رقص آذری

رقص آذری نیز حاصل وراثت نسل هاست. بخشی از این رقصها جزئی از مناسک دینی و بخشی دیگر جزئی از آمادگی های جنگی و دفاعی بوده است. در واقع از دیر باز رقص نشانه ای از پرستش و نیایش بوده است. این نوع رقص از نوع رقص های فولکوریک است که حاصل انتقال بین نسل هاست. حرکات و انواع این نوع رقص دارای قوانین، ریتم و معانی خاص خود است که در ادامه مطلب آسمونی به آن خواهیم پرداخت. 

رقص اکثراً به دو گروه تقسیم می شود: 

1. رقص های دسته جمعی (گروهی)
2. سولو (رقص های انفرادی)  

آموزش رقص آذری

ما معتقدیم که رقص های دسته جمعی در زمانهای بسیار قدیم بوجود آمده اند و رقص های انفرادی هم در دوران تمدن و فرهنگ که ادیان بوجود آمده اند خلق شده اند. رقص آذربایجانی الهام گرفته ازتاریخ، ریاضی (هندسه)، ادبیات، هنر (نقاشی) میباشد:

1. دستهای باز نشانگر آزادی و تمایل به پرواز است.
2. سر را بالا نگه میداریم تا نشان دهیم ملتی همیشه سربلند هستیم.
3. جلو بودن سینه نشانگر سپر برای دفاع از خاک و ناموس میباشد.
4. شکم را داخل کشیده و سینه را جلو نگه میداریم.
5. دستها را باز و سر را بالا نگهداشته به طرف جلو نگاه میکنیم.
6. علت ایستادن روی پنجه داشتن قامتی کشیده و سرعت عمل بالا میباشد.
7. طریقه نگه داشتن دستها بدین صورت میباشد که در سه زاویه مختلف حتما باید 90 درجه باشد.
8. روی پنجه پا می ایستیم سپس قدرت را از نوک پا گرفته و به طرف سینه می کشیم و آن را داخل سینه حبس میکنیم.

انواع رقص آذری

فهرستی که در زیر آورده می شود تقریبا لیست کاملی از این رقص هاست که برخی در ایران و برخی در جمهوری آذربایجان رواج دارد. برخی از این رقص ها هنوز به قوت خود پابرجاست و برخی بجز در مناطقی خاص، به سمت فراموشی رفته است. و برخی دیگر با انواع دیگر رقص ها ترکیب شده است و نوع جدیدی از رقص را پدید آورده است و برخی از رقص ها نیز شاید در این مطلب به آن ها اشاره ای نشده باشد . در ادامه برخی از رقص های آذری را مرور خواهیم کرد.

• شاخسی (شاه حسین)

این رقص که با شعار شاه حسین هنوز هم در مناطق ترک نشین ایران در عزاداری های ماه محرم رواج دارد، در واقع نوعی رژه نظامی بوده است. اکنون نیز در اجرای این نوع رقص چوب و یا چیزی شبیه شمشیر را در دست می گیرند.

• رقص آسما کسمه

این رقص در عروسی ها استفاده می شود که در آن عروس با صدای موسیقی " آسما کسمه " به خانه داماد می رود و در آن سایر زنان همراه عروس مقابل او می رقصند. سرعت این رقص آرام است و به شکلی پرشی اجرا می شود.

• رقص آبایی

در منطقه زاقاتالا به افراد میانسال آبای می گویند و این رقص مخصوص آنهاست. سرعت این رقص کند است و می تواند دسته جمعی و یا تکی اجرا شود. در واقع فلسفه این رقص احترام به اجداد است و نام رقص نیز به معنای بزرگان و اجداد است. این رقص معمولا در ابتدای مراسم انجام می شود و پس از این رقص جوان تر ها شروع به رقصیدن می کنند.

• رقص آستا قاراباغی و آغیر قاراداغی

این دو نوع رقص شامل حرکاتی تکرار شونده و ثابت با سرعتی آرام هستند و بیشتر در منطقه قره باغ اجرا می شوند. این نوع رقص در ایران مرسوم نیست و به نوعی رقصی منطقه ای به حساب می آید.

• رقص آواری

رقصی است بسیار متداول که دارای فراز و نشیب است و در ابتدا به آرامی شروع و سپس رفته رفته تند تر می شود و در نهایت رقصی با ریتم لزگی یا همان رقص پای ترکی است. در رقص آورای ترکیب حرکات دست و پا در تمامی طول رقص و با سرعت های متفاوتی که اتفاق می افتد بسیار حائز اهمیت است و معمولا مردان به این نوع رقص می پردازند.

• رقص اوزون دره

این رقص مناسب اجرا توسط خانم هاست. بیشتر در انتهای مراسم عروسی که بانوان خانواده داماد قارمون و قاوال می نوازند این رقص توسط عروس اجرا  می شود. البته اکنون این رقص دو نفره عروس و داماد هم می تواند باشد. این رقص بسیار جذاب و ظریف است و از ملودی آرام و گوشنواز برخوردار است.

ریتم آهنگ این رقص شبیه رقص لزگی است و با لطافتی خاص روی نوک پا انجام می شود.

