بیلی وایلدر؛ نابغه منتقد

اختصاصی آسمونی نوشته لاله عالم

چهارشنبه 12 تیر 1398

بیلی وایلدر کیست؟

در فیلم “بعضی ها داغشو دوست دارند”، یکی از کمدی های وایلدلر ، زن پوشی دو نوازنده با بازی تونی کرتیس و جک لمون که از روی استیصال است، به موازات آنکه در صحنه هایی باعث خندیدن تماشاگر می شود ، در قسمت هایی نیز به جای خنده زهر خند به ارمغان می اورد، خصوصا در صحنه ای که یکی از این نوازنده ها با بازی جک لمون به توصیه دیگری با بازی تونی کرتیس باید با خود بلند بلند بگوید من یک مرد هستم، چرا که فقر و گرفتاری او را به انکار جنسیت خود سوق داده است و در کل وضعیت دو هنرمند اسفناک است که ان را می توان به وضعیت هنرمندان در ان جامعه و ان زمان تعمیم داد.

در “اپارتمان “یکی از موفق ترین فیلم های وایلدلر ، فساد حاکم بر ادارات و شرکت های وقت امریکا زیر سوال می رود؛ خصوصا سواستفاده مدیران ارشد از کارمندها و در کل سن و سال دار تر های جامعه از جوان ترها. در این فیلم نشان داده می شود که چطور مدیران ارشد ‌و میانی شرکت با استفاده از موقعیت برتر خود ، از کارمندان زیر دست خود سواستفاده می کنند. در "غرامت مضاعف " ، یکی از فیلم های نوار وایلدر و همچنین یکی از معروف ترین فیلم های نوار تاریخ سینما به سواستفاده زن فاسدی از شرکت بیمه به کمک یک کارمند فاسد دیگر اشاره می کند.

فیلم سان ست بلوار

در حالی که در فیلم دیگرش در "سان ست بلوار" دیگر فیلم نوار وایلدلر از وضعیت سینمای هالیود انتقاد می کند، جایی که بازیگران زن تا زیبا و جوان هستند در اوج می باشند و انها را غرق شهرت و دنیای پرزرق و برق می کنند در حالی که در میانسالی بی رحمانه کنار گذاشته می شوند.در این فیلم نشان داده می شود، بازیگر زن مسن ، با بازی گلوریا سوانسون در حسرت یک پلان بازی کردن، وقتی پلیس برای دستگیریش به دلیل قتل فیلمنامه نویس با بازی ویلیام هولدن می اید و خبرنگارهای در حال فیلم گرفتن از وی هستند، چگونه در رؤیای خود غرق می شود و ان زمان و مکان را با استودیو و فیلمبرداری واقعی برای سینما اشتباه می گیرد. طنز سیاه این فیلم به هجو متمایل می شود.

این انتقاد از وضعیت سینمای هالیود در فیلم دیگر وی یعنی "فدورا "نیز دیده می شود، در این فیلم که به نوعی ادامه همان فیلم است این بار بازیگر معروف سینما با بازی مارت کلر برای جوان ماندن به هر قیمت به یک عمل جوان سازی عجیبی تن می دهد که ناموفق است و زیبایی اش از دست می رود و در ادامه برای مطرح ماندن و باقی ماندن شهرتش دخترش را به جای خود جا می زند. چیزی که در ابتدا دختر از داشتن ان شاد است ، اما در نهایت برایش بحران هویت و اعتیاد به ارمغان می اورد. در فیلم "شیرینی شانسی "باز هم از سواستفاده هایی که از شرکت بیمه می شود انتقاد می کند اما اینبار وکیل حقه باز با بازی والتر ماتئو مقصر است، ماتئو در کنار جک لمون چنان بازی زیبایی از خود در این فیلم به جای می گذارد که موفق می شود برای بازی در این نقش ، جایزه اسکار دریافت کند.این زوج هنری ؛جک لمون و والتر ماتئو اولین بار در همین فیلم درکنار هم بازی کردند و بعد ها در در دو فیلم دیگر وایلدلر نیز همبازی شدند؛ "بادی بادی" و "صفحه اول". جک لمون اکثرا نقش ادم های ساده ، شوخ و راحت را به عهده می گرفت و والتر ماتئو در نقش افراد جدی، قالتاق و عصبی ظاهر می شد که تقابل این دو در کنار هم باعث به وجودامدن لحظه های کمیک می شد.

