رشته باستان شناسی

رشته باستان شناسی در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید. اگر می خواهید با رشته باستان شناسی بیشتر آشنا شوید این بخش آسمونی را تا پایان مطاالعه نمایید چرا که به معرفی رشته باستان شناسی، شرایط تحصیل در رشته باستان شناسی، رشته باستان شناسی در ایران، رشته باستان شناسی در خارج از کشور و ... می پردازیم.

معرفی رشته باستان شناسی

از چند سال پیش دانشکده های هنر نیزاقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند اما به ناچار دانشجویانی که دراین مقطع و در دانشکده های هنر فارغ التحصیل شدند، بعد از یک دوره دیگر شرکت در کنکور سراسری می توانند تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی و در زیرمجموعه علوم انسانی ادامه دهند.

در رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از 130 واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ (دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند.

همچنین دانشجویان می باید یک فصل نیز که معمولا یکی از دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل حفاریی که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی را در این زمینه بیاموزند.

برخی رشته باستان شناسی را با تاریخ یکی می دانند یا این که این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دورشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو هم اشتباه است.

رشته باستان شناسی تا یک مقطعی (تقریبا از زمانی که بشر توانست بنویسد) از برخی اطلاعات رشته تاریخ استفاده می کند اما همه آن را به کار نمی گیرد.

رشته تاریخ مجموع نوشته ها و آثار به جا مانده از گذشتگان را شامل می شود اما رشته باستان شناسی می باید خود به دنبال این آثار بگردد.

رشته تاریخ با توجه به آثار موجود به بحث می پردازد اما رشته باستان شناسی با توجه حتی گاه حدسیات به کاوش در زمین می پردازد . اگرچه همانطور که گفتم از اشاره هایی که برخی مورخین در کتاب های خویش کرده اند هم استفاده می کند که نمونه آن را در حفاری های بین النهرین می توان دید که باستان شناسان در اینجا کاملا از نوشته های تاریخی و بیشتر از آن از متون دینی استفاده کردند.

باستان شناسان با توجه به یافته هایی که در کاوش ها به دست می آید می باید فرهنگ و نحوه زندگی وحتی روابط اجتماعی گذشتگان را تدوین کنند.

کسانی که به شناخت باقی مانده اجساد فیزیکی اشخاص در گذشته علاقه مندند و از مطالعه علوم انسانی و علوم اجتماعی لذت می برند و همچنین آرزوی مطالعه و شناخت تاریخچه انسان ها ( مربوط به میلیون ها سال پیش ) را در ذهن دارند، باید بدانند که اخذ رشته باستان شناسی  بهترین گرایش رشته باستان شناسی در خارج از کشور از بین گزینه انتخابی برای آنان خواهد بود. اخذ مدرک کارشناسی باستان شناسی مواردی نظیر : مطالعه تاریخ، شناخت ساختار اجسام باقی مانده، استخوان ها، ابزارآلات و دیگر صنایع دستی را در بر می گیرد. باید بدانید که این گرایش به صورت ماجراجویانه می باشد و فرصت کشف فرایندها و نظریه های جدید را برای افراد فراهم می کند.

زیرشاخه ها و کاربرد

باستان شناسی در مقطع کارشناسی دارای گرایش و زیر شاخه خاصی نبوده و در طی دوره آموزشی چهار ساله کلیه درسها در هفت ترم ارائه می شود و یک ترم حفاری در محل ارائه داده می شود.

طی چند سال گذشته به طور متوسط درهرسال 95نفر در رشته باستان شناسی پذیرفته شده اند. در ضمن رشته باستان شناسی در ایران تا مقطع دکترا تدریس می شود.

داشتن اطلاعات مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایران و کشورهای همسایه و همچنین تسلط به زبان انگلیسی برای دانشجویان این رشته ضروری به نظر می رسد.

باستان شناسی با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و با تحمل سختیها و مشکلات بسیار همراه است . معروف است که می گویند باستان شناسی 50 درصد روی زمین و 50 درصد زیر زمین است.به همین دلیل باستان شناسی نمی تواند برای افراد علاقه مند به پشت میز نشینی رشته مناسبی باشد .

باستان شناس باید علاقه مند به کار در طبیعت باشد . یعنی اگر جوانی عاشق کاوش و جستجو و کشف مجهولات و نقاط تاریک تاریخ گذشته نباشد ، نمی تواند در این رشته موفق گردد.