• رقص آلچاگولو و بنفشه

این رقص ها نیز بسیار قدیمی هستند و توسط خانم ها در ریتم های کند و تند اجرا می شوند. که بسته به نوع شعر همراه ملودی حرکات طرح ریزی و اجرا می شود.

• رقص بریلیانت

رقصی در دو نوع مردانه و زنانه که با ریتمی تند که توسط تمپو نواخته می شود توسط مردان اجرا می شود و دیگری با ملودی آرام و سراسر ظرافت با سرعتی آرام توسط زنان به نمایش در می آید.

• رقص پهلوانی

این رقص مختص پهلوانان جوان است. آهنگساز این نوع رقص فردی بنام  آبیلله جعفراوف از اهالی آذربایجان بوده است. این رقص دارای حرکاتی تند و قدرتی است و در این نوع رقص نهایت چابکی را می توانید تماشا کنید.

• رقص توی

یعنی رقص عروسی  که در آن اقوام عروس و داماد در مقابل درشکه (در حال حاضر خودرو) حامل عروس می رقصند. در این نوع رقص که دسته جمعی است همه گام ها به یک سو و با سرعت برداشته می شود و معمولا در دست گروه رقص مشعل وجود داشه است. البته اکنون کمتر اجرا می شود و اجرای این نوع رقص  تنها در کشور آذربایجان رواج دارد و در ایران بجای این نوع رقص ترکیبی از رقص های آرام و لزگی اجرا می شود.

• رقص توراجی

این رقص که در قرن 19 متولد شده با موسیقی غمناک اجرا می شود و تداعی کننده نحوه پرواز پرنده ای شکاری بنام توراجی است که در سبلان بسیار یافت می شود. در این رقص توراج در حال پرواز است که شکارچی او را نشانه گرفته و می زند و پرنده ضعیف رفته رفته همراه با لرزش و تلاطم بروی زمین می افتد و پس از اندکی استراحت با شور و هیجان دوباره بر می خیزد.

• رقص لاله

رقصی است مختص دختران که با ملودی آرام اجرا می شود. حرکات رقص در این نوع رقص معمولا درجا و با حرکات ظریف دست ها انجام می پذیرد.

• رقص نانازی

رقصی با ملودی ملایم و زیبا و تکرار شونده که در صدای خواننده آن کمی لرزش هم خواهید شنید که در رقص با چرخش های در جا همراه می شود این رقص با ظرافت خاصی توسط بانوان اجرا می شود و در آن راه رفتن های ظریف و طناز را خواهید دید بعلاوه کشش زیبای دستان. این رقص با لباس رقص آذری جلوه ای خاص دارد و راه رفتن ها در این رقص شبیه حرکت پیراهن رقصنده با جریان باد است.

• رقص واغزالی

معنی لغوی این نوع رقص ایستگاه راه آهن است و اشاره دارد به زمان های دوری که عروس را با قطار به خانه بخت می فرستاند و اقوام عروس روی ریل قطار برای او آرزوی سپید بختی می کرده اند. ملودی این رقص بسیاز ظریف است و باعث انجام حرکاتی ریز و ظریف در اجرای رقص می شود.

• رقص میصری

میصری که نام شمشیری عربی است رقصی را ساخته با مارشی نظامی و بسیار سریع و تند که بیشتر توسط مردان اجرا می شود و می توانید نشانه های بارزی از غرور مردانه را در ان ببینید.

• رقص خالاباجی

رقصی است مختص افراد مسن که شکلی تقریبا کمیک دارد و به نام های جیران بالا و قاچای بالا نیز شناخته می شود. این نوع رقص مربوط به اهالی قره باغ است و مولف ملودی آن خانمی بنام صونا است.  این  نوع رقص بصورت دو نفره و یا دسته جمعی اجرا می شود. شکل کمیک رقص نیز بر گرفته از داستان های طنز اساطیری مردم آذری زبان است . مانند قصه های مادر شوهر و عروس.

• رقص ترکمه

نام این رقص برگرفته شده از نام قومیتی در دیار آذربایجان است و اجرای این نوع رقص توسط گروه های حرفه ای انجام می شود و ساختار این نوع رقص بسیار قدیمی است.

• رقص جیرانی

معنی کلمه جیران در ترکی آهو است و بخاطر ساختار زیبا و ظریف این نوع رقص این نام را بر آن نهاده اند. این رقص که اکنون نیز بسیار مشهور و پر طرفدار است بیشتر توسط خانم ها اجرا می شود.

• رقص چیت تومان

به معنای شلواری با پارچه ای گل گلی است و ساختار مشخصی ندارد و نحوه اجرای حرکات بسته به سلیقه افراد متفاوت می شود و بیشتر رقصی است گروهی که توسط بانوان اجرا می شود.

• رقص جهری بی یم

یعنی نخ ریسی از پشم و رقصی است گروهی که توسط زنان اجرا می شود. این رقص را گروه رقصنده در دو صف پشت سر هم اجرا می کنند و ویژگی خاص آن هم صدایی گروه رقصنده در انتهای هر بند آواز است . در مراسم عروس عروس و داماد و ساقدوش ها با هم در این رقص شرکت می کنند.

