استادیوم آشیانه پرنده؛ شاهکاری معماری ورزشی

یکی از مهم ترین سخت افزارهایی که برای میزبانی رویدادهای معتبر مورد نیاز است، استادیوم هایی است که رفت و آمد به آن ها برای تماشاگران آسان باشد و امکانات استادیوم نیز به گونه ای باشند که بتوانند به بهترین شکل مسابقات را برگزار کنند. به همین بهانه به یکی از ورزشگاههای مشهور و امکانات سخت افزاری آن نگاهی داریم تا ببینیم ورزش ما برای برگزاری رقابت های بزرگ، تا چه اندازه به این استانداردها رسیده و تا چه میزان با آن فاصله دارد؟

استادیوم آشیانه پرنده

ساعت هشت و هشت دقیقه روز هشتم ماه هشتم سال 2008 المپیک 2008 افتتاح شد. در این المپیک لحظه های ماندگار زیادی در میدان ها سپری شد اما عظمت استادیومی که لحظه های زیبای المپیک در آن رقم خورد، کم از مسابقات نداشت. استادیوم افتتاحیه و اختتامیه بیست و نهمین دوره بازی های المپیک شهر پکن با نام bird nest شناخته می شد. ورزشگاهی که یکی از نشانه های بازی های المپیک تابستانی 2008بود. این ساختان ابتکاری توسط معماران هرزوگ و دمورون در حالی طراحی شد که گروهی چهل و چهار نفره از معماران بین المللی در ساخت آشیانه پرنده تلاش کردند. این طرح در میان سیزده طرح برگزیده و انتخاب شد و کار ساخت آن آغاز شد.

سرمایه گذاری

طبیعتا برای ساخت چنین بنای عظیمی هزینه هنگفتی لازم بود. اما این هزینه از کجا تامین می شد؟ کنسرسیوم سرمایه گذار شرکت سی تی تی ال سی ( اتحادیه بین الملل چین، گروه شهرداری پکن، شرکت سرمایه گذاری گلدن استیت از ایالت متحده) 42 درصد هزینه ساخت پروژه را پرداخت کرد. البته پرداخت کنندگان این هزینه با شرط بازگشت سرمایه به مدت 35 سال پس از اتمام المپیک سال 2008حاضر به پرداخت مبلغ مشخص شده گشتند. همچنین 58 درصد سرمایه باقی مانده از صندوق بودجه شهرداری پکن و استان داری پکن پرداخت شد، همان گونه که بسیاری از شهرداری چنین کاری را انجام می دهند. شهرداری پکن ناظر پروژه بوده و مسوولیت مهندسین سازه، مکانیک، الکترونیک، ایمنی آتش و طراحی صوتی به عهده شرکت پیمانکاری آ ار یو چی بود.

ملاک های ساخت یک استادیوم ایده آل

این استادیوم که ترکیبی از معماری سنتی و مدرن است، شامل فضاهای جانبی فرهنگی، بهداشتی، سیستم آتش بازی، نورافشانی، سیستم صوتی و تصویری منحصر به فردی، و سیستم نورپردازی بسیار پیچیده ای که آن را از سایر استادیوم های ورزشی جهان متمایز می کند.

در ساخت این بنا از طبیعت الهام گرفته شده است. بخاطر پیچیدن تیرهای فولادی برش خورده، به آن لقب آشیانه پرنده داده اند. به عقیده بعضی از مردم چین این استادیوم مانند جامی سفالی است که در لفافی توری شکل پیچیده شده است.

از تیم طراحی، خواسته شد تا با رعایت پارامترهایی همچون خلق یک ساختمان زیبا، با توازن و فضای مطلوب اطراف آن، باعث شوند تا تمامی تماشاگران دیدی برابر و مناسب داشته باشند. طراحان به آگاهی از کاربرد متفاوت ورزشگاه نیاز داشتند.  این در حالی است که برای یک ورزشکار حرفه ای، دید داخلی بیشترین اهمیت را دارد. همان طور که از کنار پیست دومیدانی که برای کل فوتبالیست ها آشناست، بهترین دیدها در مرکز خط است.