کاربرد این رشته نیز از نام آن پیداست، این رشته در کشور ما که هنوز بسیاری از آثار تاریخی آن کشف نشده می تواند جایگاه مناسبی داشته باشد.

وضعیت و شرایط تحصیل و کار رشته باستان شناسی

بسیاری افراد جهت مهاجرت به خارج از کشور معمولااز طریق مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی اقدام می کنند، که پس از اخذ اقامت تحصیل و کار رشته باستان شناسی  و کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ پذیرش کارشناسی باستان شناسی از دانشگاه های خارج از کشور در نسبت به اخذ تابعیت یا شهروندی اقدام می کنند، البته شایان ذکر است این روش یکی از روش های مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی می باشد روش های دیگر نظیر ویزای کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ اقامت سرمایه گذاری با کارشناسی باستان شناسی نیز وجود دارند. این مقاله به بررسی شرایط تحصیل و کار رشته باستان شناسی  می پردازد.

شرایط تحصیل و کار رشته باستان شناسی

بورسیه تحصیل و کار رشته باستان شناسی در صورت داشتن رزومه قوی تحصیلی و کاری در این کشور امکان پذیر است. جهت اطلاعات بیشتر در رابطه با شرایط بورسیه کارشناسی باستان شناسی در خارج از کشور با موسسه های مهاجرتی معتبر یا سفارت کشور مورد نظر تماس حاصل فرمایید. در صورت اخذ بورسیه تحصیلی شما میتوانید از تحصیل رایگان کارشناسی باستان شناسی بهره مند گردید. بایستی برای اطلاعات در مورد شرایط تحصیل رایگان کارشناسی باستان شناسی تحقیقات بیشتری در رابطه با کشور مورد نظر خود انجام دهید. زبان تحصیل رشته باستان شناسی  در کشور های مختلف متفاوت است اما اغلب زبان تحصیل به انگلیسی می باشد. تحصیل در رشته باستان شناسی بدون مدرک زبان بسته به دانشگاه محل تحصیل شما می باشد.

ساختار دوره ها و شرایط ورود به رشته باستان شناسی

به طور معمول اخذ مدرک کارشناسی باستان شناسی سه تا چهار سال به طول می انجامد و با عناوین، مدرک کارشناسی هنر ( BA ) یا مدرک کارشناسی علوم ( BSc ) در اختیار افراد قرار می گیرد. عنوان اولی که بیشتر بر مبحث علوم انسانی متمرکز می باشد این در حالیست که مدرک دومی با دوره های علمی ( جهت های عملی ) در ارتباط می باشد. ناگفته نماند که با اخذ این مدرک شما قادر به تجدید نظر بر فناوری های علمی و استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی در دانشگاه خواهید بود.

صرف نظر از مدرک BA یا BSc، باید بدانید که رشته باستان شناسی  تمامی عناصر هنری و علمی را در بر خواهد گرفت. این نکته بسیار مهم را به خاطر داشته باشید که با تحصیل در این گرایش شما قادر به انجام آزمایشات در آزمایشگاه، آزمایش مواد در حین کاوشگری، تجزیه و تحلیل دوره ها، مکان های تاریخی، فرهنگ و یا رویداد ها خواهید بود. به علاوه شما با چگونگی به دست آوردن اطلاعات در خصوص جامعه، تاریخ، مفاهیم فرهنگی، تحقیق در حین کاوش، ترسیم دامنه گسترده ای از اصول باستان شناسی، طبقه بندی دوره های تاریخی، شناخت زبان ها، جغرافیا، هنر، آمار و باستان شناسی آشنا خواهید شد.

روش های ارزیابی معمولا به صورت تحریر مقاله، انجام تکالیف درسی و تکمیل پایان نامه در سال آخر تحصیل خواهد بود. جهت اخذ مدرک BA و یا BSc افراد ملزم به شرکت در فعالیت های گروهی، شرکت در دوره های مرتبط با گرایش باستان شناسی، افزایش مهارت ها و توانایی های عملی خود، انجام تحقیقات و کشف آثار باستانی خواهند بود. برخی از دانشگاه ها امکان اجرای کاوشگری در خارج از کشور نظیر : مصر و یونان را برای دانشجویان فراهم می کنند. مدت زمان فعالیت های گروهی ( کار میدانی ) جهت اخذ رشته باستان شناسی  متفاوت خواهد بود و معمولا چهار تا شش هفته به طول می انجامد.

