آلزایمر و حرکات ورزشی

با افزایش رفاه اجتماعی، گسترش امکانات بهداشتی و درمانی و افزایش طول عمر به علت بهبود شاخصه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بیماری های دوران سالمندی بیش از هر زمان دیگر در کشورهای جهان شیوع پیدا کرده است. جامعه ایران که طی 3 دهه اخیر نیز با افزایش شاخص طول عمر روبه رو بوده است نیز در آستانه افزایش چشمگیر بیماری های مربوط به دوران سالمندی قرار دارد. یکی از این بیماری ها آلزایمر است که آمار تعداد مبتلایان به آن رشد زیادی داشته است و طبق برآوردها بیشتر نیز خواهد شد. بیماری فراموشی یا دمانس مجموعه بیماری هایی است که در آن فرد به تدریج و به طور پیش رونده توانایی های عالی خود را از داده و دچار آسیب در زندگی فردی و اجتماعی می شود. بیماری آلزایمر یکی از انواع دمانس است.

این بیماری یک بیماری مزمن، پیش رونده و تحلیل برنده سلول های مغزی است که به اختلال شناختی در فرد منجر می شود. فرد مبتلا در شناخت زمان، مکان و اشخاص دچار اختلال می شود و حافظه اخیرش از کار می افتد. در این بیماران بافت مغز تحلیل می رود، بافت و جرم مغز کوچک می شود و پلاک های پیری بافت مغز را احاطه می کند. در سی تی اسکن کوچک شدن بافت مغز و چین وشکنج بزرگ مغزی بیش از حد معمول دیده می شود.

علل بیماری آلزایمر:

از علل این بیماری می توان به عوامل ژنتیکی، اختلال در نوعی پروتئین های داخل مغز که باعث رسوب پلاک های پیری در بافت مغز می شوند اشاره کرد.یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین که در مبتلایان به آلزایمر کاهش پیدا می کند شاید از دیگر علل آلزایمر باشد. یکی دیگر از علل بیماری کمبود ویتامین B1 یا ویتامین C ، کم کاری تیروئید و تعدادی از بیماری های متابولیک ارثی است. کسانی که سابقه مصرف الکل دارند یا ضربات شدید مغزی به آن ها وارد شده بیش از دیگران در خطر آلزایمر قرار دارند.

شناخت علایم آلزایمر:

بیماری آلزایمر که اغلب افراد بالای 65 سال را درگیر می کند معمولا با بروز نشانه هایی همراه است که شناخت آن ها می تواند مانع بروز بعضی مشکلات شود در زیر به برخی از علایم شایع تر آلزایمر اشاره می کنیم:

از دست دادن حافظه همیشه به دلیل پیری نیست، ممکن است استرس اضطراب و پریشانی یکی از علائم بروز آن شود. اگر شخصی جزئیات رویدادها را فراموش می کند، مثل یک مکالمه و یا فراموش کردن نام فرزند در مراحل ابتدایی این بیماری است. اضطراب، افسردگی، ترس، سردرگمی و تغییرات خلقی یکی دیگر از علایم این بیماری است. فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است تصمیمات عجیبی بگیرد که در گذشته از او بعید بوده است.
او ممکن است دیگر نتواند حقوق خود را مدیریت کند و صورت حساب ها را بپردازد. شخص مبتلا به آلزایمر ظرف مدت زمان زیادی کارهای شخصی خود را به انجام می رساند و یا حتی ممکن است نتواند آن ها را به اتمام برساند. مشکلاتی در تمرکز آن ها پدید می آید. وسایل شخصی خود مانند عینک را گم می کند. زمان و مکان خود را فراموش می کند. مثلا دیگری را همسر خود می داند و یا نوه خود را فراموش می کند. مهارت های ارتباطی او کاهش پیدا می کند.

راهکارهای درمانی و جلوگیری از پیشرفت بیماری

اگرچه داروها و اسکن‌های زیادی نامزد استفاده در درمان و یا کنترل آلزایمر هستند، اما به علت تشخیص بیماری در مراحل پیشرفته، پزشکان قادر به بررسی عملکرد داروها نیستند. از آن جا که درمان قطعی و شناخته ای برای ترمیم سلول های آسیب دیده مغزی وجود ندارد، هدف درمان کاهش علایم و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.تجویز ملین، داروهای گیاهی، روان درمانی، طب سوزنی، ماساژ درمانی و ورزش

آلزایمر و ورزش

انجام ورزش‌های ذهنی مانند حل جدول و معما، و بازی کردن شطرنج و حذف عوامل محیطی به وجودآورنده مثل هوای آلوده، تغذیه،استرس، مصرف الکل و موادمخدر همگی در کنترل و جلوگیری از پیشرفت این بیماری نقش دارند.پزشکان می گویند حتی پیاده روی ساده و حرکات موزن نیز به کاهش عوارض بیماری آلزایمر کمک می کند.