گروه طراحی برای رسیدن به طراحی مطلوب از معماری دیجیتال کمک گرفتند، این بخش از معماری بسیار پیچیده و بی شمار بوده، بطوری که نمی شد طراحی ها را به صورت دستی انجام داد و به کار با نرم افزار تکیه داشت. هندسه زیبای کاسه و کل محاسبات هندسی مجموعه، جریان هوا در نگهداری مناسب چمن ها، طراحی پوشش خارجی و محاسبات مقاومت بنا در برابر زلزله و مقاطع تیرهای تابیده فولادی با یکدیگر ثابت شده، بطوریکه پیچش و خمش آنها با پیروی از حجم کلی و پوشش نما بوده است.

 اندازه ها و ابعاد پروژه

نگاهی به اعداد نشان می دهد که عظمت این بنا به چه میزان است:

طول بنا 333 متر،عرض بنا 284 متر، ارتفاع 69.2، حجم کلی آن سه میلیون متر مکعب و وزن کل سازه 150 میلیون تن بوده است. ظرفیت استادیوم نیز در هنگام برگزاری بازیهای المپیک 91 هزار نفر بود که پس از المپیک به 80000 نفر کاهش پیدا کرد.  این پروژه با چنین ابعاد عظیمی 280 میلیون پوند هزینه در بر داشت.

مراحل 5 ساله پیشرفت کار

کار ساختمان ورزشگاه با خاک برداری «مساحت یکصد هزار متر مربع» و ساخت پی ساختمان در اواخر سال 2003 و کار ساختمان اصلی در ماه مارس سال 2004 شروع شد. در آگوست سال 2004 کار ساخت به دلیل هزینه بسیار بالای آن متوقف شد. طراحان برای تغییر طرح به صورتی که طرح اصلی را حفظ و باعث پایین آوردن هزینه ها دعوت شدند.

در طرح جدید، سقف ورزشگاه به کل حذف شد که باعث بزرگتر شدن حفره روی ورزشگاه شده است، کارشناسان به این عمل که باعث ایمن تر شدن ورزشگاه در برابر زلزله می شود، اعتقاد زیادی داشتند، در صورتی که کم کردن هزینه های ساخت مهم تر بود. تغییرات طرح باعث شد تا مصرف کل فولاد 22.3 درصد کاهش و پوشش کل نمای ساختمان 13 درصد کاهش پیدا کند. ساخت بنا یک بار دیگر در سال 2005 شروع شد، از این رو تاریخ تحویل مجموعه و افتتاح ورزشگاه از سال 2006 به ابتدای سال 2008 موکول شد.

طراحی سازه بنا؛ ستون های هزار تنی و پروفیل های 600 متری

1- هسته بتنی: سازه به شکل سکویی بتنی طراحی شده است که وظیفه جای دادن تماشاچیان و انتقال و هدایت بار زنده استادیوم را به زمین دارد.

2- پوسته عظیم فلزی: استادیوم شکلی نامنظم دارد، دارای هشت بخش که هر یک از آنها پایداری خود را حفظ می کنند و دارای بیست و چهار ستون اصلی که هر یک از انها هزار تن وزن دارد،  دورتادور این بیضی با فواصل منظم چیده شده اند. این ستون ها هر یک بر روی خرپایی بزرگ قرار گرفته که وظیفه آن تحمل وزن پوسته و سقف استادیوم است. تغییرات طراحی باعث کم شدن ضخامت ورق های مصرفی در ساخت بیست و چهار ستون خرپاها شد.

در واقع  سازه این پوسته عظیم همین بیست و چهار ستون و خرپاها هستند و خطوط منحنی دیگر در پوسته، صرفا برای تکمیل ایده و طرح اولیه معماران آن به نمایش درآمده اند. هر یک از این بخش ها مانند یک ساختمان جدا ساخته شده است. برخی قطعات از بیش از 128 قطعه تشکیل شده و طول تعدادی از پروفیل های آن به ششصد متر هم می رسد.