بعد ها این دو هنرپیشه در چندین فیلم دیگر از کارگردان های دیگر در کنار هم قرار گرفتند. شاید روحیه منتقد وایلدلر که در تمام فیلمهایش کم و بیش دیده می شود از روزگارانی نشات می گیرد که به عنوان روزنامه نگار فعالیت می کرده است. وایلدر در جوانی پس از اخراج از دانشگاه اطریش مدت ها به عنوان روزنامه نگار فعالیت می کرده است و پس از ان در برلین ودر روزنامه های محلی کار می کرده است. اینکه وایلدر روزی روزنامه نگار بوده است، دلیل نمی شود که ردپای انتقاد او به این حیطه وارد نشود، در فیلم حفره با بازی کرک داگلاس وایلدر از روزنامه های زرد و عاملان آنها و در کنار آن همچنین باز هم از وضعیت اجتماعی و افرادی که سود و منافع را به انسانیت ترجیح می دهند، انتقاد می کند.

وایلدر همچنین یک کارگردان نابغه است که در طول تاریخ سینما کمتر کارگردانی توانسته به مانند او باشد چرا که توانسته در اکثر ژانر ها فیلم بسازد و جالب اینکه خصلت کارگردانی اش، نگاه طنز را در همه ژانر ها وارد کند.

فیلم جنگی بازداشگاه شماره 17

حتی در فیلم جنگی "بازداشگاه شماره 17 "نیز این طنز که در زمان خود جسورانه بوده، دیده می شود. وایلدر در این فیلم یک اردوگاه اسیران جنگی در المان نازی را به تصویر می کشد، مکانی که گروهبانان خلبان اسیر از کشورهای مختلف در ان زندانی هستند. در این فیلم قدیمی ، صحنه های بدیع و جالبی وجود دارد که هنوز بعد از نزدیک به هفتاد سال از ساخت ان بری تماشاگر می تواند جالب باشد، مانند صحنه استفاده از موش ها به عنوان اسب در مسابقه اسب سواری در بین اسیران یا گره زدن سیم لامپ و استفاده از مهره شطرنج به عنوان علامت رمز و انتقال اطلاعات إز سوی نفوذی و سران بازداشتگاه. در این فیلم نیز یکی دیگر از بازیگران فیلم های وایلدر ، ویلیام هولدن موفق شد تا برای ایفای یک نقشی خاکستری ، جایزه اسکار بگیرد.او در نقش یکی از گروهبانان اسیر شده بازی می کند که دیگر اسرا به دلیل ارتباطات کاسبکارانه اش با سران بازداشگاه با وی رابطه خوبی ندارند و فکر می کنز جاسوس است اما همین شخص نهایتا می فهمد که نفوذی واقعی کیست و یک ستوان خلبان تازه دستگیر شده را از اردوگاه فراری می دهد در اینجا هم ، وایلدر علاوه بر اینکه نفرت و تنفر خود را به المان نازی نشان می دهد در دیالوگی که همین گروهبان به ستوان می گوید:

که تو امریکا پول نداشته باشی تا اخر گروهبان می مانی ، به وضعیت درجه افراد بر اساس ثروتشان انتقاد می کند.دامنه انتقادات وایلدر وسیع است و معطوف به یک مکان نیست؛ با فیلم اوانتی به ایتالیا می رویم و انجا نیز وی در غالب طنز انتقاد هایی می کند، چناچه در "عشق در بعد از ظهر " که در فرانسه می گذرد. وایلدر همچنین بر اساس داستانی از اگاتا کریستی "شاهدی برای تعقیب "یکی از جذاب ترین فیلم های دادگاهی تاریخ سینما را می سازد، فیلمی که بیش از شصت سال از ساختار فیلمنامه ان ، جالب و بدیع است و یکی از بهترین بازی های چارلز لوتن در ان دیده می شود.

بیلی وایلدر؛ نابغه منتقد

یکی دیگر از ویژگی های بیلی وایلدر این بود که در انتخاب بازیگرانش بسیار دقت می کرد، برای همین بسیاری از بازیگران در فیلم های وی کاندید اسکار شدند. تعدادی از این بازیگران حتی خود کارگردان بودند، مانند چارلز لوتن، جک لمون، اتو پریمنگر و ..... از دیگر خصوصیات فیلم های وایلد این است که اکثرا با نوشته یا صحبت های یک راوی شروع می شود یعنی علی رغم فیلم های دیگر مخاطب مستقیم به فیلم پرتاب نمی شود، راوی فیلم معمولا نقش اول را به عهده دارد. بیشترین بازیگری که با وایلدر همکاری کرده، جک لمون است ، او در 7 فیلم وی حضور داشته و علت ان هم این است که کمدی های وایلدر منتقدانه و نشات گرفته از زندگی واقعی بودند و جک لمون بازیگری بود که بسیار طبیعی ، نقش های ادم های معمولی را کمدی بازی می کرد. بسیاری از بازیگران معروف در فیلم های وایلدر بازی کردند از جمله، مرلین مونرو، ادری هیپرون، گاری گوپر، شرلی مک لین و...همچنین بسیاری از کارگردانان، وایلدر را تحسین کردند اما کمتر کسی توانست موفقیت وی را در عرصه سینما تکرار کند.