نقش ورزش در پیشگیری از آلزایمر

ورزش منظم تاثیرات بسزایی در افزایش حافظه و پیشگیری از ابتلا به آلزایمردارد. مزایای انجام منظم ورزش در این افراد عبارتند از:افزایش تناسب و سلامت قلبی عروقی،کاهش میزان حملات سقوط و کاهش شکستگی ها و افزایش سطح کلی سلامتی و اعتماد به نفس و….ورزش سبب کاهش سرعت پیشرفت ناتوانایی های فیزیکی مرتبط با آلزایمر شده و احتمال بستری در بیمارستان یا انتقال افراد به مراکز نگهداری سالمندان را کاهش می دهد.

مزایای کلی ورزش در افراد مبتلا به آلزایمر

ورزش منظم حداقل به مدت 6 ماه سبب بهبود خلق و کاهش بروز افسردگی در این افراد می شود.

ورزش سبب بهبود خواب این افراد می شود.

سبب کاهش احتمال بروز یبوست می شود.

سبب حفظ مهارت های حرکتی می شود

با تقویت حس تعادل و قدرت عضلانی سبب کاهش احتمال افتادن و زمین خوردگی این افراد می شود.

سبب بهبود وضعیت حافظه شده وسرعت کاهش مهارت های مغزی را کند می کند.

حالت های پرخاشگری و آشفتگی را کاهش می دهد.

سبب افزایش حس اعتماد به نفس شده و این افراد میتوانند به طور مستقل و بدون نیاز به اطرافیان بسیاری از کارهای روزمره ی خود را انجام دهند.

چه نوع ورزش هایی در آلزایمر توصیه می شود؟

پیاده روی : بهترین فعالیت برای سالمندان مبتلا به آلزایمر می باشد که در آن احتمال ایجاد صدمات التهابی کمتر است و استقبال سالمندان از آن بیشتر می باشد.

دوچرخه سواری: که سبب بهبود تعادل فرد و هم افزایش ضربان قلب حین رکاب زدن و به دنبال آن افزایش خونرسانی به نقاط مختلف مغز می شود. چنانچه فرد دچار مشکل تعادلی شده است می تواند از سه چرخه های مخصوص بزرگسالان استفاده کند.

شنا کردن: سبب ایجاد شادابی مضاعف و احساس آرامش و تناسب قلبی ریوی خواهد شد.

باغبانی و انجام کارهای منزل مثل شستشوی ظروف، جارو زدن و انجام خرید منزل همگی در واقع از فعالیت های مفید هستند که اثرات جسمی و روانی مثبتی در این بیماران به دنبال خواهند داشت.

احتیاطات مهم در مورد افرادی که دچار آلزایمر هستند:

در فعالیت های خارج از خانه لازم است اطلاعات شخصی مربوط به شناسایی فرد همراه وی باشند تا در صورت فراموشی راه خانه و گم شدن فرد دیگران بتوانند وی را به منزل راهنمایی کنند.لازم است در هنگام استفاده از دمبل و سایر وسایل ورزشی زیر نظر یک فرد ناظر باشد تا در صورت اشکال در انجام حرکت از بروز حادثه جلوگیری کند.لازم است کفش های فرد از نوع مناسب با رویه ی سفت باشد تا در صورت افتادن وسایل ورزشی روی پا به وی آسیبی نرسد.
اگر فرد در حین انجام ورزش قادر به صحبت کردن و مکالمه باشد وی در حال انجام فعالیت هوازی است در غیر این صورت لازم است شدت فعالیت را کمی کاهش دهد.بهتر است قبل حین و بعد از فعالیت بدنی مقدار مناسب مایعات مصرف شود.بروز هر گونه احساس گیجی درد یا سبکی سر و تاری دید بدنبال فعالیت نیاز به قطع فعالیت ورزشی و مشاوره با پزشک دارد.

منبع : علم ورزش ،مهرداد حق گو ،کارشناس ارشد تربیت بدنی و علوم ورزشی