این سقف فولادی به طول 330 متر، عرض 220 متر و وزن چهل و پنج هزار تن طراحی و در اکتبر 2006 ساخت آن به پایان رسیده است.

از جمله ویژگی های دیگر استادیوم تهویه طبیعی در استادیوم است. در نمای داخلی، خارجی، فضای خالی بین دو پوسته سقف و هر جا که برای تنظیم میزان جریان باد، هوا و نور خورشید است، پنل های مخصوصی نصب شده اند. در طراحی قابل تامل ورزشگاه ها، امکان تهویه طبیعی در ورزشگاه بیشترین اهمیت را دارد.

امکاناتی ویژه برای تماشاگران

یکی از مهم ترین مسایلی که امروزه در اعطای میزبانی به کشورها مورد توجه قرار می گیرد نزدیک بودن استادیوم و محل مسابقات و تمرین با ایستگاههای مترو و اتوبوس است تا تماشاگران در سریع ترین زمان ممکن و با حداقل هزینه و امنیت بالا خود به محل مورد نظر خود برسانند. در مورد آشیانه پرنده نیز چنین خصوصیتی مورد نظر قرار گرفته و نزدیک بودن ورزشگاه به ایستگاه های حمل و نقل شهری رسیدن به ورزشگاه را آسان ساخته است. اما این تنها مساله رفاهی نیست که برای تماشاگران در نظر گرفته شده است. از جمله امکانات رفاهی ورزشگاه آشیانه پرنده می توان به رستوران ها، سوییت ها، مغازه ها و اتاق های استراحت اشاره نمود که این امکانات دید و راحتی شگفت انگیزی برای تماشاگران فراهم می کند. در فضای میان راهروها برای بازدیدکنندگان فضای سبز، قطعات سنگ و حتی شاخه های بامبو قرار داده شده است تا حال و هوایی طبیعی در ورزشگاه ایجاد شود.

مکانی در جهت جذب توریست

 پس از پکن این ورزشگاه برای مدتی کاربرد ورزشی نداشت و خبری از رقابت های بزرگ در آن نبود اما به جهت ساختار و طراحی آن یکی از مکان های مشهور ورزشی شناخته شده است و همواره در لیست بازدیدکنندگان شهر پکن قرار می گیرد.  لازم به ذکر است که چینی ها دو سال بعد از المپیک میزبان بازیهای آسیایی بودند و این ورزشگاه توان این را داشت که میزبان این تورنمنت نیز باشد اما چینی ها خود ترجیح دادند که شهر گوانگجو را برای میزبانی مسابقات آسیایی 2010 در نظر بگیرند و بازیها را در ورزشگاههای این شهر برگزار کنند.

میدانی مناسب برای خارجی ها

اما دیگر جنیه درآمدزای ورزشگاه مربوط به دیدار تیم های خارجی در این استادیوم است. برای مثال دو تیم فوتبال چلسی و آرسنال پیش از شروع فصل فوتبال انگلستان در کشور چین دیداری تدارکاتی با هم برگزار خواهند کرد. این دو تیم در روز 22 جولای در ورزشگاه آشیانه پرنده به مصاف هم خواهند رفت. آنتونیو کونته در این خصوص گفت:خوشحال هستیم که در تابستان برای این دیدار جذاب به چین خواهیم رفت. در تور پیش از این فصل در آمریکا شور و هیجان زیادی را دیدم و اطمینان دارم در چین نیز چنین اتفای رخ خواهد داد.

به این ترتیب ساخت یک بنای استاندارد برای مسابقات ورزشی نه تنها عامل کسب درآمد در هنگام برگزاری مسابقات می شود بلکه در آینده نیز می تواند از جنبه های مختلف به اقتصاد ورزشی کشور کمک کند. چیزی که در ورزش کشورمان فاقد آن هستیم.