شهریه دانشگاه های این رشته و هزینه و شهریه تحصیل رشته از کشوری به کشور دیگر و بسته به نوع دانشگاه (خصوصی یا دولتی) متفاوت است. در آمد رشته باستان شناسی در خارج از کشور نیز متغیر است و بستگی دارد در کدام کشور قصد داشته باشید با این رشته مشغول به کار شوید.

رشته باستان شناسی  امکان کسب تخصص در گرایش های خاص با توجه به میزان علایق را برای افراد فراهم خواهد کرد. لذا برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد گرایش های تخصصی این مقاله را مطالعه بفرمایید.

شرایط تحصیل رشته در مقطع کارشناسی یا لیسانس  و همچنین شرایط تحصیل در رشته باستان شناسی در مقطع دکترا یا PhD نیز باید از دانشگاه های مربوطه مورد سوال قرار گیرد. زبان تحصیل رشته باستان شناسی در کشور های مختلف متفاوت است اما اغلب زبان تحصیل به انگلیسی می باشد. تحصیل در رشته باستان شناسی بدون مدرک زبان بسته به دانشگاه محل تحصیل شما می باشد.

شرایط ورود

فراموش نکنید که جهت اخذ مدرک کارشناسی باستان شناسی، شما به ارائه مدرک دیپلم دبیرستان و یا معادل آن ( برای مثال سطح A در انگلستان ) نیاز خواهید داشت. برخی از دانشگاه ها، شرکت در برنامه های BSc، اخذ سطح A و یا معادل آن را از متقاضیان می خواهند. این در حالیست که دیگر دانشگاه ها تمامی دانشجویان ( با هر نوع سوابق تحصیلی ) را مورد پذیرش قرار می دهند. برخی از دانشگاه های کشور انگلستان اظهار دارند که دانشجویان ملزم به کسب مهارت های زبانی بسیار قوی جهت برقراری ارتباط های بین المللی و کسب تخصص در گرایش مورد نظر خواهند بود.

کسب تخصص در گرایش باستان شناسی

دوره های مرتبط با گرایش باستان شناسی به صورت چشمگیری نامحدود خواهد بود. باید بدانید که شرکت در این دوره ها، در اختیار داشتن دامنه گسترده ای از سیستم ها، صرف مدت زمان بسیار طولانی و تمرکز بر علایق را می طلبد. رشته باستان شناسی  در وحله اول بر کاوش تاریخ بشری، کشف نوع حیوانات و گیاهان در گذشته ( باستان شناسی حیوانات و باستان شناسی گیاهان ) متمرکز خواهد بود.

در اینجا چندین گرایش بسیار مشهور که افراد قادر به کسب تخصص در آنان خواهند بود معرفی شده است که به شرح ذکر شده در ذیل می باشد :

باستان شناسی ماقبل تاریخ

این بسیار حائز اهمیت است که بدانید، که گرایش باستان شناسی ماقبل تاریخ بر مطالعه و ثبت زندگی انسان ها پیش از تاریخ متمرکز است. به همین دلیل باستان شناسان ماقبل تاریخ به سخت کوشی بیشتر برای شناخت تاریخ و فرهنگ با اهمیت تمدن های گذشته، ماموت ها، اجساد باقی مانده و صنایع دستی نیاز خواهند داشت. با کسب تخصص در این گرایش شما قادر به شناخت ریشه اولیه زندگی انسان ها ( مطالعه علمی و ارزیابی این ریشه ) خواهید بود. علاوه بر موارد ذکر شده در فوق امکان تجزیه و تحلیل استخوان انسان ها و حیوانات و کشف وقایع موجود در مناظر و محیط زیست در گذشته برای شما وجود خواهد داشت.

باستان شناسی کلاسیک ( پیرو سبک های باستانی )

این شاخه از گرایش باستان شناسی با مطالعه جهان قدیمی در ارتباط خواهد بود. کسب تخصص در گرایش باستان شناسی کلاسیک برای کسانی که به کشف تمدن های قدیمی نظیر : تمدن یونان و رم علاقه مندند بسیار مفید می باشد. ( ناگفته نماند که امکان کسب تخصص در تمدن های بسیار خاص برای شما وجود خواهد داشت ). جهت کسب تخصص در این گرایش شما ملزم به افزایش توانایی ها و مهارت های خود در جهت طبقه بندی های اجتماعی، تجزیه و تحلیل هنر، مواد فرهنگی و شناخت جهان قدیمی خواهید بود. کسب تخصص در این گرایش به معنای مطالعه تاریخ قدیمی، شناخت دامنه گسترده ای از زبان ها و یادگیری زبان هایی نظیر : لاتین و یونانی خواهد بود.

