلیون دلار موجب شده تا صادرات در این بخش نسبت به مدت مشابه سال قبل، به لحاظ وزنی نزدیک به 11 درصد و به لحاظ ارزشی بیش از 26 درصد رشد داشته باشد. سهم ارزشی پتروشیمی نیز از کل صادرات نزدیک به 5/ 31 درصد است. صدور 5 میلیون و 220 هزار تن میعانات گازی در هفت ماه منتهی به مهر امسال ارزشی معادل 2 میلیارد و 718 میلیون دلار داشته که سهم ارزشی آن از کل صادرات نزدیک به 10 میلیون دلار بوده و به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل با افت بیش از 48 درصد و به لحاظ ارزشی با افت بیش از 31 درصد روبه‌رو بوده است. صدور 44 میلیون و 486 هزار تن سایرکالاها که شامل محصولات کشاورزی، صنعتی، معدنی و صنایع دستی و فرش است، در مدت مورد بررسی، به ارزش 15 میلیارد و 957 میلیون دلار توانسته رشد وزنی بیش از 5/ 5درصدی و رشد ارزشی بیش از 20 درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل، در آخرین کارنامه تجارت خارجی ثبت کند. سهم ارزشی این گروه کالایی از کل صادرات نزدیک به 59 درصد است. این در حالی است که در مدت مشابه سال قبل، سهم سایر کالاها از کل صادرات بیش از 55 درصد بود.

شاید مهم‌ترین نکته‌ای که در صادرات هفت ماه منتهی به مهر دیده می‌شود، جابه‌جایی مقاصد صادراتی است. چینی‌ها صدرنشینی خود را بعد از سال‌ها به رقیب خود یعنی عراق واگذار کرده‌اند. امارات از مقصد دوم به مقصد سوم سقوط کرده و افغانستان همچنان در جایگاه چهارم و هند در جایگاه پنجم قرار گرفته است. جزئیات تجارت با عمده‌ترین مقاصد صادراتی نشان می‌دهد عراق با سهم ارزشی بیش از 21 درصد از کل صادرات صدرنشین جدید جدول عمده مقاصد صادراتی است. در آمارهای تجارت خارجی نیمه نخست امسال، عراق جایگزین امارات شد و به رده دوم صعود کرده بود. حال در آمار هفت ماه منتهی به مهر، چینی‌ها مجبور به واگذاری جایگاهشان به عراق شدند و این کشور همسایه به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار کالای ایرانی معرفی شد. ارزش صادرات به عراق نسبت به مدت مشابه سال قبل، نزدیک به 55 درصد و وزن صادرات بیش از 65 درصد افزایش داشته است. چینی‌ها دومین مقصد صادراتی ایران هستند که سهم ارزشی صدور کالا به این کشور نزدیک به 20 درصد است. وزن صادرات بهچین نسبت به مدت مشابه سال قبل افت نزدیک به 14 درصدی داشته و ارزش آن رشد نزدیک به 11 درصدی را تجربه کرده است. امارات در پله سوم ایستاده و سهم ارزشی صادرات به این کشور بیش از 17 درصد بوده است. وزن صدور کالا به این کشور نسبت به مدت مشابه سال قبل کمتر از نیم درصد افت داشته و ارزش آن بیش از 5/ 32 درصد رشد داشته است. افغانستان در رده سوم قرار گرفته و سهم ارزشی صادرات به این کشور نزدیک به 7 درصد است. صدور کالا به این کشور هم به لحاظ وزنی رشد نزدیک به 7 درصد داشته و هم به لحاظ ارزشی با رشد نزدیک به 24 درصد روبه‌رو بوده است. خریداران هندی کالاهای ایرانی نیز توانسته‌اند سهم بیش از 5 درصدی از کل صادرات ایران را به خود اختصاص دهند. وزن صادرات به هند نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کمتر از یک درصدی داشته؛ اما ارزش آن افت نزدیک به 5/ 7 درصدی را به ثبت رسانده است. متوسط هر تن کالای صادراتی 404 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایش نزدیک به 15 درصدی داشته است.

واردات هفت ماهه

بررسی اقلام عمده وارداتی در هفت ماه منتهی به مهر سال 97 شامل «ذرت دامی» به ارزش یک میلیارد و 106 میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از 4 درصد، «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری ردیف 8703 بنزینی و حجم سیلندر 2000cc با ساخت داخل 14 تا کمتر از 30 به استثنای لاستیک» به ارزش یک میلیارد و 96 میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از 4 درصد، «برنج» به ارزش 985 میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به 4 درصد، «لوبیای سویا» به ارزش 789 میلیون دلار و سهم ارزشی 3 درصد و «الکترود زغالی برای کوره‌ها» به ارزش 320 میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از یک درصد بوده است.

کشورهای عمده طرف معامله ایران به لحاظ ارزش در هفت ماه منتهی به مهر 97 عبارتند از چین با سهم ارزشی بیش از 25 درصد و افت بیش از 19 درصدی به لحاظ وزن و افت نزدیک به 4 درصدی به لحاظ ارزش نسبت به مدت مشابه سال قبل، امارات با سهم ارزشی نزدیک به 15 درصد و افت وزنی نزدیک به 8 درصد و افت ارزشی نزدیک به 25 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل، کره‌جنوبی با سهم ارزشی بیش از 6 درصد و افت وزنی نزدیک به 31 درصد و افت ارزشی نزدیک به 21 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل، هند با سهم ارزشی نزدیک به 6 درصد و افت وزنی نزدیک به 13 درصد و رشد ارزشی کمتر از یک درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل و آلمان با سهم ارزشی بیش از 5 درصد و رشد وزنی نزدیک به 12 درصد و افت ارزشی نزدیک به 11 درصد، عمده‌ترین طرف‌های معامله ایران به شمار می‌روند. متوسط هر تن کالای وارداتی در این مدت زمان، 1390 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود بیش از 5/ 2 درصد در ارزش دلاری کاهش داشته است.

منبع: دنیای اقتصاد