• رقص خان چوپانی

نام این نوع رقص برگرفته از نام قبیله ای با همین نام است. ریتم این رقص بسیار تند است که با ضربات تمپو اجرا می شود. تندی این رقص و حرکات پرشور آن توسط مردان اجرا می شود.

• رقص ساری باش

حرکات ساده و سریع این رقص امکان اجرای آن به تمامی رقصندگان چه زن و چه مرد و همچنین افراد مسن را نیز فراهم می کند. ریتم رقص با تمپو اجرا می شود و بسیار قدیمی است. و دست رقصنده در طراحی حرکات و ترتیبات آنها کاملا باز است. 

• رقص شالاخو

ریتم تند این رقص در دستگاه ماهور اجرا می شود و قابلیت نواختن با ریتم 6/8 را نیز دارد. این رقص مردانه از دیرباز تا کنون مورد استقبال مردان به ویژه جوان تر هاست.

• رقص شکی

ملودی این رقص به همین نام نوعی موسیقی خاص در مناطق آذری زبان است و با سرعتی آهسته مردان ایفایش می کنند. به نوعی این رقص شما را بیاد اجرای پانتومیم البته با سرعتی بیشتر می اندازد.

• رقص زغالی

آنقدر قدیمی است که تصنیف هایش از ذهن ها زدوده شده است فقط می دانند که این رقص قدیمی بسیار حزین و آرام بوده است و زن های جوان آن را اجرا می کرده اند.

• رقص عنابی

در این نوع رقص که رقصنده صورت خود را می پوشاند و از سرپوش هایی مانند روسری و چادری که با اشیا گرانبها تزئین شده است، استفاده می کنند. در این رقص حرکات رقصنده روان و آرام است و بگونه ای است که انگار رقصنده خجالت کشیده و از شرم صورتش را پوشانیده است. این رقص زنانه در خانه ثروتمندان اجرا میشده است. می گویند که این رقص خلق شده موسیقیدان بزرگ آذری زبانی بنام ثانی است.

• رقص قازاغی

این رقص مردانه منسوب به منطقه قازاغ است و ریتم جنگجویانه دارد و مردان در زمان جنگ و یورش آن را اجرا می کرده اند. این رقص دارای ترکیب ها و تکنیک هایی بسیار پیچیده است.

• رقص قیتقیلدا

این نوع رقص در واقع یک اپرا نمایش است که در آن زنان به توصیف زندگی روزمره خود با حالتی طنر می پردازند و در آن نقش هایی مثل عروس، مادر شوهر و .. به خوبی عیان است. در این رقص حرکات اهسته و تند را همراه با اشارات چشم و ابرو به وضوح می بینید. این رقص که در باکو بسیار متداول است ریتم خود را همیشه با صدای کف زدن همراه می کند.

• رقص قیزلار بولاغی

نام این رقص برگرفته از نام چشمه ای در نخجوان است که محل تجمع و رقص دختران بوده است. این رقص ظریف با حرکاتی شامل چرخش و دور زدن های فراوان ناشی از طبیعت زیبا و بکر است.

• رقص کچی ممه سی

این رقص یک نوع رقص رقابتی است رقابتی برای نشان دادن انعطاف پذیری مردان که در روستاهای باکو اجرا می شود. معنای لغوی این رقص" نمی گذرد" و در معنای دیگر پستان بز است . این رقص با فراز و نشیب است و بصورت ترکیبی از رقص آهسته و تند اجرا می شود.

• رقص کوراغلونون قایتارماسی

موسیقی دهل و سرنا از این رقص، رقصی حماسی ساخته است که با سرعتی بالا اجرا می شود. اجرای رقص بصورت پهلوانی است و با حرکات آهسته شروع و در آخر به اوج سرعت و هیجان می رسد. این رقص در ورزش های باستانی و زور خانه ها هنوز هم رایج است.

• رقص گلین آتلاندی

این رقص جزو طولانی ترین رقص هاست که از ملودی آرامی پیروی می کند و معمولا عروس با این ریتم می رقصد. زمان اجرای این رقص در واقع زمان وداع عروس با خانه پدری است  

• رقص ساری گلین

معنای لغوی ساری گلین، عروس زرد و یا عروس مو طلائی است. گویند که این رقص و موسیقی آن قدمتی 1500 ساله دارد. ریتم آرام و اندوهگین این رقص از داستان اساطیری آن نشات می گیرد که طبق آن عروس مو طلائی که دختری اسلاو بوده است در جنگ توسط یکی از سرداران عثمانی دزدیده می شود  و این ترانه در وصف حسرت عروس مو طلائی سروده شده است

• رقص لزگی

این رقص پر شور و هیجان را معمولا مردان و زنان جوان اجرا می کنند زیرا بسیار حماسی و پرتحرک است و دارای حرکاتی است اکروباتیک و چرخش های بی شمار روی زانو با پرش های زیبا و حساب شده که بسیار هم قدیمی است . این رقص بنام لزگینکا نیز شناخته می شود.