باستان شناسی قرون وسطی

باید بدانید که بسیاری از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد کسب تخصص در گرایش باستان شناسی قرون وسطی را انتخاب می نمایند. کسب تخصص در گرایش باستان شناسی قرون وسطی به معنای مورد آزمایش قرار دادن تمامی بقایای انسانی، طبقه بندی دوره ها و شناخت تاریخ دوره مدرن خواهد بود. در کنار مطالعه تاریخ قرون وسطی، امکان ارزیابی تمامی حوادث، تفسیر و مباحثه برای شما وجود خواهد داشت. کسب تخصص در گرایش باستان شناسی قرون وسطی مواردی نظیر : باستان شناسی میدان جنگ، شناخت قلعه های قرون وسطی، باستان شناسی دریانوردی و کسب تخصص در جامعه قرون وسطی را در بر خواهد گرفت.

باستان شناسی و هنر تاریخی

کسب تخصص در گرایش باستان شناسی به همراه هنر تاریخی مستلزم علایق وافر، مطالعات بیشتر، شناخت مواد فرهنگی در گذشته و به طور کلی شناخت تمامی جوانب هنری در گذشته خواهد بود. با کسب تخصص در این گرایش شما ملزم به مطالعه تمامی تم های هنری، باستان شناسی در منطقه ای خاص، شناخت دوره های زمانی متفاوت، شناخت دامنه گسترده ای از ابزارآلات باستان شناسی، شناخت فناوری ها، درک و تفسیر تمامی آثار هنری خواهید بود. این شاخه از گرایش باستان شناسی کار میدانی کمتر و یادگیری بیشتر در کلاس درسی را می طلبد.

وضعیت شغل و مشاغل و بازار کار رشته باستان شناسی در خارج از کشور

اخذ مشاغل مرتبط با گرایش باستان شناسی دامنه گسترده ای از مهارت ها و دانش های مورد نیاز را می طلبد. اخذ حرفه های مرتبط با این گرایش در سازمان های میراث فرهنگی، موزه ها و سازمان های بومی امکان پذیر خواهد بود. ناگفته نماند که مهارت های شما در تمامی بخش ها نظیر : بخش های آموزشی، بخش های نقشه برداری، بخش های مرتبط با خدمات شهری، بخش های مرتبط با محاسبه، تجارت، بازاریابی، امور مالی و باستان شناسی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مشاغل مرتبط با گرایش باستان شناسی و شناخت جزئیات بیشتر، مشاغل ذکر شده در ذیل را مطالعه نمایید.

باستان شناس

حرفه باستان شناسی یکی از آشکارترین مشاغل در گرایش باستان شناسی می باشد. شما به عنوان یک باستان شناس قادر به تمرکز بر علایق خود، کشف های حیرت انگیز و کشف جوانب مرتبط با زندگی بشری خواهید بود. برای یک باستان شناس شدن، شما به افزایش میزان تجارب، ارتقاء میزان علایق خود، شرکت در فعالیت های میدانی و همکاری با دیگر افراد جهت اخذ این حرفه نیاز خواهید داشت. ناگفته نماند که با در دست داشتن مدرک کارشناسی ارشد باستان شناسی، اخذ مشاغل مورد نظر راحت تر صورت خواهد گرفت. از دیگر اماکن بسیار مشهور که افراد قادر به کارکردن در آن خواهند بود عناوینی نظیر : اخذ حرفه پیمانکاری در بخش باستان شناسی، در سازمان های بومی، دانشگاه ها، سازمان های میراث فرهنگی و شورای باستان شناسی را در بر خواهد گرفت. باید بدانید که اخذ این حرفه به صورت رقابتی می باشد و با عناوینی نظیر : آموزش و بر عهده گرفتن مسئولیت های تحقیقی در آمیخته است.

