غار علیصدر همدان + عکس و تاریخچه

غار علیصدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. علیصدر همچنین بزرگ‌ترین غار آبی جهان می‌باشد. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علی‌صدر شهرستان کبودراهنگ در استان همدان واقع شده‌است. ارتفاع غار از سطح دریا 2100 متر است.محوطه غار دالان‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آبها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به ژرفای غار تنها با قایق میسر است. غار علیصدر یکی از دیدنی‌های جهانگردی استان همدان است.

تاریخچه

زمین شناسان قدمت سنگهای این غار را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین‌شناسی (190-136 میلیون سال قبل) نسبت می‌دهند.

چهره حکاکی شده 4 تن که توسط شرکت سیاحتی علیصدر بعنوان کاشفان غار علیصدر معرفی شده اند که به هیچ وجه با شواهد منطبق نیست کما اینکه بازدید مهرماه 1342 تیم 14 نفره هیات کوهنوردی استان همدان در روزنامه ندای میهن همدان در 10 مهر 1342 به چاپ رسیده است اما جالب است که سنگ نوشته حکایت از "کشف" غار در سال 1346 دارد! و در واقع به تمامی تلاشهای هیات کوهنوردی همدان و رییس وقت آن عبدالله حاجیلو که با تلاشهای مداوم و جلب کمکهای مردمی موفق به افتتاح غار و معرفی ملی آن شد، بی توجهی کاملی شده است!
مردم روستای علی صدر و روستاهای اطراف، از قدیم‌الایام به وجود این غار پی برده بودند و از آب آن بهره‌برداری می‌کردند. علاوه بر این، در صد سال گذشته، اهالی ده با هدایت مازاد آب نهر سراب به غار علیصدر، از آن به عنوان مخزن و سدی برای استفاده در فصل گرما بهره می‌برده‌اند و همین موضوع باعث شده بود تا سطح آب در قسمت شرقی غار تا ارتفاع 2.20 متر یعنی تا نزدیکی دهانه ورودی غار بالا بیاید و امکان دسترسی به غار را تا سالها غیر ممکن کند؛ تا اینکه با وقوع زلزله مخرب فارسینج در 22 آذرماه 1336، و ایجاد شکاف در کف غار سراب، آب نهر سراب به یکباره قطع شد و طی 6 سال یعنی حدود سال 1342 سطح آب غار علیصدر به ارتفاع طبیعی خود رسید و ورود به غار میسر گشت و به تدریج پای کوهنوردان به درون غار باز شد. 
اولین کاوش حرفه‌ای و برنامه‌ریزی شده به غار علیصدر در 5 مهرماه 1342 شمسی توسط گروهی 14 نفره از اعضای هیئت کوهنوردی همدان انجام شد که توانستند با کسب اطلاعات قبلی و همراه بردن تجهیزات لازم برای حرکت روی آب، با عبور از دریاچه، از شعبات و تالارهای مختلف آن بازدید کنند و زیبایی و عظمت داخل آنرا ببینند و اولین اطلاعات را از وسعت و ژرفای دریاچه و طول و عرض و عمق وارتفاع غار بدست آورند. 
علی رغم انتشار خبر این بازدید و بازدیدهای متعاقب، تا سال 1352 دهانه غار تنگ و در حدود 50 سانتیمتر بود و دسترسی به داخل غار تنها توسط کوهنوردان حرفه‌ای ممکن بود؛ تا اینکه عبدالله حاجیلو که از سال 1341 ریاست هیئت کوهنوردی همدان را بر عهده داشت و از جلب توجه مقامات برای توسعه غار مأیوس شده بود، شخصاً دست به کار شد و با مقبولیتی که در شهر و استان داشت با کمک مردم محلی و استفاده از بازوی هیئت کوهنوردی و انجمن شهرستان و استان، سرانجام دهانه غار در اردیبهشت ماه 1353 به عرض 5 متر و ارتفاع 3 متر باز شد. در سال بعد، با بتون ریزی قسمتی از کف غار، مسیر خشکی نیز برای راهپیمایی در غار ایجاد شد و سپس با تجهیز غار به چند قایق و نیز تأمین روشنایی داخل آن، در تاریخ 4 خردادماه 1355، غار علیصدر به بهره برداری رسید و بلیطهای چاپ شده برای بازدید گردشگران تحویل اداره تربیت بدنی همدان گردید.
موفقیت عبدالله حاجیلو در توسعه و معرفی غار تا بحدی بود که شاه را نیز برای بازدید از غار در 5 مهرماه 1355 ترغیب کرد که طی آن مقرر شد علاوه بر ارتباط برق سراسری به علیصدر و روستاهای اطراف و آسفالت راههای دسترسی به غار، نسبت به ایجاد مهمانسرای جهانگردی در ده علیصدر اقدام شود. 

موقعیت جغرافیایی

دهانهٔ اصلی غار علی‌صدر در روستای علی‌صدر که مربوط به شهرستان کبودرآهنگ است، قرار دارد. همچنین این غار در فاصله 75 کیلومتری شمال غربی همدان در کوههای زاگرس مطابق طول جغرافیایی 15٫3 درجه و 35٫18 درجه و عرض جغراقیایی 18٫8 درجه و 48 درجه و ارتفاع 1980 متر از سطح دریا واقع شده‌است. این منطقه دارای آب و هوای نیمه خشک است و میزان متوسط بارش سالانه 300 میلی‌لیتر است. رشته علی‌صدر قسمتی از واحدهای شکل گرفته درغرب ایران موسوم به تشکیلات متعلق به دوران ژوراسیک است و با رشته‌های متناوب از شیستها و سنگهای شنی در لا به لای پایه آن و یک رشته از ترکیبات آهکی که مثل خاک رس خاکستری تیره بوده و به صورت لایه‌های نازک روی شیستها قرار گرفته و یک لایه سبکتر از کریستالهای آهکی در بالا قرار گرفته‌است که محصول تغییراتی است که ناشی از حرارت و فشار بالا مربوط به فعالیتهای آتشفشانی در غرب رشته کوه علیصدر است. رشته علیصدر به خودی خود چینه‌ای (قسمتی که از روی زمین بالا آمده باشد) از یک طاقدیس بزرگ است که محور اصلی اش درجهت شمال به جنوب است. زاویه قرارگیری لایه‌ها در غار علی‌صدر و نواحی مجاور آن در حدود 40 الی 45 درجه‌است. طول رشته علی‌صدر حدود دو کیلومتر است. بیشترین ارتفاع رشته 2180 متر است و ارتفاع در محل دهنه ورودی که در شمال رشته علیصدر قرار گرفته 1980 متر است.
در طرف جنوب، برآمدگی آهکی به مسافت حدود سی کیلومتر ادامه می‌یابد و به رشته کوههای چاله کن و سارقیه متصل می‌شود. محور طاقدیس دراین قسمت جنوبی درجهت N115E قرار می‌گیرد. بنابراین رشته علیصدر حد فاصل بین کوههای علیصدر و کوه چاله کن از رشته اصلی جدا شده و در قسمت جنوبی 25 درجه در مسیر خلاف گردش ساعت چرخیده‌است

نام گذاری

همانگونه که گفته شد، اهالی روستا از این غار بعنوان مخزن و «سد» استفاده می‌کرده‌اند. از طرف دیگر، در بنچاقها و اسناد روستا، نام ده «علی سد»، ولی در شناسنامه های اهالی، «علی سرد» ذکر شده. در زمان احداث جاده برای روستا در سال 1350، پیمانکار مجری در تابلوی راهنمای پروژه نام جاده را «علیصدر» نوشت و از آن زمان به بعد، این نام برای روستا و غار مصطلح شد.

قایقرانی در غار

آنچه غار علی‌صدر را از سایر غارهای آبی جهان متمایز می‌کند، سهولت استفاده از کانالهای آبی درون آن است که به سبب وسعت آن به‌راحتی می‌توان در آن طی مسیر کرده و با قایق‌های معمولی از درون آنها گذشت. براساس همین گزارش شکستهای زیادی در رشته علی صدر وجود دارد. بین 3-2 شکست در هر متر. به‌علاوه تعدادی سوراخ قیفی شکل در فواصل 2-1 متری مشاهده می‌شود که هر دو مشخصه، نفوذ سریع آبهای سطحی را تسهیل می‌کند.