مدیر میراث فرهنگی

مدیر میراث فرهنگی فردیست که مسئولیت مدیریت و حفاظت از ساختمان های تاریخی، ویرانه های تاریخی، موزه ها و مقبره های تاریخی قدیمی را بر عهده دارد. از دیگر مسئولیت های این افراد مواردی نظیر : مدیریت بودجه ها، طرح ریزی های مالی، افزایش درآمد از طریق فعالیت های تبلیغاتی، استخدام و اخراج کارمندان، حفظ مشتریان، ارائه خدمات به بازدیدکنندگان، تضمین سلامت و ایمنی، بازاریابی از طریق جذب عموم مردم، برقراری ارتباط با دیگر سازمان ها نظیر : سازمان های مالی و دیگر سازمان های مرتبط با میراث فرهنگی را در بر خواهد گرفت. باید بدانید که مدیر میراث فرهنگی فردیست که قادر به اجرای تحقیقات و نظارت بر آخرین توسعه ها می باشد. برای یک مدیر میراث فرهنگی شدن، اخذ مدرک کارشناسی ارشد، کسب صلاحیت در شاخه مدیریت و کسب تجارب کاری مرتبط با گرایش باستان شناسی بسیار ضروری خواهد بود.

ایفای نقش در موزه

باید بدانید که تمامی مهارت ها و توانایی شما جهت اخذ مشاغل مورد نظر در موزه ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. جهت ایفای این نقش، شما ملزم به کسب تجارب کاری بسیار عالی در بخش های مختلف و یا اخذ مدرک کارشناسی ارشد خواهید بود. از دیگر حرفه های مرتبط با بخش موزه عبارت است از :

موزه داری : کسب تخصص در این حرفه به معنای مدیریت صنایع دستی گردآوری شده ( در موزه های کوچک یا بزرگ ) خواهد بود. ناگفته نماند که با اخذ این حرفه افراد قادر به همکاری با بخش روابط عمومی، بازاریابی، کمک های مردمی و برنامه های آموزشی خواهند بود.

مامور آموزش در موزه : مامور آموزش در موزه فردیست که مسئولیت هدایت بازدیدکنندگان، ارائه اطلاعات دقیق و بسیار مهم به آنان و به کارگیری منابع آموزشی را بر عهده دارد.همچنین این افراد قادر به مدیریت تمامی رویدادها، شناخت تمامی جوانب موزه داری و توسعه روابط عمومی خواهند بود.

مامور موزه / نمایشگاه / گالری : این فرد با مواردی نظیر : طرح ریزی، ساماندهی، مدیریت نمایشگاه ها، روابط عمومی و دیگر وظایف اجرایی در ارتباط خواهد بود.

بازرس ساختمان های تاریخی

از دیگر مشاغل مرتبط با گرایش باستان شناسی و بخش های میراث فرهنگی، بازرس ساختمان های تاریخی ( که به عنوان مامور محافظت خوانده می شود ) خواهد بود. باید بدانید که این فرد مسئولیت هایی نظیر : محافظت، مراقبت و بالابردن میزان اهمیت ساختمان های تاریخی را بر عهده خواهد داشت. برای ایفای این نقش، افراد ملزم به استفاده از بهترین روش ها در جهت محافظت، تجدید نظر بر روی پروژه ها، همکاری با دیگر گروه های مرتبط با میراث فرهنگی، به کارگیری سیاست ها و استراتژی های خاص و باستان شناسی خواهند بود. ناگفته نماند که مدرک کارشناسی ارشد شما و کسب تجارب کاری مرتبط با گرایش باستان شناسی و موزه داری مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. علاوه بر تمامی موارد ذکر شده در فوق، باید بدانید که اثبات تمامی دانش و مهارت ها و نشان دادن علایق خود نسبت به معماری های تاریخی ضروری خواهد بود.

سطح علمی دانشگاه ها برای کارشناسی باستان شناسی

برترین دانشگاه باستان شناسی کمبریج در انگلستان می باشد.

شرایط تحصیل و کار رشته باستان شناسی  کشورهای مختلف اروپا مثل کره جنوبی ژاپن ارمنستان گرجستان قطر امارات و غیره متفاوت است و هر کشوری معمولاً در رشته ای خاص دارای مزایای و رتبه علمی بالاتر است، مثلاً رشته حقوق فرانسه، معماری ایتالیا، هوافضا روسیه و غیره از موارد مشابه هستند.

رشته باستان شناسی در ایران

تنها یک سال پس از تاسیس دانشگاه تهران ، یعنی در سال 1314 ، رشته باستان شناسی در دانشکده ادبیات دائر و بدین ترتیب تدرس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد . بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهشهای باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح کشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد . باستان شناسی با دستیابی به راه حلهایی که انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امکان می دهد تا به کمک ابزار نوین کارآمد ترین پاسخ ها را برای مسائل مشابه امروزی بیابیم